Фирузя мяммядли
Yüklə 3,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Сечилмиш ясярляри lX
|
Фирузя Мяммядли
bölməsində şagirdlər sözlərin quruluşu – kök və şə- kilçilər və nitq hissələri ilə tanış olurlar. Sözün tərkibi, qrammatik söz qrupları barədə biliyin uşaqların əmək tərbiyəsi və peşə təsəvvürü ilə əlaqəsi ola bilərmi? Problemin elmi mahiyyəti şagirdlərin mənəvi-əxlaqi tərbiyəsində nə kimi rola malikdir? «Azərbaycan dili» (ikinci sinif) dərsliyində bu məqsədə xidmət üçün imkan varmı? Varsa, bu imkanlar nə dərəcədədir? Bu məsələlərin aydınlaşdırılması və elmi əsaslandırılması dərslikdə gedən materialların iki istiqamətdə araşdırılması zəruriyyəti yaradır. 1) Elmi-nəzəri materialın peşə təsəvvürü, əmək tərbiyəsi istiqamətində təhlili. 2) Praktik materialın peşə təsəvvürü, əmək tərbiyəsi istiqamətində təhlili. Bu iki istiqamət bir-birindən təcrid edilmiş şəkildə araşdırılmayıb, bir-birini tamamlayır, biri o birinə əsas, söykək olur. Məsələn, «sözün tərkibi» mövzusu kök və şəkilçi barədə uşaqlarda praktik dil vərdişi yaratmaq məqsədi daşıyan nümunələr, çalışmalarla zəngindir. Burada həyatın, məişət və təsərrüfat sahələrinin ən müxtəlif anlamları ilə bağlı sözlər vardır. Eyniköklü sözlər barədə nəzəri məlumatla əlaqədar verilən 110, 111, 112№-li çalışmalarda xalq təsərrüfatının ən müxtəlif sahələrinə dair əşya və hadisələri bildirən sözlərin kök və şəkilçiyə ayrılması tələb olunur. Təbii ki, müəllim eyniköklü 373 Сечилмиш ясярляри lX sözlər haqqında məlumatı əyani nümunələrlə təqdim edəcək. Bu zaman «bağ», «su», «çay», «üzüm», «dağ» kökləri əsasında yaranan bağban, bağça, bağlı, sulu, dağlı, üzümlük, üzümçü, çayçı, otlu, otlaq və s. kimi sözlərin mənasının izahı və kənd təsərrüfatı ilə bağlılığınının müxtəlif yozumlarda şərhi vacibdir. Kök və şəkilçi bölməsində isə uşaqları əmək və onun nəticələri ilə bağlı anlayışların adları, iş, hal, hərəkət, vəziyyət bildirən sözlər üzərində işlətmək olar. Bu zaman işi elə qurmaq lazımdır ki, adlardan əmələ gələn proses ifadəçiləri daha artıq dərəcədə peşə və əmək prosesləri haqqında informasiyaya malik sözlərdən ibarət olsun. Burada, əlbəttə ki, şagirdin yaşadığı regionla bağlı təsərrüfat, istehsalat anlamlı sözlərin seçilməsi məsləhətdir. Belə ki, kənd təsərrüfatı, bağçılıq və məişət əməyi ilə bağlı sözlərin verildiyi çalışmalarda sözlərin kök və şəkilçiyə ayrılması və tərkibinin təhlili tapşırılmışdır. Məktəbin yerləşdiyi regiondan və yaxınlıqdakı istehsalat müəssisəsindən, həmçinin sinfin valideyn kontingentinin peşə üstünlüyündən asılı olaraq, şagirdlərin müəyyən söz, onun quruluşu, mənası üzərində daha çox işlətmək məsləhətdir. Məs. neft sənayesi müəssisələrinin yaxınlığında yerləşən yaşayış sahələrində, məlumdur ki, valideynlərin əksər qismi neftlə bağlı işlərdə işləyəcəklər. Buna görə də həmin regionda yerləşən məktəbdə «Kök |