ĠġĞal olunmuġ rayonlar
Yüklə 428,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AĞDƏRƏ RAYONU
- XOCAVƏND RAYONU
- QAZAX RAYONUNUN 7 KƏNDĠ
|
QUBADLI RAYONU Rayonun
ə razisi: 800 km 2 Ə
ə f ə r (01.01.2006)
Qubadlı rayonu 1993 -cü il 31 avqust tarixind ə erm ə ni
silahlı birləşmə l ə ri t ə r ə find ən işğal olunmuşdur. İşğal nə tic
ə sind
ə Qubadl
ı da 85 kitabxana, 10 m ə d
niyy ə t evi, 28 klub, 6 avtoklub, 25 kino qurğusu dağıdılmış və
talan edilmişdir. İşğaldan ə vv ə
rayon ə razisind ə
memarlıq abidə l ə ri, mağara -ibad
ə tgah (IV ə sr), qalalar (V ə sr), türb ə l
r ( XIV-XVII ə srl
ə r), m
ə scid (XIX ə sr), körpü (1867-ci il) v ə s. qeyd
ə
alınmışdır. Qubadlı
rayonunda M ə rk ə zl əşdirilmiş Kitabxana Sistemi (MKS) 1977 -ci ild ə t əşkil edilmişdir. 1
rayon M ə rk ə zi v
ə 84 kütl əvi kitabxana filialı ə sa sında Qubadlı rayon Mə rk ə zl əşdirilmiş Kitabxana Sistemi yaradılmışdır. 1992-ci ilin m əlumatına görə rayon MKS-nin 132 n ə f ə r ə m əkdaşı olmuşdur. Qubadlı rayon MKS -nin kitab fondu 600 min nüsx ə, oxucuların sayı 21 min nə f ə r t əşkil etmişdir.
Qubadlı rayon M KS-i h ə r il respublika v ə rayon
ə h ə miyy ətli “Məhsul bayramı”nın keçirilmə sind ə
iştirak etmişdir. Qubadlı rayonunda kitabxana v ə kitabxana filialllar xüsusi binalarla t əmin olunmuşdur.
Qubadlı rayonunun 1993-cü il 31 avqust tarixind ə erm əni silahlı birləşmə l ə ri t ə r ə find
ən işğal olunması n ə tic ə sind ə 85 kitabxana v ə
talan edilmişdir.
İşğal
n ə tic ə sind
ə
rayon kitabxanalarına indiki qiymə tl ə t ə qrib
ə n 1 milyon 880 min manat h ə
ə maddi ziyan d əymişdir. Hal - hazırda Qubadlı rayon M ə rk əzi Kitabxanası Sumqayıt şə h ə
ə h ə ll ə, “28 may” Mə d ə
ə t evind
ə f
ə aliyy
ə t göst
ərir. Qubadlı rayon MKS-i 2009-cu ild ə
- saytını oxucuların istifadə sin ə
ə qdim
etmişdir.
ZƏNGĠLAN RAYONU Rayonun
ə razisi: 707 km 2 Ə
ə f ə r (01.01.2011)
Z ə ngilan rayonu 1993-cü il 29 oktyabr tarixind ə erm
əni silahlı birləşmə l ə ri t ə r ə find ən işğal olunmuşdur.
İşğaldan ə vv ə l rayon ə razisind
ə
tarix memarlıq abidə l ə ri, türb ə (1304-1305-ci ill ə r), s
ə rdab
ə l ə r (XII-XIV ə srl ə r), dair ə vi bürc (XIV ə sr) qeyd ə
Rayonda Tarix - Diyarşünaslıq Muzeyi, Xalqlar Dostluğu Muzeyi, 3 yeddiillik musiqi m ə kt əbi, 70 kitabxana dağıdılmış və
talan edilmişdir. Z ə ngilan rayonunda M ə rk ə zl əşdirilmiş Kitabxana Sistemi (MKS) 1976 - cı ildə
t əşkil
edilmişdir. 1 rayon M ə rk əzi 3 şə h ə
ə s ə b ə , 65 k ə nd kütl
ə vi kitabxana əsasında Zə ngilan rayon M ə
ə zl əşdirilmiş Kitabxana Sistemi yaradılmışdır. 1991-ci ilin m əlumatına görə rayon MKS-d
ə 158 n
ə f ə r ə m əkdaş çalışmışdır. Zə ngilan rayon MKS-nin kitab fondu 490 min nüsx ə, oxucuların sayı 20 min nə f ə r t əşkil etmişdir. Zə ngilan rayon MKS-i h ə r il
respublika v ə rayon ə h ə miyy ətli “Məhsul bayramı” və
”Novruz bayramı” t ə dbirl ə rinin
t əşkilatçısı olmuşdur. Z ə
ə erm
ə ni
silahlı birl
əşmə l ə ri t ə r ə find
ən işğal olunması nə tic
ə sind
ə rayonun m ə rk
zind ə ki 1 m ə rk ə zi, 1 uşaq, 1 gə ncl ər, 1 şə h ə r, 1 q ə s ə b ə habel ə rayonun k ə ndl
ə rd ə f ə aliyy ə t göst
ə r ə n 70 kitabxana filialı dağıdılmış, məhv edilmiş və
burda saxlanılan nadir kitablar t alan edilmişdir.
