Foydali qazilma konlarini ochiq usulda qazib olish texnologiyasi

Karer chegarasi va kon ishlar hajmi.
Bir tarkibli tuzilishga ega yotqiziqlarni chegaralash (konturlash) odatda kondisiya talablarini qondirmaydigan uchastkalarni hisobdan chiqarish bilan mumkin bo`lgan quvvat bo`yicha amalga oshiriladi. Yotqiziqni chegaralash asosida karer maydonini chegarash, shunga ko`ra, karer bortlarining oxirgi holatini hisobga olib, karerning hajmiy konturini planlarda va geologik profillarda o`rnatish amalga oshiraladi.
Qiya va tik konlarda ochiq kon ishlarining samarador konturi asosan chegaraviy qoplovchi tog` jinslari koeffitsenti bilan aniqlanadi. Akademik V.V. Rjevskiyning aniqlashi bo`yicha, ushbu konni ochiq usulda qazib olishda samarador chegarasi bo`lib , joriy qoplovchi tog` jinslari koeffitsenti qiymati chegaraviy qoplovchi tog` jinslari koeffitsentiga tengligiga erishish sharoitiga mos keluvchi, ya`ni K_T=K_GR bo`ladigan, karer ish olib boriladigan bortlarining ( <sub>rab</sub>) maksimal buzilish nuqtalaridan karer bortlarining to`ldirish burchaklari ( _max)bo`ylab qirib chiqilgan kontur hisoblanadi.
Karerning ish olib boriladigan va ish olib borilmaydigan bortlari va pog`onalarining tanlanadigan qiyalik burchaklari kon ishlarini xavfsiz olib borish, bortlar turg`unligi va bortlarda zaruriy maydonchalar va transport kommunikasiyalarini joylashtirish sharoitlari talablarini qondirishi kerak.
Akademik V.V. Rjevskiy tavsiya va metodik qo`llanmaga binoan karer bortining qiyalik burchagini tanlaymiz : _ср= 20⁰
Qabul qilingan karer bortlari qiyalik burchaklari qo`yidagilarni taminlashi lozim:

• 
  kon ishlarini olib borishning insonlar va qurilmalar uchun xavfsizligi;
  
• 
  konni qazib olishning yuqori unumdorligi.
  

Karerning chegaraviy chuqurligi:
, m
_{ср – karer bortining o`rtacha qiyalik burchagi , ср}= 20⁰
- gorizontal qirqimda ruda tanasining perimetri , m
- ruda tanasining cho`ziqlik bo`yicha uzunligi, m
-ruda tanasining gorizontal quvvati, m
- chegaraviy qoplovchi tog` jinsi koeffitsienti,
- foydali qazilmaning plandagi o`rtacha maydoni,
, m
- bortlardagi tog` jinslarini ko`chirmasdan karerni qo`shimcha chuqurlashtirish, m
=30 m – qazuvchi mashinalar va transportlar uchun minimal mumkin bo`lgan zaxiralar sharoitlari bo`yicha karer tubining minimal kengligi,

1. 
   m
   
2. 
   m²
   
3. 
   m
   
4. 
   m
   

Planda karer o`lchamlari :

1. 
   karer tubi bo`yicha uzunlik
   

, m

5. 
   m
   

2. 
   Yer yuzasidagi uzunlik
   

, m

6. 
   m
   

3. 
   Yer yuzasidagi kenglik
   

, m

7. 
   m
   

Karer konturidagi kon massasi hajmi:
,m

8. 
   m³
   

- karer tubi maydoni, m²
- karer tubi perimetri, m

9. 
   m²,
   
10. 
    m,
    

Karer konturidagi ruda hajmi
m³,

11. 
    m³
    

Н_н–ruda quvati, m Н_н=10 m,
Qoplovchi tog` jinsi hajmi:
m³

12. 
    m³
    

Qoplovchi tog` jinsi o`rtacha koeffitsienti:
,

13. 
    m³ / m³
    

Karerning xizmat qilish muddati:
Teylor formulasiga ko`ra:
, yil
- umumiy ruda zaxirasi, t
, t

14. 
    t
    
15. 
    yil
    

Karerning loyihaviy ishlab chiqarish quvvati:
, , mnl. m³/yil

16. 
    t/yil=1.8 mnl. t/yil
    
17. 
    m³/yil=0.6 mnl.m³/yil
    

Ruda bo`yicha karerning sutkalik unumdorligi:
, ming.t/sut
- karerda yildagi ish kunlari soni,
Ruda karerlari uchun texnologik loyihalash normalri bo`yicha ish rejimi yil davomida 7 kunlik uzluksiz ish haftasida o`rtacha hisobdayil davomidagi ish kunlari soni 280. Sutkadagi ish smenalari soni har biriga 12 soatdan 2 ta.

18. 
    t/sut
    
19. 
    m³/sut.
    

Yillik o`rtacha qoplovchi tog` jinsi hajmi:

К_ср-yillik o`rtacha qoplovchi tog` jinsi koeffitsienti

20. 
    mln.m³/yil
    

O`rtacha sutkalik qoplovchi tog` jisi hajmi:

21. 
    mln m³/sut