Firuddin cəFƏrov hasil fəTƏLİyev

Yodlaşdırılmış  çörək-kökə  məmulatları.  Müasir  çörək-kökə 
məmulatlarının  çeşidlərinin  təhlili  göstərir  ki,  zənginləşdirilmiş 
çörək-kökə  məmulatlarının  tərkibində  yodun  miqdarı  3,0-8,0 
mkq/100q-dək olur ki, bu da gündəlik yoda olan tələbatın 2–6%-
ni təşkil edir.  
Qida  məhsullarının  yodla  zənginləşdirilməsi  üçün,  yodun  2 
əsas kimyəvi formasına – kalium yodit və kalium yodata üstünlük 
verilir. Tədqiqatlar göstərir ki, duzun kalium yoditlə işlənməsi bir 
o qədər səmərə vermir. Çünki, kalium yodit müqayisədə dayanıqlı 
birləşmə  deyildir.  Son  zamanlar  Rusiyada  xörək  duzunu  kalium 

---

87
 
yodatla (1q duza 40 mkq) zənginləşdirirlər. 
Müəyyən edilmişdir ki, kalium yodat, kalium yoditə nisbətən 
daha dayanıqlı olub, məhsulun rənginə və tamına mənfi təsit etmir.  
Yodlaşdırılmış duzun çatışmazlığından çörəyin bişirilməsi za-
manı yodun 44%-ə qədəri itirilir. 
Qeyd olunan əlavələrin tətbiqi zamanı bəzi aspektlər, məsələn, 
tibbi-bioloji  yodun  biomənimsənilməsi,  çörəyin  reseptinə  daxil 
edilən komponentlərin təhlükəsizlik, təminatı, mikroelementlərin 
olması məsələləri nəzərə alınmamışdır. 
Dən məhsullarından olan şəkərli laminariya qida lifləri, algin 
turşuları, kalium duzları və digər mineral maddələrlə zəngindir.  
Məlum olmuşdur ki, yod orqanizmə dərhal daxil olmur, çünki 
o, bitkinin hüceyrə divarları ilə blokadaya alınmış olur. Nəticədə 
dəniz kələmində  və  onun preparatlarında  yüksək miqdarına bax-
mayaraq (2-3q/100q) orqanizm tərəfindən bu mikroelement 5-7% 
mənimsənilir.  
Dəniz məhsullarının çörək-kökə məmulatları istehsalında ge-
niş tətbiqinə mane olan əsas amillərdən biri də əlavələrin artıq is-
tifadə  edilməsi,  məhsulun  orqanoleptik  və  istehsal  keyfiyyətinə 
çox  mənfi  təsir  etməsidir.  Təbii  əlavələrin  kimyəvi  tərkibi  eyni 
cinsli deyildir. Buna görə də təminatlı yoda malik məhsul alınması 
çox çətindir. 
 Nəhayət, son illıərdə əlverişsiz ekoloji vəziyyət, o cümlədən, 
dəniz  məhsulları  çıxarılan  yerlərdə  xeyli  zərərli  maddələr 
(aflatoksinlər,  radionuklidlər,  toksiki  elementlər  və  s.)  toplanır. 
Buna baxmayaraq Rusiyada dəniz kələmindən istifadə etməklə, ki-
fayət qədər, çörək-kökə məmulatları çeşidi işlənilmişdir. 
Dəniz kələmi qıcqırma prosesini aktivləşdirir və son məhsulu 
bioloji aktiv maddələrlə beta-karotin, A; B
2
; B
3
; B
6
; B
12
; C; E; D 
makro və mikroelementlərlə zənginləşdirir: 
Çörək  çıxımını  artırmaq,  onun  orqanoleptik  xüsusiyyətlərini 
yaxşılaşdırmaq,  insan  orqanizminin  yodu  yaxşı  mənimsəməsinə 
nail  olmaq  və  çörəyə  əlavə  profilaktik  xüsusiyyətlər  verilməsi 
məqsədilə  insanın  qida  rasionunda  çox  vacib  olan  və  özünü  öz-
özlüyündə  həll  olan  qida  lifləri  kimi  göstərən  pektin  maddələri 

---

88
 
əlavə edilir. Pektinin səthi aktiv xüsusiyyətləri olduğundan bişiril-
mə prosesi zamanı yodun maksimum saxlanılması mümkün olur. 
Bununla əlaqədar 300q çörəkdə 110 mkq yod olur ki, bu da sutka-
lıq yod normasının 70 %-ni təşkil edir.  
“Medbiofarm”  Elm  -  istehsalat  müəssəsində  yodkazein  qida 
əlavəsi işlənib hazırlanmışdır.  
Yodkazein  –  yodlu  qida  əlavəsi  olub,  dayanıqlıdır  və  uzun 
müddət saxlanıla bilir və bu zaman özünün ilkin faydalı xüsusiy-
yətlərini  itirmir,  həmçinin  çörək  məmulatlarının  tamını,  iyini  və 
rəngini  dəyişmir.  Yod  bu  əlavənin  tərkibində  insan  orqanizmi 
üçün asan mənimsənilən formada olur.