Fitohormonlar və ya bitki hormonları-bitkilərin intensiv
Yüklə 24,01 Kb.
|
|
1.11.1.Fitohormonlar
Fitohormonlar və ya bitki hormonları–bitkilərin intensiv inkişaf etmiş toxumalarında əmələ gələn fizioloji aktiv maddələrdir. Onlar əsasən gövdənin və köklərin yuxarı hissəsində əmələ gəlməklə yanaşı, bitkilərin inkişafını və böyüməsini tənzimləyir. Buna görə də onların ikinci adına inkişaf etdirən maddələr də deyilir. Hal-hazırda təbii fitohormonlara beş əsas üzvi birləşmələr aid edilir: auksinlər, hibberellinlər, sitokinlər, abstsiz turşusu və etilen. Birinci üçü bitkilərin inkişafını və böyüməsini stimullaşdıran, son ikisi isə ingibitor (zəiflədən) təsirə malik birləşmələrdir. Bitkilərdə fitohormonlar sistemi yeganə tənzimləyicidir ki, orqanizmin bütövlükdə fəaliyyətini təmin edir.
Fitohormonların əsas əlamətlərinə aiddir: sintez yerindən təsiretmə yerinə qədər hərəkətetmə qabiliyyəti, fermentlərin və zülalların sintezinə tənzimləyici təsiri, ali bitkilər arasında universal (hərtərəfli) yayılması. Bir qayda olaraq, fitohormonların bütün növləri bitkinin inkişaf fazalarının hamısına təsir göstərir–hüceyrələrin inkişafı,
193
gövdənin, yarpaqların, köklərin və meyvələrin inkişafı, çiçəklərin və toxumların əmələ gəlməsi, saralıb soluxması, toxumların sakit vəziyyətdə olması, bitkinin xarici mühitin mənfi şəraitlərinə cavab reaksiyası və s. aiddir. Bundan başqa, bitkilərin müxtəlif inkişaf mərhələlərində fitohormonlar orqan və toxumalarda metabolizm prosesinə məruz qalaraq, miqdarca dəyişirlər. Onların hissiyatı və təsir mexanizmi bitki orqanlarında müxtəlif formada dəyişir. Auksinlər. Kimyəvi quruluşlarına görə auksinlər indolun törəmələri sayılırlar. Bitkilərdə ən geniş yayılmış auksin– indolil-3-sirkə turşusudur (ĐST).
CH 2 COOH
NH
Aminturşusunun nümayəndəsi olan triptofan–auksinlərin biokimyəvi törəməsidir, daha doğrusu, o triptofanın biosintezi nəticəsində əmələ gəlir. ĐST gövdələrin, yarpaqların və köklərin inkişafına müsbət təsir
göstərir. Bundan
başqa o
kökün formalaşmasını sürətləndirir. Bitkinin ĐST-yə əsas reaksiyası– hüceyrələrin böyüməsidir. Hüceyrəyə daxil olan ĐST və ya başqa auksinlər zülalla kompleks birləşmə əmələ gətirir. Bu kompleksdə fermentlərin sintezi baş verir. Nəticədə hüceyrə divarının pektin
və
sellüloza biopolimerləri yumşalaraq, onun elastikliyini təmin edir. Bu da daxili təzyiqin təsiri ilə inkişaf edən hüceyrələrin böyüməsini asanlaşdırır. Yüksək dozalarda tətbiq olunan auksinlərin törəmələrinə herbisidlər aid edilir.
194
Onlara misal olaraq 2,4-dixlorfenoksisirkə turşusunu göstərmək olar.
Cl O COOH H H Cl H
Bu birləşmə bir çox auksinlərin xüsusiyyətinə malikdir. Đstifadə zamanı onun dozalarına diqqət yetirmək vacibdir. Kənd
təsərrüfatının müxtəlif sahələrində (taxılçılıq, pambıqçılıq və s.) herbisidlərdən zərərvericilərə, alaq otlarına və s. məqsədlər üçün geniş istifadə olunur. Yüklə 24,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|