«Fizika oqıtıw metodikası» páninen «Fizikadan másele sheshiw sabaqları hám olardıń áhmiyeti»

Grafik máseleler
Grafik máselelerdiń ulıwma bilim beriw hám politexnik áhmiyeti úlken bolıp tabıladı. Grafik máselelerdi tarqatıp alıw processinde oqıwshılar fizika páni tiykarların tereń ózlestiredi. Sabaqta grafik máselelerdi tarqatıp alıw processinde hám de úy wazıypaların ǵárezsiz orınlaw processinde oqıwshılar fizika hám matematika pánleriniń óz-ara baylanıslılıqların ámelde kórediler.
Grafik máseleler de, oqıwshılardıń pikirlew qábiletlerin rawajlantıradı. Fizika stuldıń barlıq bólimlerinde ámeliy áhmiyetke iye bolǵan grafik máseleler bar. Eń ápiwayı halda eki fizikalıq shamalardıń (P, v; P, T; v, T) baylanısıw grafiklarınan ibarat bolǵan máseleler grafik máseleler dep ataladı.
Grafik ayirim jaǵdaylarda máseleniń shártida beriledi, ayirim jaǵdaylarda grafiklardı másele shártine súyene otirip alınǵan nátiyjeler tiykarında islew kerek boladı. Grafik máselelerdi tarqatıp alıwdıń algoritmı tómendegishe: fizikalıq shamalar arasındaǵı baylanısıw grafigi berilgen bolsa, grafiktı dıqqat penen oqıp túsinip, bólek bólektegi baylanısıwdıń xarakterin úyreniw kerek. Sizilmadaǵi masshtabtan paydalanıp, grafiktan ızlenip atırǵan shamalardıń absissa hám ordinata oqlarındaǵı bahaların tabıw kerek. Baylanısıw grafigi berilmegen jaǵdaylarda máseleniń shártine yamasa máseleden alınǵan nátiyjege kóre grafik islenedi. Onıń ushın koordinata oqları sızıladı, olarda hár bir fizikalıq shamaǵa uyqas keliwshi málim masshtablar saylanadı, kerek bolsa kesteler dúziledi, sonnan keyin koordinata oqları jaylasqan tegislikke tiyisli absissa hám ordinata oqlarına uyqas noqatlar qoyıladı. Bul noqatlardı birlestirip, fizikalıq shamalar arasındaǵı baylanısıw grafigi islenedi jáne onı analiz etip juwmaqlar shiǵarıladı. Fizikani oqıtıwda grafik metodınıń áhmiyetin hám de grafikǵa tiyisli shınıǵıw hám máselelerdi oqıp biliw múmkin.Másele 1. 2. waqtıniń úshten bir bóleginde avtomobil 60 km/soat tezlikte, ekinshi úshten bir bólegi - 30 km/soat tezlikte, qalǵan waqıt bolsa avtomobil xarakalanmadi. Avtomobil ortasha tezligin tabıń. Sheshiliwi. v(t) baylanıslılıq grafigini chizamiz.τ/3 aralıqları dawamında avtomobildiń basıp ótken jolı suwretde shtrixlanǵan maydanlarǵa teń. 1, 7 tórtmuyushler:

Hárekettiń ortasha tezligin formula boyınsha tabamız.


Juwap:30km/saat.[4; 94-102b.]