“gandbol tarixi va o‘yin qoydalari”

1 кун 
2 кун 
1 
5 
4 
2 
3 
2 
3 
5 
1 
2 
3 
4 
5 
1 
5 
3 
4 
3 
4 
2 
1 
2 
1 
4 
5 
 3кун 
день 
4 кун 
5кун 

---

39 
Taqvim bo„yicha o„yin kunlarini 7 jamoaga ikkinchi usul bilan 
taqsimlash 
1-
kun
 2- 
kun 
 3- 
kun 
 4- 
kun 
5- 
kun 
 6- 
kun 
 7- 
kun 
1-0 
1-3 
1-4 
1-5 
1-6 
1-7 
1-0 
0-3 
2-4 
3-5 
4-6 
5-7 
6-0 
7-2 
7-4 
0-5 
2-6 
3-7 
4-0 
5-2 
6-3 
6-5 
7-6 
0-7 
2-0 
3-2 
4-3 
5-4 
Musobaqani aylanma tizim bo‗yicha o‗tkazishga ketgan vaqtni aniqlash 
uchun umumiy o‗yinlar hisobini olish kerak.
Bu quyidagi formula bilan aniqlanadi:
2
)
1
К
(
К
М
 
M – o‗yinlar soni; 
K – musobaqada qatnashuvchi jamoalar soni. 
O‗yin jadvalini tuzishda taqvim bo‗yicha o‗yin kunlari orasidagi vaqtga 
ahamiyat berish kerak. 
Agar jamoalar boshqa joyga borib o‗ynashi kerak bo‗lsa, musobaqa 
boshlanishidan bir kun oldin kelishadi. Agar musobaqa bir joyda 
o‗tkaziladigan bo‗lsa, uchrashuv orasidagi vaqt jamoalarning mashq qilishi 
va dam olishiga etarli bo‗lishi kerak. 
O„yindan yutilgandan so„ng chiqib ketish tizimi: Bu tizim qoida 
bo‗yicha qatnashadigan jamoalar soni ko‗p bo‗lsa, oz muhlat ichida 
musobaqani o‗tkazish uchun qo‗llaniladi.
YUtqazgan 
jamoalar musobaqani 
davom ettirmaydi. 
Musobaqa 
taqvimining setkasini tuzish uchun musobaqaga qatnashuvchi jamolarning 
sonini aniqlab, so‗ng qura tashlash o‗tkaziladi. qura tashlash o‗tkazilgandan 

---

40 
so‗ng tashgan raqamlar tartib bilan yoziladi. SHunday qilib uchrashadigan 
jamoalar qura tashlash orqali ma‘lum bo‗ladi. Jamoalar soniga binoan setka 
tuziladi. 
Agar jamoalar soni 2 ning qandaydir darajasiga teng bo‗lsa:
(2
2
q 4; 2
3
q 8; 2
4
q 16; 2
5
q 32 va hokazo), bunday hollarda hamma 
jamoalar uchrashuvini birinchi davrada boshlaydilar. Agar qatnashuvchi 
jamoalar soni 2
n
dara-jasiga teng bo‗lmasa, u holda ikkinchi davraga qolgan 
jamoalar soni 2
n
darajasiga teng bo‗lishi kerak. 
Demak, jamoalarning bir qismi birinchi kundan, ikkinchi qismi ikkinchi 
kundan boshlab uchrashadilar. Birinchi kunda uchrashuvchi jamoalar sonini 
aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi: 
K q(M-2
n
) 2 
K-birinchi kundan o‗yinga qatnashadigan jamoalar soni;
M-musobaqaga qatnashuvchi jamoalar soni; 
2
n
- qatnashuvchi jamoalar soniga eng yaqin 2 soni-ning darajasi. 
Masalan: o‗yinga qatnashuvchi jamoalar soni 11. SHu songa setka tuzish 
zarurdir. Buning uchun 11-ga eng yaqin 2
n
darajasi olinadi. Bu son 2
4
16 
bo‗ladi. So‗ng 16 dan qatnashuvchi jamoalar soni ayiriladi. 16-11 5 
Ayirish natijasida qolgan besh - jamoalar soni bo‗lib, o‗yinning ikkinchi 
davrasidan musobaqaga qo‗shiladi. O‗yinning 2-darajasidan qo‗shiladigan 
jamoalar soni toq bo‗lsa, setkaning yuqorisiga qaraganda pastga bir jamoani 
ko‗p qo‗yamiz. 
YUtilgandan so‗ng chiqib ketish tizimining yutug‗i shundan iborat: 
musobaqaga qatnashuvchi jamoalar sonining ko‗pligiga qaramay qisqa vaqt 
ichida g‗oliblar aniqlanadi. 
Ammo bu tizimning muhim kamchiligi - uchrashuvchi jamoalar jufti 
qura tashlash natijasida aniqlanadi. Bu esa tasodifiy narsa, chunki eng kuchli 
ikki jamoa qura natijasida bir setkaga tushib qolishi mumkin. SHu ikkala 

---

41 
jamoaning biri finalgacha musobaqani davom ettirmay, chiqib ketishi kerak. 
Buning natijasida finalga kuchsiz jamoa chiqadi. 
Bu tizimda, odatda, birinchi uch o‗rin aniqlanadi. 
1-o‗rin - final g‗olibi. 
2-o‗rin – finalda mag‗lubiyatga uchragan jamoa. 
3-o‗rin - yarim finalda mag‗lubiyatga uchragan jamoalar uchrashuvi 
g‗olibi.