Fяxrяddиn mustafayev

Mustafayev Qara Teyfur Oğlu 
(1931) 
Ölkəmizdə və xarici ölkələrdə nüfuzlu alim kimi 
tanınan məşhur bioloq, professor, Beynəlxalq Peda-

---

75 
qoji Elmlər Akademiyasının akademiki, Həsən Əliyev adına Ekologiya Mükafatı 
Laureatı, «Şərəf Nişanı» ordenli, BDU-nun «Onurğalılar zoologiyası» 
kafedrasının müdiri Qara Teyfur oğlu Mustafayev çoxşaxəli və olduqca geniş 
diapazonlu elmi yaradıcılıq yolu keçmiş, milli elimizə və beynəlxalq biologiya 
elminə mühüm töhfələr vermişdir. O, «Ornitofaunanın keyfiyyət və 
kəmiyyətinin kompleks landşaft-ekoloji təhlili», «Ekoloji rayonlaşdırmanın 
prinsipləri», «Faunanın keyfiyyəti və kəmiyyəti ilə yaşama yerinin antropogen 
təkamülü arasında paralelizm», «Quru sahə heyvanlarına ətraf mühit amillərinin 
təsir mexanizmi», «Nadir və nəsli kəsilmək qorxusu yaranan heyvanların 
qoruqdan kənarda saxlanmasının kompleks tədbirlər sistemi» və s. yeni elmi 
konsepsiyalarının, «Quru sahə heyvanlarının obyektiv yem xarakteri şkalası», 
«Heyvanların sinantroplaşması şkalası», «Heyvanlarm yem əlaqəsi spektri» 
şkalalarınının müəllifidir. Q.Mustafayev həm də «Biotik əlaqələrin üçbucaqlı-
qoşaxətli forması» qanununun, «Ekologiya sxemlərdə», «Ekoloji hüquq» (1999), 
«İnsanın ekologiyası» (1999), «Ekologiya» (2001), «Onurğalı heyvanların 
ekologiyası» (2001) kitabları və çoxlu sayda dərsliklərin müəllifidir. Alimin 
apardığı bütün elmi tədqiqat işlərinin əsas qayəsini ətraf mühit amillərinin çirk-
lənməsinin fauna və ornitofaunaya neqativ təsiri nəticəsində onların genetik 
modifikasiyaya uğraması, bəzi genetik əlamətlərdə dəyişkənliklərinin baş 
verməsi və qarşısının alınması üçün yeni üsulların tətbiq olunması təşkil edir. 
Alim müasir ekologiya və biologiyanın ən qlobal və aktual problemlərinə həsr 
olunmuş yeni elmi axtarışlar sahəsində elmi-tədqiqat işlərini uğurla davam 
etdirir. Onun elmi rəhbərliyi ilə çoxlu sayda elmlər namizədi və doktorları 
hazırlanmışdır. Q. Mustafayev ümumi biologiya, zoologiya, ornitologiya, 
teriologiya, ümumi, tətbiqi, regional, insan və heyvanların ekologiyası sahəsində 
ölkəmizdə, eləcə də onun hüdudlarından kənarda tanınan, məşhurlaşan, 600-dən 
çox elmi əsəri olan, olduqca zəhmətkeş, 38 nəfər alim yetişdirmiş bir elm 
fədaisidir. «İndiki dövrdə Q.Mustafayev kimi çox alimləri olan xalq xoşbəxtdir» 
(«Qaranın zirvə yolları» əsərinin, 2009, müəllifi jurnalist Tofiq Abdullayev). O, 
1959-cu ildə «Azərbaycanda quşların bəzi kütləvi növlərinin ekologiyası» 
mövzusunda namizədlik, 1985-ci ildə isə Moskva Dövlət Universitetində 
«Azərbaycan yerüstü ekosisteminin quşları» (rus dilində) mövzusunda doktorluq 
dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Alimi şöhrətləndirən həm də onun bir sıra yeni 
elmi konsepsiyaları («Ornitofannanın keyfiyyət və kəmiyyətinin kompleks 
landşaft-ekoloji təhlili», «Faunanın keyfiyyəti və kəmiyyəti ilə yaşama yerinin 
antropogen təkamülü arasında paralelizm», «Quru sahə heyvanlarına ətraf mühit 
amillərinin təsir mexanizmi», «Nadir və nəsli kəsilmək qorxusu yaranan 
heyvanların qoruqdan kənarda saxlanmasının kompleks tədbirlər sxemi» və s.) 
olmuşdur.