Fiskal siyosat soliq byudjet

5. Fiskal siyosatning kelajak istiqbollari
Fiskal siyosatning kelajakdagi istiqbollari ko'p jihatdan har bir mamlakatning iqtisodiy va siyosiy muhitiga bog'liq. Biroq, fiskal siyosatning kelajakdagi ba'zi mumkin bo'lgan yo'nalishlariga quyidagilar kiradi:
1. Iqtisodiy inqirozlar oqibatlarini bartaraf etish uchun fiskal siyosatdan foydalanishning ko'payishi: COVID-19 pandemiyasi tufayli yuzaga kelgan iqtisodiy tanazzuldan so'ng, ko'plab mamlakatlar iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish uchun fiskal siyosatdan foydalanishni kuchaytirdi.
2. Barqarorlikka e'tibor: Iqlim o'zgarishi bilan bog'liq xavotirlar o'sishda davom etar ekan, moliyaviy siyosat toza energiyaga sarmoya kiritish va chiqindilarni kamaytirish kabi barqaror iqtisodiy amaliyotlarni rag'batlantirish uchun ishlatilishi mumkin.
3. Texnologiyadan kengroq foydalanish: Fiskal siyosat raqamli iqtisodiyotdan daromad olishni taʼminlash uchun raqamli soliqqa tortish kabi texnologiyaga asoslangan yechimlarni tobora koʻproq oʻz ichiga olishi mumkin.
4. Qarz muammolari va investitsiyalarga bo'lgan ehtiyojni muvozanatlash: Davlat qarzi darajasi o'sishda davom etar ekan, fiskal siyosat o'sishni rag'batlantirish uchun investitsiyalarga bo'lgan ehtiyoj va qarz darajasining barqarorligi haqidagi xavotirlar o'rtasida muvozanatni saqlashi kerak bo'lishi mumkin.
Umuman olganda, moliyaviy siyosatning kelajagi turli omillarga, jumladan, iqtisodiy sharoitlar, siyosiy ustuvorliklar va global tendentsiyalarga bog'liq bo'ladi.


Xulosa
Fiskal siyosat (byudjet-solik siyosati) maksadi iktisodiy o`sish, baxolarning barkaror darajasi, to`lik bandlik va to`lov balansi barkarorligini ta`minlashdan iborat. Bu maksadlarga erishish uchun davlat xarajatlari va soliklar bilan manipulyatsiya qilinadi.
Fiskal siyosat deganda iqtisodiyotga ta'sir ko'rsatish uchun davlat xarajatlari va soliqlardan foydalanish tushuniladi. Byudjet siyosati iqtisodiy turg'unlik davrida iqtisodiyotni rag'batlantirish uchun davlat xarajatlarini oshirish yoki inflyatsiyani pasaytirish uchun iqtisodiy bum davrida davlat xarajatlarini kamaytirish orqali iqtisodiyotni barqarorlashtirish uchun ishlatilishi mumkin. Bundan tashqari, moliyaviy siyosat boylikni qayta taqsimlash, iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish va bandlikni oshirish uchun ham ishlatilishi mumkin.
Moliyaviy siyosat hukumat tomonidan byudjet jarayoni orqali amalga oshiriladi. Byudjet jarayoni hukumat tomonidan milliy byudjetni tayyorlashni o'z ichiga oladi, unda qancha mablag' sarflanishi va pul qayerdan kelib chiqishi ko'rsatilgan. Fiskal siyosat davlat xarajatlarini qarz olish, soliqqa tortish yoki har ikkalasi orqali moliyalashtirish uchun ishlatilishi mumkin.
Fiskal siyosatl cheklovchi yoki ragbatlantiruvchi turlarga bo`linadi. Ragbatlantiruvchi fiskal siyosat iktisodiyotning pasayish davrida olib borilsa, cheklovchi fiskal siyosat iktisodiyotda xaddan ziyod talab tufayli inflyatsiya paydo bo`lgan sharoitda olib boriladi.
