Fozilov ilxom suzish va uni o‘qitish metodikasi

 
Brass usulini o‘rgatish usuli 
 
"Brass" suzish usuli, shuningdek, ko‘krak qafasi sifatida ham tanilgan, bu 
usul suvda tanani oldinga siljitish uchun qo‘l va oyoqlarning muvofiqlashtirilgan 
harakatini o‘z ichiga oladi. Ushbu texnikani o‘rgatishning nazariy asosi 
biomexanika, fiziologiya va motorik o‘rganish tamoyillarining kombinasiyasini o‘z 
ichiga oladi. 
Biomexanika ko‘krak qafasidagi harakatlarni tushunishda hal qiluvchi rol 
o‘ynaydi. Qo‘l harakati birinchi navbatda tanani oldinga siljitish uchun 
javobgardir, oyoq harakatlari esa barqarorlik va muvozanatni ta’minlaydi. Suvda 
maksimal samaradorlik va tezlikka erishish uchun ushbu harakatlarning to‘g‘ri 
vaqti va muvofiqlashtirilishi juda muhimdir. 
Fiziologiya, shuningdek, brass usulida suzishni o‘rgatishda muhim 
ahamiyatga ega. Suzishning barcha turlarida bo‘lgani kabi, uzoq vaqt davomida 
mashq qilish uchun kuchli yurak-qon tomir tizimi zarur. To‘g‘ri nafas olish 
texnikasi va nazorat qilish ham kislorod darajasini saqlab turish va uzoq vaqt 
suzish paytida charchoqni oldini olish uchun juda muhimdir. 
Harakatlarni o‘rganish tamoyillari brass usulida suzishni o‘rgatishda ham hal 
qiluvchi rol o‘ynaydi. Ushbu tamoyillar o‘quv jarayonini osonlashtirish uchun 
asosiy harakatlardan murakkabroq harakatlargacha bo‘lgan ko‘nikmalarning 

---

122 
muntazam ravishda rivojlanishini o‘z ichiga oladi. Mushaklar xotirasini 
rivojlantirish va umumiy texnikani yaxshilash uchun fikr-mulohazalar, takrorlash 
va amaliyot juda muhimdir. 
Umuman olganda, brass usulida suzishni o‘rgatishning nazariy asoslari ushbu 
suzish texnikasi bilan bog‘liq biomexanika, fiziologiya va motorni o‘rganish 
tamoyillarini har tomonlama tushunishni o‘z ichiga oladi. Ushbu bilimga ega 
bo‘lgan o‘qituvchilar barcha darajadagi suzuvchilarga, yangi boshlovchilardan 
tortib, ilg‘or raqobatchilargacha samarali ko‘rsatmalar berishi mumkin. 
Brass usulini o‘rgatish uchun ishlatilishi mumkin bo‘lgan o‘nta mashqlar 
to‘plami: 
1. Oyoq zarbalari: suzuvchini devor yoki basseyn chetidan ushlab oyoq 
tepishni mashq qilishdan boshlang. Suzuvchi oyoqlarini tashqariga cho‘zishi va 
keyin tizzalarini ko‘kragiga burishi, keyin esa yana oyoqlarini cho‘zishi kerak. 
Suzuvchi oyoq zarbasini qattiq ushlamaguncha bu harakatni bir necha to‘plam 
uchun takrorlang. 
2. Tepish zarbasi: suzuvchiga oddiy chayqalishni mashq qiling. Bu 
oyoqlarning tepish harakatida harakatlanishi suzuvchi oyoqlarini tekis ushlab 
turishi va devorni ushlab turganda navbat bilan yuqoriga va pastga tepishi kerak. 
3. Sculling: harakat hosil qilish uchun suvni itarib yuboradigan qo‘llarni o‘z 
ichiga olgan harakat. Suzuvchiga qo‘llarini oldinga cho‘zgan holda va qo‘llari 
bilan sakkiz-raqamli harakatni ishlatib suzishni mashq qiling. 
4. Pullouts: soddalashtirish uchun ishlatiladigan texnikadir va o‘qitish 
mashqlari sifatida ishlatilishi mumkin. Suzuvchini devordan itarib tashlash va suv 
ostidagi oqimni o‘tkazish bilan boshlanadi. Keyin suzuvchi havoga chiqishdan 
oldin bir delfin zarbasi berishi kerak. 
5. Vaqtni belgilash mashqlari: Vaqtni belgilash mashqlari suzuvchiga ko‘krak 
qafasi vaqtini tushirishga yordam berish uchun ishlatilishi mumkin. Suzuvchini 
oyoqlarini harakasiz ushlab turgan holda qo‘l harakatini mashq qilishdan 
boshlashi, so‘ngra qo‘llarini harakasiz ushlab turgan holda oyoq zarbasini qo‘shish 
kerak. 

