Firuddin cəFƏrov hasil fəTƏLİyev

  
1.5 . BİOLOJİ AKTİV ƏLAVƏLƏR (BAƏ) 
Bioloji aktiv əlavələr (BAƏ) yəni qida ilə eyni vaxtda istifadə 
edilən və ya qida məhsullarının tərkibinə daxil edilənlərdir. Onlar 
qidanın  mənbəyi,  həzm  komponentləridir.  BAƏ  qidaya  qatmaq 
üçün quru və ya maye konsentrat, ekstraktlar, cövhərlər, balzam-
lar, tozlar, şərbətlər, həblər, draj, kapsul və s. formada hazırlanır.  
Qidaya qatılan BAƏ nutrisevtiklərə (qida dəyərinə malik olan) 
və  parafarmasevtik  (bioloji  aktivliynə  malik  olan)  qruplarına 
bölünür.  
Nurtisevtiklər – essensial element olub, təbii qida inqrediyent-
ləridir. Vitaminlər və onların nümayəndələri, yarımdoymamış yağ 
turşuları,  fosfolipidlər,  ayrı-ayrı  mineral  maddələr  və  mikroele-
mentlər  (kasium,  dəmir,  selen,  sink,  yod,  flor),  əvəzolunmayan 
aminturşuları, bəzi mono- və disaxaridlər və qida lifləri (sellüloza, 
pektin, hemisellüloza və s.) bu qrupa aid edilən maddələrdir. 

---

44
 
Nutrisevtiklərin  profilaktiki  səmərəliliyini  çox  hallarda  eks-
periment  və  ya  kliniki  müşahidələrlə  qiymətləndirməyə  ehtiyac 
yoxdur. Bu məhsulların reseptlərinin ekspert qiymətləndirilməsi-
nin əsasında məlum olan ümumi ədəbiyyat məlumatları durur. 
Nutrisevtiklərin funksional  rolu aşağıdakı kimi  istiqamətlən-
mişdir: 
- essensial qida maddələrinin çatışmazlığının aradan qaldırıl-
ması; 
- maddələr mübadiləsinin istiqamətli dəyişdirilməsi; 
- orqanizmə ətraf mühitin əlverişsiz amillərinin təsirinə qarşı 
spesifik olmayan rezistentliyinin artırılması;  
- immunmodullaşdırma; 
- ksenobiotiklərin əlaqələndirilərək kənar edilməsi; 
- müalicəvi qidalanma. 
Təhlükəsizlik  və  effektliyin  qiymətləndirilməsi  aparılarkən, 
gündəlik BAƏ ilə qidaya əlavə edilən nutrientlər tərəfindən təmin 
olunan tələbat payı müəyyən olunmalıdır. 
A, D, B
1
, B
2
, B
6
, B
12
 vitaminlərinin, niasinin, foli və pantoten 
turşularının, biotinin miqdarı gündəlik tələbat normasından 3, E və 
C vitaminlərininki isə 10 dəfədən artıq olmamalıdır.  
BAƏ-in qidada tətbiqi geniş yayılmış piylənmə, ateroskleroz, 
ürək-damar,  bədxassəli  şişlərin,  immunçatışmazlığı  və  digər  və-
ziyyətlərin ilkin və təkrar pəhriz profilaktikasının effektli metodu-
dur.