Fiskal siyosat tadbirlari kiska va uzok muddatda mul’tiplikator samarasi ta`siri ostida bo`ladi.
Davlat xarajatlari mul’tiplikatori iste`molga chegaralangan moyillik darajasi bilan to`gri bogliklikka, chegaraviy solik stavkasi xamda iste`molga chegaralangan moyillik darajasi bilan teskari bogliklikka ega.
Davlat xarajatlari va soliklar mikdorini bir ‘xil mikdorga oshirilishi daraomadlar xajmini xam shuncha mikdorga oshirilishiga olib keladi. Bu xolat balanslashgan byudjet mul’tiplikatori bilan izoxlanadi.
Iktisodiy pasayish paytida byudjetning davriy takchilligi, diskret fiskal siyosat natijasida esa tarkibiy takchilligi yuzaga keladi. Byudjet takchilligini moliyalashtirishning makbul yo`li davlat kimmatli kogozlarni chikarish va ularni sotish xisobiga karz olishdir.
Respublikamizda o`tkazilayotgan byudjet-solik siyosati iktisodiyotga solik yukini kamaytirish, soliklarning ragbatlantiruvchi rolini kuchaytirish, barkaror iktisodiy o`sishga shart-sharoit yaratish, yalpi talabni oshirish kabi maksadlarga karatilgan.
Byudjet ma lag'laridan samarali foydalanish orqali, kerakli sohalarni va tarmoqlarni rivojlantirish orqali iqtisodiyot boshqariladiki, bunda byudjet xarajatlarini boshqarishda minimal xarajat bilan maksimal natijalarga erishish muhim o'rin tutadi. Mamlkatimiz byudjet xarajatlari tarkibida eng katta qismi ijtimoiy soha va aholini ijtimoiy qo'llab quvvatlashga sarflanayotganligi hech kimga sir emas. Shunday ekan, ushbu sohaga sarflanayotgan mablag'lardan qanchalik samarali foydalanilayotganligi ustidan doimiy nazorat bo'lishi zarur. Afsuski, bu borada hali hamon kamchiliklarimiz mavjud ekanligini yuqoridagi tahlillar natijasida ko'rdik.
Fiskal siyosatl cheklovchi yoki rag‘batlantiruvchi turlarga bo‘linadi. Rag‘batlantiruvchi fiskal siyosat iqtisodiyotning pasayish davrida olib borilsa, cheklovchi fiskal siyosat iqtisodiyotda haddan ziyod talab tufayli inflatsiya paydo bo‘lgan sharoitda olib boriladi.
Fiskal siyosat tadbirlari qisqa va uzoq muddatda multiplikator samarasi ta’siri ostida bo‘ladi.
Davlat xarajatlari multiplikatori iste’molga chegaralangan moyillik darajasi bilan to‘g‘ri bog‘liqlikka, chegaraviy soliq stavkasi hamda iste’molga chegaralangan moyillik darajasi bilan teskari bog‘liqlikka ega. Davlat xarajatlari va soliqlar miqdorini bir xil miqdorga oshirilishi daraomadlar hajmini ham shuncha miqdorga oshirilishiga olib keladi. Bu holat balanslashgan budjet multiplikatori bilan izohlanadi.
Iqtisodiy pasayish paytida budjetning davriy taqchilligi, diskret fiskal siyosat natijasida esa tarkibiy taqchilligi yuzaga keladi. Budjet taqchilligini moliyalashtirishning maqbul yo‘li davlat qimmatli qog‘ozlarni chiqarish va ularni sotish hisobiga qarz olishdir.
Respublikamizda o‘tkazilayotgan budjet-soliq siyosati iqtisodiyotga soliq yukini kamaytirish, soliqlarning rag‘batlantiruvchi rolini kuchaytirish, barqaror iqtisodiy o‘sishga shart-sharoit yaratish, yalpi talabni oshirish kabi maqsadlarga qaratilgan.