---

123 
6. Yagona qo‘l mashqlari: Bir qo‘lli mashq suzuvchiga bir vaqtning o‘zida bir 
qo‘lga e’tibor berishga yordam beradi va to‘g‘ri texnikani ishlab chiqishda foydali 
bo‘lishi mumkin. Suzuvchiga bir qo‘li bilan harakatlanishi, ikkinchi qo‘lini esa 
oldinga cho‘zgan holda bajarishdan boshlashi zarur. 
7. Qaychi zarbalari: Qaychi zarbalari oyoqlarning qaychi harakatida 
harakatlanishini o‘z ichiga oladi. Suzuvchiga oyoqlarini qarama-qarshi yo‘nalishda 
tepish orqali bu harakatni mashq qiling, bir oyog‘i tashqariga chiqadi, ikkinchi 
oyog‘i esa tanaga tepadi. 
8. Brass: Suzuvchiga qanot kiyib, to‘g‘ri texnika va vaqtga e’tibor qaratib, 
brass usulida mashq qilishi kerak. 
9. Devorga teginish mashqlari: devorga teginish mashqlari har bir qo‘l 
harakatidan keyin suzuvchining qo‘llari bilan devorga tegishi kerak. Bu 
suzuvchiga qo‘l harakatini to‘g‘ri vaqtga qaratishga yordam beradi. 
10. To‘liq zarba bo‘yicha mashq: Suzuvchi ko‘krak qafasining turli qismlarini 
qattiq tushunib olgandan so‘ng, to‘liq zarbani mashq qiling. Suzuvchi to‘g‘ri 
texnikaga, vaqtga va nafas olishga e’tibor qaratishi kerak. 
Suzishda "Brass" usulini o‘rgatishda to‘g‘ri texnikani ta’minlash va 
jarohatlarning oldini olish uchun bir nechta asosiy omillarga e’tibor berish kerak. 
Bu yerda yodda tutish kerak bo‘lgan ba’zi narsalar: 
1. Tana holati: Suzuvchining tanasining holati ko‘krak qafasida juda muhim. 
Suzuvchi suvda boshini pastga tushirib, tanasini gorizontal holatda, kestirib, suv 
yuzasiga yaqin turganligiga ishonch hosil qiling. 
2. Vaqt: ko‘krakda suzishda qo‘l va oyoq harakatlarining vaqti hal qiluvchi 
ahamiyatga ega. Suzuvchi harakatlarni to‘g‘ri muvofiqlashtirganiga va zarba orqali 
shoshilmasligiga ishonch hosil qiling. 
3. Nafas olish: ko‘krak qafasida to‘g‘ri nafas olish juda muhimdir. Suzuvchi 
qo‘lni tortishdan oldin nafas olishi va qo‘lni tortish va oyoq tepish paytida nafas 
olishi kerak. 

---

124 
4. Tepish: brass usulida suzishda oyoq zarbasi bir vaqtning o‘zida, simmetrik 
harakat bo‘lishi kerak. Tepish paytida suzuvchining oyoqlarini burishmasligiga 
yoki bukilmasligiga ishonch hosil qiling. 
5. Qo‘lni tortish: qo‘lni tortish kuchli, samarali harakat bo‘lishi kerak. 
Suzuvchining yelkasi shikastlanishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan haddan tashqari 
yoki qattiq tortmasligiga ishonch hosil qiling. 
6. Streamlining: Suzuvchini zarbani minimallashtirish va samaradorlikni 
oshirish uchun zarba paytida iloji boricha tanasini tartibga solishga undash. 
7. Fikr-mulohaza: O‘quv jarayoni davomida suzuvchiga o‘z texnikasini 
yaxshilash va yomon odatlardan qochish uchun fikr-mulohaza va tuzatishlar 
kiritish. 
8. Progressiya: brass usulining asosiy tarkibiy qismlaridan boshlab va asta-
sekin to‘liq zarbaga qadar ko’tariladigan ko‘nikmalarning tizimli rivojlanishidan 
foydalaning. 
9. Amaliyot: Muskul xotirasini rivojlantirish va brass usulida suzishda 
umumiy texnikani yaxshilash uchun izchil mashq qilish zarur. 
Ushbu omillarga e’tibor qaratish orqali o‘qituvchilar o‘z suzuvchilariga brass 
usulida mustahkam poydevor yaratishga va umumiy suzish qobiliyatini 
yaxshilashga yordam berishlari mumkin.