Firma va ularning tashkiliy-iqtisodiy asoslari

Oltinchidan,biznes shaklini tanlash erkinligi,albatta korxonaning ijtimoiy-iqtisodiy zaruriyatidan kelib chiqqan holda.Yettinchidan,korxona xo‘jalilik faoliyatiga davlatning aralashmasligi,uning faoliyat yuritishida erkinligi va nihoyat korxonalar biron-bir mafkuraga bo‘ysunmasligi,ularning mafkuradan ozodligi.Bu umumiy qoidalar korxonalar faoliyatini jamiyat nuqtai nazaridan,ularning manfaatlaridan kelib chiqib,samarali faoliyat yuritishini ta’minlashga yo‘naltirilgan.Albatta,korxonalar o‘z faoliyatini yuritishda,samaradorligini ta’minlash maqsadida tejamkorlikni, moliyaviy barqarorlikni va resurslar bilan ta’minlashga intilishlari zarur.Korxonani barpo etilishi o‘ziga xos tashkiliy bosqichlardan iborat bo‘ladi.Korxonani tuzilishi uni yaratish to‘g‘risida tug‘ilgan g‘oyani asoslashdan boshlanadi va quyidagi ketma-ketlikda keltirilgan ishlar bajariladi:Oltinchidan,biznes shaklini tanlash erkinligi,albatta korxonaning ijtimoiy-iqtisodiy zaruriyatidan kelib chiqqan holda.Yettinchidan,korxona xo‘jalilik faoliyatiga davlatning aralashmasligi,uning faoliyat yuritishida erkinligi va nihoyat korxonalar biron-bir mafkuraga bo‘ysunmasligi,ularning mafkuradan ozodligi.Bu umumiy qoidalar korxonalar faoliyatini jamiyat nuqtai nazaridan,ularning manfaatlaridan kelib chiqib,samarali faoliyat yuritishini ta’minlashga yo‘naltirilgan.Albatta,korxonalar o‘z faoliyatini yuritishda,samaradorligini ta’minlash maqsadida tejamkorlikni, moliyaviy barqarorlikni va resurslar bilan ta’minlashga intilishlari zarur.Korxonani barpo etilishi o‘ziga xos tashkiliy bosqichlardan iborat bo‘ladi.Korxonani tuzilishi uni yaratish to‘g‘risida tug‘ilgan g‘oyani asoslashdan boshlanadi va quyidagi ketma-ketlikda keltirilgan ishlar bajariladi:

Davlat bozor iqtisodiyoti samarali amal qilishini ta’minlash maqsadida korxonalarni huquqiy asoslarini, ayrim muhim xizmatlarini ado etish vazifalarini o‘z zimmasiga oldi. Bular qatoriga xususiy korxonalarga qonuniy maqom berish, xususiy mulk huquqlarini belgilash. shartnomalarga rioya kilishni kafolatlashni ta’minlash bir tomondan bo‘lsa, ikkinchi tomondan, davlat qonuniy "o‘yin qoidalari"ni belgilaydi. Bu qoidalar korxonalar, resurslarni yetkazib beruvchilar va istehmolchilar o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga solib turadi. Qonunlar asosida davlat iqtisodiy munosabatlarni tartibga solish sohasida hakamlik vazifasini o‘z zimmasiga oladi, bu borada qonunbuzarlikka yo‘l qo‘ymaslikni oldini oladi yoki ularga nisbatan o‘z vakolatlari chegarasida choralar ko‘radi, erkin va to‘g‘ri raqobat uchun shart-sharoitlarni yaratadi, moddiy-ashyoviy, moliyaviy, axborot va boshqa resurslarga erishuvning teng imkoniyatlarini ta’minlaydi va bozorda monopol egalikka yo‘l qo‘ymaydi.

Davlat bozor iqtisodiyoti samarali amal qilishini ta’minlash maqsadida korxonalarni huquqiy asoslarini, ayrim muhim xizmatlarini ado etish vazifalarini o‘z zimmasiga oldi. Bular qatoriga xususiy korxonalarga qonuniy maqom berish, xususiy mulk huquqlarini belgilash. shartnomalarga rioya kilishni kafolatlashni ta’minlash bir tomondan bo‘lsa, ikkinchi tomondan, davlat qonuniy "o‘yin qoidalari"ni belgilaydi. Bu qoidalar korxonalar, resurslarni yetkazib beruvchilar va istehmolchilar o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga solib turadi. Qonunlar asosida davlat iqtisodiy munosabatlarni tartibga solish sohasida hakamlik vazifasini o‘z zimmasiga oladi, bu borada qonunbuzarlikka yo‘l qo‘ymaslikni oldini oladi yoki ularga nisbatan o‘z vakolatlari chegarasida choralar ko‘radi, erkin va to‘g‘ri raqobat uchun shart-sharoitlarni yaratadi, moddiy-ashyoviy, moliyaviy, axborot va boshqa resurslarga erishuvning teng imkoniyatlarini ta’minlaydi va bozorda monopol egalikka yo‘l qo‘ymaydi.