Fiziologiyasi va gigiyenasi

K ichik maktab yoshi (ikkinchi bolalik davri). 
Bu yosh, 
7 yoshdan 11 yoshgacha b o ig a n davrni o 'z ichiga oladi. Kichik 
maktab yoshida rivojlanish nisbatan tekis kechadi. Bir yilda tana 
uzimligi o'rtacha 4-5 sm ga, og'irlik — 2 -3 kg ga, ko'krak qafasi 
aylanasi esa 1,5-2 sm ga ortadi. Q o'l muskullarining kuchi ortadi, 
oyoqlar muskullarining ham kuchi ortadi.
Bu yosh uchun eng xarakterli belgi gavdaning y o 'g 'o n muskul­
larining rivojlanishi hisoblanadi, bolalar katta - katta qadamlar bi­
lan haraktalanishga qodir b o ia d i va mayda va aniq harakatlar qi- 
lishga qiynalib qoladilar. 9-10 yoshli bolalarning bilak-bilaguzuk 
suyaklarini suyaklanishi yuz beradi va q o 'l bo'g'inlarining m uskul­
lari rivojlanadi, qo'lning aniq, mayda harakatlari kuchli shakllana 
boshlaydi.
Skeletning suyaklanishi va o'sishi davom etadi. Ammo yelka­
ning chuqur joylashgan muskullarining zaifligi va umurtqa po- 
g'onasi tanasining katta egiluvchanligi, xat yozgan paytdagi no­
to 'g 'ri holatda o'tirishi ularning qad-qomatini tutib vurishini bu- 
zilishiga asosiy sabablardan biri b o ia d i. Bundan tashqari, maktab
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

mebellari o ic h am in in g tana proporsiyasiga to 'g 'ri kelmasligi ham 
buning sababchilaridan biri bo'ladi.
Yetti yoshlik davr. sut tishlarini doimiy tishlar bilan almashinish 
davri sifatida m a'lum . ovqat hazmi tizim ining kelgusi rivojlanishi 
davom etadi. Organizmning energetik sarfi pasayadi, yurak va na­
fas tizimlari faoliyati kamayadi. 7 yoshda bosh miva katta yarim- 
sharlari po'stlog'idagi nerv to'qim alarining tabaqalanishi. asosan. 
tamomlanadi. Asab hujayralari o'zlariga xos bo'lgan shakllarga ega 
bo'ladi va voyaga yetgan odam lar hujavralariga o'xshash b o iib
qoladi. Bosh miyaning turli qismlarini bir-biriga b o g io v ch i assot- 
siativ tolalar kuchli rivojlanadi.
Asab jarayonlari ancha jiddiy darajada kuchli va muvozanat- 
lashgan holatga keladi. Barcha turdagi ichki torm ozlanishlar yetarii 
darajada aniq namoyon b o ia d i: qo'zg'atuvchilarning tabaqalanishi 
juda vengil kechadi. shartli reflektor bog'lanishlar juda tez mustah- 
kamlanadi. Lekin ichki tormozlanish ilgarigidek kuchaytirish maq- 
sadida mashqlar. takrorlashlar talab qiladi.
Ilgari qayd qilingan miyaning p o ’stloqosti tuzilm alariga po'st- 
loqning boshqaruvchilik ta'siridagi ayrim yetilm aganliklar bu 
yoshda faol diqqat va fikrlarning jam lanishini aniqlovchi mexa- 
nizmlarning takomillashmaganligi qayd qilinadi.
Yetti yoshga kelib bolalarda juda vaxshi «uchib ketadigandek» 
haqiqiv yurish va yugurish namoyon bo'ladi. Shartli harakat reak­
siyalari ko'pchilik holatlarda yuqoridagiga mos holdagi q o i, oyoq 
va gavda harakatlari bilan birgalikda kechadi. lekin ular 4 -6 vosh- 
lardagiga qaraganda ancha kam b o ia d i.
M aktabgacha yoshdagi bo'lgani singari, kichik maktab yoshida 
ham q o 'zg'alish jarayoni, tormozlanish jarayonidan ustun b o i a ­
di. bu esa asab hujayralarining nisbatan tez och qolishiga va char- 
chashning juda tez rivojlanishiga olib keladi.
10-11 yoshlarda bosh miya p o 'stlog'ining rivojlanishi. odatda, 
voyaga yetgan odamniki darajasiga yetadi. Po'stloq. po'stloqosti 
tizim larining o'zaro b o g iiq lig i bosh rolni egallaydi, buni esa bo­
laning oliy asab va ruhiy lunksiyalarini shakllanishidagi asosiy 
muhim omil deb qarash mumkin.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---