Foydalanilgan xom ashyo materiallari

S/TS (%)	TSement og’irligi(g)	Super plastifikator (%)	Suv miqdori (ml)
Pestikning botishi mm.
1	28	400	0	112	7
2	27	400	0.5	108	5
3	25	400	1	100	6
4	24	400	1.5	96	7
5	21.5	400	2	86	7

TSementning yoyiluvchanligini aniqlashda tarozida 400 gram TSementdan tortib, tagi yumaloq chuqurligi 100 mm li tunuka qozonchga solinadi va TSement yuzasi tekislanib, o’rtasidan suv solish uchun po’lat kurakcha bilan chuqurcha qilinadi. Suv miqdori tsement massasiga nisbatan 20-35% da olinadi. Biz tajribamizda PPTS400 putstsolan portlandtsementga 28% suv qo’shdik. Quyilgan suv bilan tsement kurakcha yordamida asta-sekin qoriladi. Qorishmani kurakcha bilan avval sekin, keyin tez ezib 5 minut davomida qorishtiriladi. Qorishmani viskozimetr suttart asbobiga solinadi, viskozimetr suttart asbobini ko’targanimizda qorishma 7 sm ga yoyildi.
TSement qorishmasiga 0,5-2,0% gacha “Beton Strong 17” superlastifikatorini qo’shib viskozimetr suttard asbobi yordamida yoyiluvchanligini aniqladik.
Olingan natijalar kuyidagi jadvalga kiritilidi.

№	S/TS (%)	TSement og’irligi (gr)	Super plastifikator (%)	Suv miqdori (ml)	qorishma yoyiluvchanligini mm.
1	28	400	0	112	7
2	27	400	0.5	108	6
3	25	400	1	100	8
4	24	400	1.5	96	5
5	21.5	400	2	86	8

TSementning xamirining tishlashish jarayoni boshlanishi va oxirini aniqlash. Qurilishda bog’lovchi moddalarni ishlatishdan oldin, ularni suv bilan qorishtirgandan keyin quyuqlanishining boshlanishi va oxiri qancha vaqtdan keyin ro’y berishini bilish juda zarur. Qurilishga keltiriladigan beton yoki qorishmani qolip yoki opalubkalarga joylagunga qadar qotib qolmasligi va u normal quyuqlikda bo’lishi ish unumini oshirishda hamda konstruktsiyani sifatli qilib tayyorlashda katta ahamiyatga ega. Tez qotuvchan bog’lovchi moddalardan tayyorlangan qorishmalarni bir joydan ikkinchi joyga olib borish, joylash va zichlash ishlari juda qisqa muddatda bajarilishi lozim. Portlandtsement, shlakportlandtsementlarni quyuqlanishining boshlanishi 45 minutdan keyin, oxiri esa 12 soatgacha bo’ladi.
TSementning quyuqlanish davrining boshlanishi deb, tsementga suv quyilgan vaqtdan boshlab, ignaning tsement xamiri sirtidan erkin holatda 38-39 mm chuqurlikka botgunigacha ketgan vaqtga aytiladi, bunda po’lat igna uchi shisha plastinkaga 1-2 mm yetmay to’xtaydi. TSementning quyuqlashish davrining oxiri deb, tsementga suv quyilgan vaqtdan boshlab, to ignaning tsement xamiri sirtidan 1mm botgunigacha ketgan vaqtga aytiladi.
TSementning quyuqlanish davrining boshlanishi va oxiri Vika asbobi yordamida aniqlandi.
Vika asbobi tekis stolga o’rnatiladi, shisha plastinka va halqa mashina moyi bilan surtilib staninaga qo’yiladi. Siquvchi vintni bo’shatib, unga igna mahkamlanadi va shisha plastinkaga igna tushiriladi, bunda ko’rsatgich shkaladagi «0» ni ko’rsatib turishi kerak.
Normal quyuqlikda tayyorlangan tsement xamiri shisha plastinka ustiga qo’yilgan kesik konus halqaga qo’yiladi. SHisha plastinka stol qirrasiga 5-6 marta uriladi. TSement xamiri zichlangandan keyin uning ortiqchasi pichoq bilan sidirib tekislanadi. Keyin kesik halqa plastinka bilan birga Vika asbobi ostiga qo’yiladi va sterjen vint bilan mahkamlanadi. Vint bo’shatilganda ignali sterjen o’z massasi bilan tsement xamiriga botadi. Xar 5 minutda vintni bo’shatib, igna tsement xamiriga tushirib turiladi. Po’lat igna shisha plastinkaga zarb bilan tushmasligi uchun sterjen chap qo’l bilan ushlab tushiriladi. Igna har botirilganda unam latta bilan tozalanadi va shisha plastinkani siljitib turiladi.
Olingan natijalar kuyidagi jadvalga kiritilidi.

