Fiskal siyosat, davlаt byudjeti va uning taqchilligi

Standartlashtirilgan Byudjet 
Iqtisodchilar standartlashtirilgan byudjetdan (to‘liq 
bandlik byudjeti ham deyiladi) soliq kirimlaridagi 
avtomatik o‘zgarishlarni yo‘q qilish maqsadida mavjud 
federal 
byudjet 
difitsiti 
va 
profitsitini 
sozlashda 
foydalanishadi. Standartlashtirilgan byudjet mavjud soliq 
darajalari va hukumat chiqimlari darajalarida iqtisod 
o‘zining YaIM bo‘yicha yillik darajasiga etgan xolda 
federal byudjet defitsiti yoki profitsitini xisoblaydi (uning 
potensial foydasini). Asl g‘oya shundaki, mavjud hukumat 
yillik chiqimlarini iqtisod o‘zining YaIM bo‘yicha yillik 
xolatiga etgandagi yuzaga kelishi mumkin soliq kirimlari 
bilan qiyoslashdir. Bu jarayon oddiy YaIM o‘zgarishi 
xisobiga bo‘luvchi byudjet difitsiti yoki profitsitini olib 
tashlaydi va shunday qilib bizga diskretsion fiskal 
siyosatdagi o‘zgarishlar to‘g‘risida hech narsa aytmaydi. 
Quyidagi rasmini ko‘rib chiqaylik G bu erda 
hukumat chiqimlarini T esa soliq kirimlarini ko‘rsatadi. 
To‘liq bandlik birinchi yilida hukumatning 500 000 000 
000$ lik chiqimlari 500 000 000 000$ lik soliq kirimlari 
bilan teng va bu G va T chiziqlarining a nuqtada kesishgan joyida ko‘rsatilgan. 
Standartlashtirilgan byudjet defitsiti 1 yilda 0 ga teng hukumat chiqimlari YaIM
1
 
to‘liq bandlik xolatida soliq kirimlariga teng. Bundan YaIMning to‘liq bandlik 
defitsiti foizi ham 0 ga teng. 


Standartlashtiri
lgan Byudjet 

---

Fiskal siyosat, davlat byudjeti va uning taqchilligi
. 
462 
Endi a rasmda ko‘rsatilgandek pasayish yuzaga kelib, YaIM YaIM
1
 dan YaIM
2
 
ga tushishini faraz qiling. Endi hukumat hech qanday diskretsion xarakatlar 
qilmayapdi va G hamda T chiziqlari rasmda ko‘rsatilgandek qolayapdi deb faraz 
qiling. YaIM
2
 da soliq kirimlari avtomatik ravishda 450 000 000 000$ (c nuqta) ga 
tushib davlat xarajatlari esa o‘zgarmagan xolda 500 000 000 000$ bo‘lib qoladi (b 
nuqta). 50 000 000 000$ byudjet defitsiti yuzaga keladi (bc oralig‘i bilan 
ko‘rsatilgan). Lekin bu siklik difitsit pasayishga ketib borayotgan iqtisod chiqimi 
bo‘lib hukumatning diskretsion moliyaviy faoliyatining natijasi emas. Biz bu 
defitsitdan hukumat kengyatirilgan moliyaviy siyosatni yuritayapdi deb xato 
qilishimiz mumkin. 
Bu xolat a rasmda 2 yil standartlashtirilgan byudjet defitsitini muhokama 
qilganimizda yoritiladi. 500 000 000 000$ 2 yil hukumat chiqimlari G chizig‘ida b 
nuqtasi bilan berilgan va T chizig‘ida a nuqta bilan ko‘rsatilgan 500 000 000 000$ 
soliq kirimlari YAIM to‘liq bandlik xolatiga etganda yuzaga kelishi mumkin. b va a 
nuqtalari ikkisi ham 500 000 000 000$ ni bildirganligi uchun 2 yildagi 
standartlashtirilgan defitsit 0 ga teng, chunki bu defitsit potensial YAIM ning foiz 
qismidadir. Ikkala yilda ham standartlashtirilgan defitsit 0 ga tengligi hukumatning 
o‘z diskretsion moliyaviy siyosatini pasayish vujudga kelib mavjud defitsit 50 000 
000 000$ natija bersada o‘zgartirmaganligini ko‘rish mumkin. 
Keyin b rasmini ko‘rib chiqamiz. Real foyda YaIM
3
 to‘liq bandlikdan YaIM
4
 ga 
tushgan deb faraz qiling va shu bilan birga 4 yildagi federal hukumatning 
pasayishga soliq darajalarini pasaytirish bilan javob berishi soliq chizig‘ining T1 
dan T2 siljishini faraz qiling. Standartlashtirilgan defitsit o‘lchamiga nima bo‘ldi? e 
da ko‘rsatilgandek hukumat chiqimlari 4 yilda 500 000 000 000$ ga teng. Biz u 
miqdorni agar YaIM to‘liq bandlik xolati yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan 475 000 
000 000$ soliq kirimi bilan qiyoslaymiz. Ya’ni biz G chizig‘idagi e nuqtani T
2 
chizig‘idagi x nuqta bilan solishtiramiz.25 000 000 000$ e x dan kattaroq bo‘lib 4 yil 
uchun standartlashtirilgan byudjet defitsitiga teng. Potensial YaIM ning foizi sifatida 

---