Firmanin (MÜƏSSİSƏNİN) İQTİsadiyyati fənni üzrə MÜhaziRƏLƏr müəllim: Rəhimova Gülsabah Vahid qızı

2. Qiymət-uçot, stimullaşdırma və bölgü funksiyalarını yerinə yetirən çox 
önəmli iqtisadi vasitədir. Uçot funksiyasında qiymət, məhsul istehsalına və 
satışına ictimai zəruri əmək məsrəflərini əks etdirir, istehsala çəkilən xərcləri və 
onun nəticələrini müəyyənləşdirməkdə həlledici rol oynayır. Qiymət –müxtəlif 
təsərrüfat proseslərinin nəticələrini dəyər baxımından ölçməyə imkan verən 
iqtisadi vasitədir, göstəricidir. Qiymətin stimullaşdırma funksiyası öz əksini 
resurslara qənaətdə, istehsalın səmərəliliyinin və məhsulun keyfiyyətinin 
yüksəldilməsində tapır. Qiymətin bu funksiyası müəyyən mənada təhrikçilik 
gücünə malik olmaqla məhsulun istehsalına və istehlakına qarşılıqlı təsiri ilə 
xarakterizə olunur. Qiymət özünün tərkib hissələrindən biri olan mənfəətin 
səviyyəsi ilə həm istehsalçıya, həm də istehlakçıya təsir göstərir. Qiymətin 
bölüşdürmə funksiyası özünü müəyyən qrup məhsullar üzrə aksiz vergisinin, əlavə 
edilmiş dəyərdən verginin və s.-nin qiymətdə nəzərə alınmasında tapır. Bununla 
da, qiymət ümumi milli gəlirin dövlət büdcəsi, regionlar, sahələr, müxtəlif 
mülkiyyət formalı müəssisə və firmalar, istehlak və investisiya, əhalinin müxtəlif 
sosial qrupları arasında bölüşdürülməsinin mühüm vasitəsinə çevrilir. 
İqtisadi məzmununa və təyinatına görə qiymətlərin aşağıdakı növləri 
mövcuddur: sənaye məhsuluna topdansatış qiyməti, tikinti məhsuluna qiymət, 
tədarük qiymətləri, yük və sərnişin nəqliyyatının tarifləri, pərakəndəsatış 
qiymətləri, əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin tarifləri, xarici ticarət dövriyyəsinə 
xidmət göstərən qiymətlər. 
Müəssisənin topdansatış qiyməti, məhsulun istehsalına və reallaşdırılmasına 
sərf olunmuş xərcləri ödəyən, müəssisənin öz fəaliyyətini davam və inkişaf 
etdirməyə imkan verən və nəhayət, mənfəət səviyyəsini təmin edə bilən bir 
qiymətdir. Müəssisədə qiymətin formalaşmasına məhsulun faydalılığı, xərclərin 
səviyyəsi, məhsulun satış üsulları və xidmət amilləri təsir göstərirlər. Sənayenin 
topdansatış qiymətinə müəssisənin topdansatış qiyməti, təchizat-satış təşkilatlarının 
xərcləri və mənfəət, aksiz və əlavə olunmuş dəyərə vergi daxil edilir. Təsərrüfat 
praktikasında tikinti məhsuluna qiymətlərin üç növündən istifadə olunur: hər bir 
obyektin tikintisinə çəkilən xərclərin ölçüsünü əks etdirən smeta dəyəri; nümunəvi 
(tipik) tikinti obyektinin son məhsul vahidinin orta smeta dəyərini əks etdirən 

---

preyskurant qiyməti (1m
2
yaşayış sahəsinə, 1m
2 
rəngsaz işinə və s.); sifarişçi və 
podratçılar arasında müqavilə əsasında müəyyən olunan müqavilə qiyməti.