İşğal nə
tic ə sind ə
rayon kitabxanalarına indiki qiymə tl ə t ə qrib
ə n 1 milyon 660 min manat h ə cmind ə maddi ziyan d əymişdir. Hal - hazırda Zə ngilan rayon M ə rk ə zi
Kitabxanası Bakı şə h ə rind ə N ə rimanov rayonu H.M ə mm
dov küç əsi 11 ünvanında f ə
ə t göst
ə rir.
AĞDƏRƏ RAYONU Rayonun
ə razisi: 1705 km 2 Ə
ə f ə r (01.01.1990)
1930-cu ild ə
Ağdə r ə rayonunda 1 şə h ə
ə s ə b ə v ə 57 k
ə nd mövcud olmuşdur. Qeyd: 1991-ci ild ə
ti l əğv edildikdə n sonra 1992-ci ild ə
r ə
rayonu üç qonşu rayon Kə lb ə c ə r, T ə rt ər, Ağdam arasında bölüşdürülmüşdür. 400 min
ə
yaxın fonda malik olan Ağdə r ə rayon MKS-i 1978-ci ild ə 61
k ə nd, 4 rayon kütl əvi kitabxanası əsasında təşkil olunmuşdur. Ağdə r ə rayonunun ə razisi 7 iyul 1993-cü il tarixind ə erm əni separatçıları tə r ə find ən işğal olunması nə tic ə
ə
rayonun 65 kitabxana binası dağıdılmış və talan edilmişdir. İşğal nə tic ə
ə rayon
kitabxanalarına indiki qiymə tl ə t ə qrib ə n 1 milyon 300 min manat h ə cmind
ə maddi ziyan d əymişdi
r. XOCALI RAYONU Rayonun
ə razisi 936 km 2 Ə
ə f ə r (01.01.2011)
Xocalı rayonunun ə razisi 1991-1992-ci ill ə rd
erm əni silahlı qüvvə l ə
ə r ə find ə n işğal edilmişdir.
Rayonda 1 şə h ə r, 2 q ə s ə b ə , 46 k ənd olmuşdur. Mə rk əzi Xocalı şə h ə ridir. İşğaldan ə vv əl Xocalı rayon ə razisind ə XVIII ə sr ə aid Əsgəran qalası, qə dim memarlıq abidə l əri, bizim eranın XIII-XIV ə srl ə rin
ə aid edil ə n s
əkkiz guşə li günb
ə z,
türb ə l ə r v
ə
ə sas ə n son tunc v ə erk
ə n d
ə mir dövrün ə (b.e.
ə vv ə l XIV-XIII ə srd ə n VII-VI ə sr ə ) aid edil ən Xocalı abidə l ə
ə h əng torpaq kurqan, daş kurqanlar, torpaq- daş kurqanlar, siklop tikilil ə r (Qalaçalar), nekropollar, menhirl ə r (5-10 ton ağırlığında nə h əng sivri daşlar), daş sə
nduq ə q ə birl
ər, daş kitabə l ər, daş qutul ar v ə
Alban kils ə l ə ri qeyd
ə
alınmışdır. İşqaldan ə vv ə
ə razisind
ə 69 kitabxana, 8 m ə
ə niyy
ə t evi, 60 klub, 3 musiqi m ə kt
bi, tarix-d iyarşünaslıq muzeyi fə aliyy ə
göst ərmişdir. Öt ə
ə srin 70-ci ill ə rind
ə
respublikada kitabxanaların vahid bir mə rk ə zd ə n idar ə
olunması mə qs ə di il ə
Əsgə ran rayonunda 400 mind ə n çox kitab fonduna malik olan 69 kütl ə vi kitabxana əsasında Mə rk ə zl əşdirilmiş Kitabxana Sistemi yaradılmışdır. İşğala qə d ər Xocalı şə h ə rind ə 9 kütl ə vi kitabxana f ə aliy
ə t göst ərmişdir.
İşğal n ə tic ə sind
ə rayonun ə razisind
ə etnik t ə mizl
ə m ə ə m əliyyatı aparılmış, azərbaycanlılara m ə xsus maddi-m ə d ə niyy
ə t abid
ə l ə ri, o cüml ə d ən kitabxana fondları məhv edilmişdir.
