Firuddin cəFƏrov hasil fəTƏLİyev

Parafarmasevtiklər qidanın həzin komponenti olub, profilik-
tikada, orqan və sistemlərin funksional aktivliyinin müdafiəsi və 
köməkçi terapiyasında istifadə olunur. 
Parafarmasevtiklərin tərkibinə daxil olan bütün bitkilər üçün, 
onların qida sənayesində tətbiqinə dair yerli və beynəlxalq norma-
tiv sənədlərlə icazə alınmalıdır. 
Orqanizmin hüceyrə və toxumalarında bir çox parafarmasev-
tiklərin başlanğıc təsir miqdarının fizioloji səviyyəsi məlum deyil 
(məsələn, biogen aminləri, oliqopeptidlər, qlükozidlər, üzvü turşu-
lar, saponinlər və s.), eyni zamnda yaşlı sağlam insanların da on-
lara təlabatı məlum deyildir.  

---

45
 
BAƏ-in çoxunda, məsələn qida və dərman bitkilərinin və di-
gər  təbii  xammal  növlərinin  mürəkkəb  kompleksindən  alınan 
ekstraktlarda,  ümumiyyətlə  aktiv  komponentlər  identifikasiya 
olunmamışdır. 
Dərman yüksək aktiv təsirli bitkilərindən ibarət olan parafar-
masevtiklərin təyin olunması zamanı dəqiq olmayan doza və təsir 
mexanizmi çox hallarda kompensator-adaptasiya xarakterli reaksi-
yasına görə adekvat olmaya bilər. O, ya güclü və ya zəif ola bilər. 
Bu  isə  orqanizmdə  patoloji  dəyişikliklərin  yaranmasına  gətirib 
çıxarır. Məsələn, əgər ümumi adaptasiya sindromunda qlükokorti-
koidlərin sekresiyası artıq olduqda, onda onlar immunoloji, spesi-
fik olmayan müdafiə reaksiyalarının (iltihabın) inkişafının qarşısı-
nı alır və bu zaman xeyli xəstəlikıərin yaranma riski artır, çünki 
immun sisteminin funksional aktivliyi kifayət qədər olmur. 
BAƏ - parafarmasevtiklər çox hallarda qidanın təbii kompo-
nent mənbəyi olsa da, qida dəyərinə malik olmur. Ancaq qidalan-
manın  əvəzolunmayan  amili  qida  və  dərman  bitkilərinin,  dəniz 
məhsullarının və heyvani toxumaların üzvü komponentləridir. 
BAƏ  -  parafamasevtiklərə  aid  olan  məhsullara  mikroorqa-
nizmlərin kompozisiyası əsasında hazırlanan məhsullar aid edilir. 
Bu  məhsullar bağırsağın  mikrobiosenozunu saxlayan və  normal-
laşdıran  (eubiotiklər/probiotiklər)  məhsullardır.  BAƏ-in  təsiri 
spesifik olaraq ayrı-ayrı orqanları və sistemləri fizioloji cəhətdən 
saxlayır və nizamlayır. BAƏ açıq satışda ərzaq mağazalarının xü-
susi şöbələrində və apteklərdə reseptsiz realizə olunur. BAƏ para-
farmasevtiklər xəstə insanın diaterapiyasında köməkçi vasitə və ya 
spesifik profilaktiki vasitə kimi istifadə edilməzdən əvvəl həkim-
mütəxəssislə məsləhətləşmək lazımdır. 
Qablanmış  bioloji  aktiv  maddələrin  etiketi  üzərində  aşağı-
dakılar əks olunmalıdır: 
-
 
məhsulun adı və növü; 
-
 
texniki şərtlərin №-si; 
-
 
istifadə sahəsi; 
-
 
istehsalçı təşkilatın adı və ünvanı; 
-
 
məhsulun kütləsi və həcmi; 

---

46
 
-
 
məhsulun tərkibinə daxil olan inqredientlərin siyahısı (qida 
əlavələri daxil olmaqla); 
-
 
qida dəyəri; 
-
 
saxlanma şəraiti; 
-
 
yararlılıq müddəti və hazırlanma vaxtı; 
-
 
istifadə üsulu; 
-
 
istifadəsinə tövsiyə, dozası; 
-
 
istifadədən  yaranan  zərərli  təsir  və  əlavə  ikinci  dərəcəli 
təsir.