Fiskal siyosat, davlаt byudjeti va uning taqchilligi

Fiskal siyosat, davlat byudjeti va uning taqchilligi
. 
463 
standartlashtirilgan byudjet defitsiti yildagi 0 dan (soliq darajasi qisqartirilishidan 
oldin) bir qancha ijobiy foizga 4 yilda [=( $25 billion /GDP 3) x100] ko‘tarildi. Bu 
ikki yil ichidagi to‘liq bandlik defitsiti nisbiy o‘lchamlari o‘sishi moliyaviy 
siyosatning rag‘batlantiruvchi siyosat ekanligini ko‘rsatadi. 
Bunga qarama qarshi agar biz standartlashtirilgan o defitsitni keying 
yildagi standartlashgan byudjet profitsiti ko‘rsak unda biz fiskal siyosatni cheklovchi 
turdagi deb xisoblashimiz mumkin. Standartlashtirilgan byudjet soliq kirimlaridagi 
avtomatik o‘zgarishlarni moslashtirilishi 
standartlashtirilgan byudjet profitsiti 
o‘sishi hukumat o‘z chiqimlarini kamaytirgani (G) yoki soliq kirimlarini oshirganini 
(T) bildiradi. Bu G va T dagi o‘zgarishlar biz cheklangan fiskal siyosat elementi deb 
aniqlagan yaqqol diskretsion faoliyatdir
6
. 
 
 Soliqlar, ularning turlari va takomillashtirish 
vazifalari 
Soliqlar iqtisodiy mazmuniga ko‘ra quyidagi turlarga ajratiladi: 

Daromad (foyda) solig‘i. To‘lovchining yillik daromadidan chegiriladigan 
qismi; 

Korxonalar foydasiga soliq. Xuquqiy shaxslarning 
sof foydasidan olinadi; 

Ijtimoiy to‘lovlar - har xil byudjetdan tashqari 
fondlarga (ishsizlik, pensiya va h.k) yo‘naltiriladi, qisman 
ishlovchilar 
va 
korxonalar 
mablag‘lari 
hisobiga 
shakllantiriladi; 

Mol-mulk soliqlari. Mulkdan, merosdan va hadya 
qilingan mablag‘ hamda boyliklardan olinadi; 

Tovar va xizmatlarga soliqlar. Bunga boj to‘lovlari 
va aksizlar, shuningdek qo‘shilgan qiymat soliqlari kiradi. 
Soliq tizimida quyidagi asosiy prinsiplarini ajratib 
ko‘rsatish mumkin. 
Birinchidan, soliq stavkasi darajasi soliq to‘lovchilarning iqtisodiy 
imkoniyatlaridan ya’ni ularning daromadlari darajasidan kelib chiqib belgilanishi 
zarur. Chunki turli xuquqiy va jismoniy shaxslarning 
iqtisodiy imkoniyatlari bir xil emas, ular uchun soliq 
stavkasi tabaqalashtirilgan tartibda belgilanishi kerak, 
shuning uchun daromadlardan olinadigan soliqlar 
progressiv (o‘sib boruvchi) xarakterga ega bo‘lish 
zarur; 
Ikkinchidan, soliqqa tortish bir martalik 
tavsifga ega bo‘lishi zarur, aks holda bu tovar narxi 
asoslanmagan xolda oshirilishiga sabab bo‘lishi bilan 
birga, mahsulotning raqobatbardoshligini pasaytiradi. 
Boshqa tomondan tadbirkorlarning iqtisodiy faollik 
ko‘rsatishidan manfaatdorligini susaytiradi. Bu erda 
6
Economics : principles, problems, and policies / Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue.– 17th ed. P-214