№	TSement turi	Qo’shimcha nomi	Normal quyuqlik,%	Qo’shimcha miqdori, %	Tishlashish mudatlari, soat-daqiqa
					Boshlanish vaqti	Tugash vaqti
1	PPTS 400	“Beton strong-17”	28,0	0	3:10	5:05
2			27,0	0,5	3:25	4:55
3			25,0	1	3:05	4:25
4			24	1,5	2:35	3:55
5			21.5	2	2:05	3:35

TSement namunalarining siqilishga va egilishga bulgan mustahkamligini aniqlash. Sinash uchun prizma holatda 4x4x16sm o’lchamli namunalar tayyorlanadi, buning uchun tarkibida tsement bilan qumni 1: 3 nisbatda bo’lgan qorishma tayyorlanadi. Qum zarrachalari 0,5-0,85mm gacha bo’lishi kerak. Ishlatiladigan tsementni, qumni,suvni harorati teng bo’lib 20 ± 2⁰S orasida bo’lishi kerak.
500gr tsement va 1500gr oddiy qum tarozida tortiladi. Ular qozonda quruq xolda 1minut arlashtiriladi. Keyin uning yuzasi tekislanadi va o’rtasi o’yilib taxminan 200 ml suv quyiladi, qorishma suvni shimgandan keyin yana 5 daqiqa qorishtiriladi va qorishmaning quyuq va suyuqligini aniqlanadi.
Korishmasiga 0,5-2,0% gacha “Beton Strong 17” superlastifikatorini qo’shib tayyorlandi.
Buning uchun silkituvchi stolcha o’rtasiga qo’yilgan kesik konusli idishga tsement qorishma ikki bo’lib solinadi. Kesik konus zanglamaydigan po’latdan yasalgan bo’lib, uning diametri pastki 100mm, yuqorisiniki 70mm, balandligi 60mm ga teng.
Idishga solingan qorishma shibbalovchi bilan zichlanadi. Qorishma birinchisi 15 marta, ikkinchisi 10 marta zarb bilan shibbalanadi. Zichlash vaqtida kesik konus chap qo’l bilan stolga bosib turiladi.
SHibbalash zichlashgan qorishmaning ortiqcha qismi ho’llangan pichoq bilan sidirilib tekislanadi, keyin qolip asta-yekin tekis holatda ko’tariladi. Konus shaklini olgan qorishma 30 marta 30 sekundda silkitiladi va natijada u dars ketib, sekin-asta buzilib yoyildi.
Qorishma diametri shtangentsirkul bilan ikki joyidan o’lchanadi. SHunda qorishmaning yoyilish diametrining o’rtacha qismi diametri 105-110mm bo’lishi kerak.
Bu tsement hamirining o’rtacha quyuqligini aniqladik.
Olingan natijalar kuyidagi jadvalga kiritilidi.

№	TSement, gr	Qum, gr.	Suv, ml.	Kimyoviy qo’shimcha, %.		Korishmaning yoyilish diametri (mm).
			TSement massasiga nisbatan.
1	500	1500	200	0		108
2	500	1500	190	0,5		106
	500	1500	185	1,0		107
	500	1500	175	1,5		107
	500	1500	170	2,0		105
3	475	1500	185	0,5		106
	475	1500	180	1,0		108
	475	1500	170	1,5		109
	475	1500	165	2,0		107
4	450	1500	180	0,5		105
	450	1500	170	1,0		109
	450	1500	165	1,5		110
	450	1500	155	2,0		108
5	425	1500	170	0,5		105
	425	1500	165	1,0		107
	425	1500	155	1,5		106
	425	1500	150	2,0		108
6	400	1500	170	0,5		108
	400	1500	160	1,0		109
	400	1500	155	1,5		110
	400	1500	150	2,0		108

Aniqlangan suv tsement nisbatiga ko’ra qorishma tayyorlanib, undan tomonlari 40x40x160mm li namuna olinadi. Namuna tomonlarining miqdori 0,02mm aniqlikda bo’lishi kerak. Namuna tayyorlashda avval qolip ichki tomonlariga mashina moyi suritiladi.

Qorishmani namunaga joylagandan sung titratgich vibratorga mahkam o’rnatiladi.
Titratgich ichiga tushirmasdan oldin qolipning uchchala ko’zi 1sm aniqlikda tsement qorishmasi bilan to’lg’aziladi, keyin avvalgi 2min davomida qorishma solib turiladi va qolip 3min titratiladi. Qolip titratgichdan olinadi va ho’llangan pichoq bilan namuna sirti qolip qirrasi bo’ylab tekislanadi, so’ng har bir namuna bo’yoq bilan nomerlanadi, namuna qolip bilan birgalikda gidravlik qopqoqli vannaga joylashtiriladi va unda 24±2soat saqlanadi. TSement namuna qotgandan keyin qolipdan olinadi va sekin yotqizilgan holda suvli solinadi. Namuna suvda 27sutka saqlanadi. Idishdagi suvning hajmi namuna hajmidan 4 marta qo’p bo’lishi kerak. Bundan tashqari suvning harorati xona haroratidek bo’lishi, tarkibida tuz, ishqor yoki kislota bo’lmasligi kerak. Namuna suvda qotish muddati 7,14 va 28 kun o’tgandan keyin ular quruq latta bilan artiladi va 10minutdan so’ng sinaladi.