Firuddin cəFƏrov hasil fəTƏLİyev

A  vitamini  -  (retinol)  orqanizmin  böyümə  və  inkişafı  üçün, 
skeletin,  tənəffüs,  həzm  aparatlarının,  sidik  qovucu  yolların  for-
malaşması üçün vacibdir. O, bioloji membranın tərkibinə daxildir, 
eyni zamanda toxuma tənəffüsünə, lipidlərin mübadiləsinə, perok-
sid turşulaşmasına təsir edir, qlükoproteidlərin, qlükozoaminoqlü-
kanların metobolizmində iştirak edir ki, bunlar da epitel toxuma-
larının qurulması üçün vacibdir. A vitamini eyni zamanda toran və 
rəngli görmədə gözün normal funksiyasını təmin edir, orqanizmin 
infeksiyalara qarşı müqavimətini artırır, karbohidrat, amin turşu-
ları mübadiləsinə təsir edir, toxumalarda zülalların əmələ gəlməsi-
nə, böyrəküstü vəzdə hoprmonlara, cinsiyyət və qalxanvari vəzlərə 
öz təsirini göstərir. A vitamini görmə zülalı olan rodopsinin tərki-
binə daxil olub, fotoresepsiya prosesində iştirak etməklə hüceyrə 
membranında qlükoproteidlərin sintezi üçün şəkər qalığının daşı-
yıcısı rolunu oynayır.  
A  vitamininin  sələfi  karotinoidlərdir.  Bunların  içərisində  ən 

---

36
 
vacibi beta- karotindir. Beta-karotinin orqanizmdə rolu xeyli yük-
səkdir.  O,  yalnız  A-provitamin  olmayıb,  eyni  zamanda  antioksi-
dant xüsusiyyətlərinə də malikdir. Beta-karotin mütəmadi olaraq 
qəbul  edildikdə  ürək-damar  sisteminin  fəaliyyətində  pozuntular 
olmur və çox nadir hallarda insult halları baş verə bilir. 
Qida  rasionunda  beta-karotinlə  təminatla,  yoğun  bağırsağın 
xərçəngi  xəstəliyinin  yayılması  arasında  əks  asılılığın  olması 
müəyyən edilmişdir.   
D  vitamini  (kalsiferol)  kalsium,  fosfor  mübadiləsini  nizam-
layır, onların mənimsənilməsinə və sümükdə toplanmasına səbəb 
olur. Normal sümük əmələ gəlməsi üçün vacib olub, membranın 
kalsium  ionları  və  digər  kationlar  üçün  nüfuzetmə  qabiliyyətinə 
təsir edir. 
D-vitamininin funksiyası kalsium ionları və qeyri-üzvi fosfo-
run bağırsaqlarda hüceyrə membranından sorulması və böyrək ka-
nalcıqlarında reabsorbsiya ilə nəql olunmasına və sümük toxuma-
sından səfərbər olunmasına əsaslanır.  
E vitamini - (tokoferol) toxuma tənəffüsü, zülal, yağ və kar-
bohidrat mübadiləsi üçün vacibdir. O, yağların, A və D vitaminlə-
rinin 
mənimsənilməsini 
yaxşılaşdırır.  Tokoferol  hüceyrə 
membranını, subhüceyrə strukturunu stabil saxlayır, membran li-
pidində doymamış yağ turşularının turşumasının qarşısını alır, cin-
si  və  digər  endokrin  vəzlərin  funksiyasına  təsir  edir,  onların  is-
tehsal  etdiyi  hormonları  artıq  turşumaqdan  qoruyur.  E  vitamini 
güclü antioksidant olub orqanizmdə şüalanma və kimyəvi təsirdən 
yaranan onkoloji xəstəliklərə qarşı profilaktik vasitə kimi istifadə 
edilir. Əzələlərin fəaliyyətini stimullaşdırır, onlarda qlükogen top-
lanmasına şərait yaradır, eritrositlərin davamlığını artırır və qocal-
manı ləngidir.  
K vitamini - (filloxinon) qanın laxtalanması prosesində iştirak 
edir. Onun çatışmazlılğından dərialtı və əzələdaxili qan sızmaları 
baş verir.