Fizika,2 qism 20

Yupqà linzà và uning bîsh îptik o‘qi. Àgàr linzàning qàlinligi,
ya’ni uni chågaralab turgàn sirtlàr îràsidàgi màsîfà shu sirtlàrning
ràdiusidàn judà kichik bo‘lsà, bundày linzà yupqà linzà dåyilàdi.
Linzà sirtlàrining egrilik màrkàzidàn o‘tuvchi to‘g‘ri chiziq
linzàning bîsh îptik o‘qi dåyilàdi (8- ràsm). Hàr bir linzà uchun
linzàning îptik màrkàzi dåb ataluvchi shundày O nuqtà màvjudki,
undàn o‘tàdigàn nur sinmàydi. Ikkiyoqlàmà qàvàriq và ikkiyoqlàmà
a)
b)
d)
 e)
f ) g)
7- rasm.
8- rasm.
O
O
O
O
5-§.

---

17
bîtiq linzàlàr uchun bu nuqtà linzàning gåîmåtrik màrkàzi
bilàn mîs kålàdi.
Fîkus màsîfàsi. Linzàning îptik kuchi. Endi ikkiyoqlàmà
qàvàriq linzàgà pàràllål nurlàr dàstàsi tushàyotgàn hîlni ko‘ràylik
(9- ràsm). Linzàdàn o‘tib singàn nurlàrning bàrchàsi F nuqtàdà
kåsishishàdi và bu nuqtà linzàning fîkusi dåyilàdi. Linzàning
fîkusi uning hàr ikkàlà tîmînidà, bir õil màsîfàdà jîylàshgàn
bo‘làdi. Linzàning îptik màrkàzidàn fîkusigàchà bo‘lgàn màsîfà
(f = OF) linzàning fîkus màsîfàsi dåyilàdi.
Fîkus màsîfàsigà tåskàri
D
f
=
1
(5.1)
kàttàlik linzàning îptik kuchi dåyilàdi. Uning birligi – diîptriya
(dptr). 1 diîptriya – fîkus màsîfàsi 1 m gà tång bo‘lgàn linzàning
îptik kuchi: 
m
1
dptr
1
=
. Îptik kuchi musbàt bo‘lgàn linzàlàr
(qàvàriq linzàlàr) – yig‘uvchi, îptik kuchi mànfiy bo‘lgàn lin-
zàlàr (bîtiq linzàlàr) – sîchuvchi linzàlàr bo‘làdi. Dåmàk,
yig‘uvchi linzàlàrdàn fàrqli ràvishdà sîchuvchi linzàlàrning
fîkuslàri màvhum bo‘làdi. Ulàrning fîkusi linzàning bîsh îptik
o‘qigà pàràllål ràvishdà tushib, ularda singàn nurlàrni tåskàri
tîmîngà dàvîm ettirgan holda tîpilgàn kåsishish nuqtàsi bilàn
mîs kålàdi (10- ràsm).
F
f