Fяxrяddиn mustafayev

«Orqanizmlərin metabolizm-maddələr mübadiləsi proseslərini (anabolizm-
assimilyasifa və katobolizm-dissimilyasiya) icra edən, xaricdən sitoplazmatik 
membranla əhatə olunan, çoxalma, dəyişkənlik, irsiyyət və qıcıqlanmaya 
cavab reaksiyası vermə xüsusiyyətlərinə və mürəkkəb quruluşa malik olan, 
yalnız mikroskopla müşahidə olunan bioloji vahid hüceyrə adlanır». 
Bütün 
canlı orqanizmlər milyardlarla hüceyrələrdən təşkil olunmaqla, onların hamısı öz 
başlanğıcını ata-erkək cinsiyyət hüceyərsi (spermatozoidin) ana-dişi cinsiyyət 
hüceyrəsi 
(yumurta 
hüceyrəsi) 
ilə 
qarşılıqlı 
assimilyasiyasından, 
mayalanmasından başlayır. Bu iki hüceyrənin mayalanmasından ziqota əmələ 
gəlir və embrional (bətndaxili, ana bətni) dövr başlayır. 
Embrional dövr ana 
bətnində embrionun inkişafı və doğuma qədər olan mərhələdir. Cinsiyyət 
hücerələri meyoz, ziqota isə mitoz bölünmə yolu ilə davam edir. Embrional 
dövr postembrional (bətndən xarici) dövrlə əvəz olunur və bu mərhələlərdə ilk 
günlərdən başlayaraq postnatal (doğumdan sonrakı)
dövr ayrı-ayrı orqanların, 
toxumaların böyüməsi, mürəkkəbləşməsi, formalaşması, inkişafı ilə səciyyələnir 
və bu dəyişikliklər müəyyən qanunauyğunluqlar üzrə baş verir. Böyümə və 
inkişaf qarşılıqlı vəhdətdə olmasına baxmayvaraq bir-birindən fərqli 
proseslərdir. 
Böyümə-hüceyrə
və toxumaların sayının çoxalması, onların 
ölçülərinin həcmcə böyüməsi, yəni kəmiyyət dəyişkənliklərindən ibarətdir. 

---

100 
İnkişaf-isə
keyfiyyət dəyişkənliklərindən, hüceyrə və toxumaların fizioloji 
funksiyalarının mürəkkəbləşməsi, differensiallaşması və təkmilləşməsindən 
ibarət olan prosesdir. Orqanizm inkişaf etdikcə mürəkkəb qruluş kəsb edir, 
müxtəlif funksiyaları yerinə yetirən toxuma və orqanlar formalaşır. Orqanizmin 
müxtəlif funksiyaları yerinə yetirən, qan damarları və sinirlə təchiz olunan, 
toxumalardan təşkil edilən hissəsi