Rayon ə razisind
ə
69 kitabxana binasının dağılması və orada saxlanılan nadir və unikal n əşrlə rin m ə hv edilm ə si n
ə tic
ə sind
ə Az
ərbaycan Respublikasına tə qrib
ə n 1 milyon 500 min manat h ə cmind ə maddi ziyan d əymişdir.
XOCAVƏND RAYONU Rayonun
ə razisi 1458 km 2 Ə
ə f ə r (01.01.2011)
1991-ci ild ə
Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayə ti l əğv
edildikd ə n sonra Xocav ə nd
rayonu Martuni (indiki Xocav ə nd) v ə
Hadrud rayonlarının bazasında yaradılmışdır. Xocav
ə nd rayonu 2 oktyabr 1992-ci ill ə rd
erm əni silahlı qüvvə l ə
ə r ə find ən işğal edilmişdir. İşğaldan ə vv ə l rayon ə razisind ə 72 m
ə d ə niyy ə t abid ə si, dünya ə h
miyy ə tli Azıx mağarası, qalalar (I-VIII ə srl
ə r), Alban m ə b
di (X ə sr), türb ə (XIII
ə sr) qeyd ə
Xocav ə nd rayonunda 1 rayon M ə rk ə zi v ə
8 kitabxana filialı fə aliyy
ə t göst ərmişdir. 1992 -ci ilin m əlumatına görə rayon MKS-d ə 81 n
ə f ə r ə m əkdaş çalışmışdır. Xocav
ə nd rayon MKS-nin kitab fondu 463 min nüsx ə, oxucuların sayı 17 min nə f ə r t əşkil etmişdir. Xocavə nd rayonunda kitabxana v ə
kitabxana filialları xüsusi binalarla t əmin olunmuşdur. Xocavə nd rayonunun 2 oktyabr 1992-ci ill ə rd ə erm
ə ni
silahlı qüvv
ə l ə ri t ə r ə find
ən işğalı nə tic
ə sind
ə
rayon kitabxanalarına indiki qiymə tl ə t ə qrib
ə n 1
milyon 700 min manat h ə cmind ə maddi ziyan d əymişdir. Hal-
hazırda Xocavə nd rayon M ə
əzi Kitabxanası Beylə qan rayonunda f ə aliyy
ə t göst
ə rir.
7 KƏNDĠ Qazax rayonunun 7 k əndi Bağanis Ayrım, Yuxarı Əskipara, Aşağı Əskipara, Barxudarlı, Qızılhacılı, Xeyrimli, Sofulu erməni işğalı altındadır. Rayonun Bağanis Ayrım kə ndi 1990- cı ilin martın 23 -d ə erm ə nil ə r t
ə r ə find ən işğal olunub. İşğal zamanı Bağanis Ayrım kə ndinin
əli silahsız, günahsız ə halisin
ə
qarşı tarixdə görünm əmiş divan tutulmuş, bir neçə ail
ə
xüsusi amansızlıqla qə tl ə
yetirilmiş və
yandırılmışdır. Bu Az ə rbaycan tarixin ə
Bağanis Ayrım faciə si kimi qara h ə rfl
ə rl ə yazılmışdır. Qazax rayonunun dig ər Yuxarı Əskipara, Aşağı Əskipara,
Barxudarlı, Qızılhacılı, Xeyrimli, Sofulu k ə ndl ə ri 1992- ci il aprel ayında erməni işğalçıları tə r ə find ə n z əbt olunmuşdur. İşğal nə tic ə
ə
8 kitabxana filialı və onlara m ə xsus 178 min 285 min nüsx ə kitab
yandırılmış və m
əhv edilmişdir. Qazax rayonunun kitabxana- informasiya şə b ə k ə sin ə
t ə qribi hesablamalara gör ə 180 min manat m ə bl əğində maddi ziyan d əymişdir.
