Фирузя мяммядли

Фирузя Мяммядли 
2. Birinci tərəfi yönlük halda işlənən isimlə 
formalaşan feili frazeoloji birləşmələr: 
ağlına 
batmaq (anlamaq), yola düşmək (getmək), fikrinə 
gəlmək (hiss etmək), qulaqardına vurmaq (la-
qeyidlik etmək), qanına bələmək (yaralamaq), 
dabanına düşmək (izləmək), dabanına tüpürmək 
(qaçıb uzaqlaşmaq) 
və s.
3. Birinci tərəfi çıxışlıq hallı feli frazeoloji 
birləşmələr. Belə birləşmələr sırasında iki, üç və 
bəzən daha çox sözdən ibarət frazeoloci vahidlər 
vardır. Nümunə üçün: 
əldən düşmək (yorulmaq), 
gözdən itmək (uzaqlaşmaq), başından eləmək (qov-
maq), ürəyindən keçmək (duymaq), bir qulağından 
alıb, o biri qulağından salmaq (etinasızlıq etmək), 
başdan çıxarmaq (inandırmaq), başından çıxarmaq 
(unutmaq) 
və s. Birləşmələrin bu tipində də birinci 
tərəf mənsubiyyət şəkilçisi ilə işlənə bilir.
4. Birinci tərəfi qeyri-müəyyən təsirlik hallı 
feli frazeoloji birləşmələr.
Sözə 
ekvivalent 
olan 
feli 
frazeoloji 
birləşmələr sırasında birləşmənin bu strukturda 
formalaşmasına az rast gəlirik, 
it döymək 
(bekarçılıq), baş ağrıtmaq (deyinti), əl açmaq 
(istəmək, dilənmək), göz qoymaq (izləmək), dil 
yetirmək (təhrik etmək) 
və s.
5. Birinci tərəfi yerlik hallı feli frazoloci 
birləşmələr.
Sözə ekvivalent feli frazoloji birləşmələrin bu 
strukturu da azlıq təşkil edir: 
gözdə-qulaqda olmaq 

---

311 
Сечилмиш ясярляри 
lX 
(gözləmək), əli boşda qalmaq (müflis olmaq), əldə-
ayaqda getmək (əsirlik) 
və s.
Sözə ekvivalent frazeoloji birləşmələrin bir 
qismi zərflərə və sifətlərə müvafiq gəlir. Belə 
birləşmələr bədii dildə əşyanı və hərəkəti 
əlamətləndirən sözlərə ekvivalent olaraq işlədilir.
Məsələn, 
qırdı-qaçdı (adam), dəvəsi ölmüş 
(ərəb), ağzıyırtıq (adam), əliəyri (adam), ağzıboş 
(adam), ağzıbaşına (danışmaq) 
və s. Bu 
birləşmələrin sözə ekvivalentliyi aşağıdakı kimidir: 
qırdı-qaçdı -etibarsız, dəvəsi ölmüş- uğursuz, 
ağzıyırtıq -xəbərçi, əliəyri -oğru, ağzıboş -xəbərçi, 
ağzıbaşına -tərbiyəsiz
və s.
Sözlərə 
ekvivalent 
feli 
frazeoloji 
birləşmələrin bədiilik imkanları daha çox onların 
ekvivalent olduqları sözlərin əvəzinə işlədilməsi ilə 
bağlıdır. Belə ifadələr dövrün, zamanın izlərini 
saxlamaqla, mənsub olduqları xalqın milli ruhunu 
qoruyub əks etdirmə imkanına malikdir. Buna görə 
də yazıçılar frazeoloji vahidlərin bu imkanlarından 
bəhrələnməyə üstünlük verirlər. Nümunələrə 
müraciət edək:
«-Özüm gedəcəyəm, -dedi, -onun