Фирузя мяммядли

Сечилмиш ясярляри 
lX 
Buna görə də bu mövzunu möhkəmləndirmək 
məqsədi ilə verilən çalışmalar müxtəlif-məzmunlu 
ola bilər. Bu mövzunun tədrisi təkcə dərslik çərçi-
vəsində çalışmalarla məhdudlaşmayıb, müəllimə 
sərbəst mətn seçmək üçün geniş imkanlar verir. 
Burada isə əlbəttə ki, həyatın, bizi əhatə edən 
mühitin, nəhayət məktəbin yerləşdiyi regionun ən 
müxtəlif cəhətləri ilə bağlı, uşaqlara daha yaxın, 
daha tanış mövzulara müraciət etmək faydalı olar. 
Təcrübə göstərir ki, şagirdlərin hələ kiçik yaşlardan 
sərbəst mövzular üzrə işlədilməsinin onların aydın 
dünyagörüşünə malik sərbəst düşüncə tərzi olan, 
gələcək həyat yolunu müəyyənləşdirməkdə, ən baş-
lıcası isə peşəseçməkdə daha az səhv edən gənclər 
kimi yetişməsində böyük rolu vardır. Bu mənada, 
sərbəst mövzular xalq təsərrüfatının müxtəlif 
sahələrində 
fəaliyyət 
göstərən 
əmək 
qəhrəmanlarının həyatı, şagirdin valideynlərinin 
əməyi, ailə və məişətdə texnikanın rolu, şagirdin 
valideynlərinə köməyi, məktəbyanı tədris-təcrübə 
sahəsi və gənc təbiətçilər və s. kimi məsələlərə həsr 
oluna bilər. Çalışmaq lazımdır ki, tapşırığın icrasın-
dan sonra hər bir şagirdin əməyi diqqətlə nəzərdən 
keçirilsin, tərifəlayiq cəhətlər mütləq şagirdlərin 
xüsusi diqqətinə çatdırılsın. Bu ümumi oxudan 
sonra mətnin qrammatik cəhətdən təhlili üzrə iş 
aparılmalıdır. Nümunə üçün aşağıda belə bir sər-
bəst mövzu veririk: 

---

400 
Фирузя Мяммядли 
– Züleyxa xala işdən gəlib yuyundu. Şam 
yeməyi hazırlamaq üçün mətbəxə keçdi. Yerişindən 
hiss olunurdu ki, o çox yorğundur. Axı bütün günü 
işdə – dəzgahın qarşısında ayaq üstə durmalı 
olurdu. Bununla belə, o evdə yorğunluğunu heç 
vaxt büruzə verməzdi. Anası bir söz deməsə də, 
Nigar hiss edirdi ki, o çox yorulur. Buna görə də 
anasına necə kömək edəcəyi barədə uzun müddət 
düşünməli oldu. 
Züleyxa xala mətbəxə girəndə təzə bişmiş 
xörəyin ətri onu vurdu. Ana təəccüb içində peçə 
yaxınlaşanda heyrətindən donub qaldı; peçin 
üstündə bir dolu qazan yarpaq dolması vardı. O 
geri çevriləndə qızının fərəhli baxışları ilə 
qarşılaşdı... 
«Söz 
birləşmələri» 
mövzusunun 
möhkəmləndirilməsi 
məqsədi 
ilə 
verilmiş 
çalışmaların əksəriyyəti müxtəlif mənalı vahidlərin 
əsas və asılı mövqelərdə işləndiklərini və ya işlənə 
bilmə imkanlarını nümayiş etdirmək məqsədi 
daşıdığından burada konkret peşə təsəvvürü ilə 
bağlı mətnlər və sözlərə az yer verilmişdir. 
İstehsal prosesləri və kənd təsərrüfatı 
məhsullarının ad göstəriciləri 113 nömrəli 
çalışmada söz birləşmələri tərkibində əsas və ya 
asılı söz mövqelərində işlənmişdir. Burada 
«pambıq yığımı», «məhsulun daşınması», «yarışın 
başlanması» kimi birləşmələr üzrə şagirdlərin 
həmin məhsul haqqındakı biliyini genişləndirmək 

---

401