Erm ə nistan-Az ərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqiĢə si n ə tic ə sind ə Az ərbaycan kitabxanalarına dəymiĢ maddi və m ə n əvi ziyan haqqında
Öt ə n ə srin 90- cı illə
rind ə Az ərbaycan Respublikasına qarşı əsassız ərazi iddiaları ir ə li sürülüb, beyn ə lxalq hüquq normalarını kobudcasına pozaraq Birləşmiş Millə tl ə r T əşkilatına üzv olan bütün dövlə tl ə r t ə r ə find ə n ölk ə mizin r
ə sm ən tanınmış ə razisinin 20 faizini h ə rbi t
ə cavüz yolu il ə
nistan h ə rbi birl əşmə l ə ri milli m ə d ə niyy
ə t abid ə l ə rimizi, kitab
xanaları qəddarcasına uçurub dağıtmışlar. Azə rbaycan
Respublikasının işğal olunmuş ə razil
ə rind
ə erm
əni işğalçılarının özbaşınalığı tarix və
m ə d ə niyy ə t abid ə l ərimizin dağıdılması və q ə sd ən korlanması “Silahlı münaqişə
baş verdikd ə m ə d ə ni d ə y ə rl ə rin qorunmas ı haqqında” 1954 -cü il Haaqa Konven siyasına, “Arxeoloji irsin mühafizəsi haqqında” 1992 - ci il Avropa Konversiyasına, “Ümumdünya m ə d ə ni v
ə t
ə bii irsin mühafiz əsi haqqında” YUNESKO -nun 1972-ci il konven siyasına ziddir. H ə rbi t
ə cavüz n
ə tic
ə sind
ə
işğal olunmuş ə razil ə rd ə Şuşa, Laçın, Kə lb ə
ə r,
Qubadlı, Xocalı, Ağdam, Ağdə r ə , Füzuli, C əbrayıl rayonlarındakı kitabxanalar və orada saxlanılan unukal və nadir kitab kolleksiyaları talan edilmiş və
yandırılmışdır. Qarabağın m ə d ə niyy
ə t v
ə t
ə hsil m
ə rk əzi Şuşa tarix memarlıq qoruğunun ə razisind ə yerl əşə n P ənah xanın tarixi kitabxanası, rə ssam, görk ə mli alim Mir Mövsüm N əvvabın şə xsi
kitabxanası, Aşağı və
Yuxarı Gövhərağa, Köçə rli, M ə rdinli, cüm ə m
ə scidl
ə rini, dahi b ə
əkar Üzeyir Hacıbə yovun, professional vokal s ə n
tinin banisi Bülbülün ev muzeyl
ə rind
ə
saxlanılan də y ə rli kitablar erm əni vandalları tə r ə find ə n m əhv edilmişdir.
Onların çoxu Ermənistana aparılmışdır. İşğal zonalarında maddi mə d ə niyy ə t yadigarlarımızın dağıdılması prosesi indi də davam edir. Erm əni terrorçuları t ə
ə find
ə n z əbt olunmuş qə dim Az
əarbaycan torpaqları olan Dağlıq Qarabağ və
ona bitişik rayonlarda 9 M ə rk ə zl əşdirilmiş Kitabxana Sistemi, 927 kitabxana və orada saxlanılan 4, 6 milyon nüsx ə kitab talan v ə m əhv edilmişdir. Bundan başqa, 13 dünya ə h ə miyy
ə tli (6
memarlıq və 7 arxeoloji), 292 ölk ə
h ə miyy ətli (119 memarlıq və 173 arxeoloji) v ə 330
yerli ə h ə miyy
ətli (270 memarlıq, 22 arxeoloji, 23 bağ, park, momumental və xatir
ə
abid ə l ə ri, 15 dekorativ s ə n ə t nümun
ə si) tarix v ə m
ə d ə niyy ə t abid ə l əri işğal zonasın da qalmışdır.
Bunlarla yanaşı işğal olunmuş ə razil ə rd ə 40 mind
ən artıq əşyanın toplandığı 22 muzey, 808 klub, 4 teatr v ə 2 konsert mü ə ssis
ə si, 8 m
ə d ə niyy ə t v ə istirah
ət parkı, 4 r əsm qalareyası, 85 musiqi m ə kt əbi işğal zonasında qalmışdır. T
ə qribi hesablamalara gör ə
ərbaycanın kitabxana -informasiya sah ə sin
ə
20 milyon 815 min ABŞ dolları h ə cmind ə maddi ziyan d əymişdir.
Keçmiş SSRİ
-d ə yegan ə
olan Ağdam Çörə k muzeyi şə h ərin bombardımanı zamanı yerlə
yeksan edilmiş, dünya şöhrə tli K ə lb ə c ə r tarix- d iyarşünaslıq muzeyinin 13 min ə d ək, Laçın tarix -d iyarşünaslıq muzeyinin 5 mində n cox qiym
ə tli v
ə nadir
əşyası Ermənistana daşınmışdır.
Şuşanın zə bt edilm ə si n ə tic
ə sind
ə
m ə n əviyyatımıza olduqca ağır zə rb ə
endirilmişdir. Tə kc ə Şuşa şə
h ə rind ə 32 kitabxana, 5 muzey, 17 klub, 8 m ə d ə niyy
ət evi dağıdılmış, viran edilmişdir. Az
ərbaycan xalqının m ə d ə ni irsi b əşə r m
ə d ə niyy ətinin ayrılmaz tə rkib hiss əsi olduğundan Azə rbaycan Respublikasının ə razisind ə
xalqımızın çoxəsrlik tarixi keçmişindən yadigar qalmış tarix v ə m ə d ə niyy
ə t abid
ə l ə rinin mühafiz ə si beyn ə lxalq
ə h ə miyy ə t k ə sb ed
ə n bir problemdir. Yüklə 428,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|