Genelde her toplumda,duygusal dengesizlik gösteren bir çok

b-  Depressantlar:  Akli  faaliyetleri  yavaĢlatan,  merkezi 
sinir  sistemini  uyuĢturan  maddelerdir.  Ağrı  kesici  analjezikler, 
uyku yaratan hipnotikler, sinirsel heyecanı gideren sedatifler bu 
grupta  sayılan  ilaçlardır.  Barbitürat  türü  bağımlılık  yapan  
ilaçlar  tedavide  sıkça  kullanılmak-      
_______________ 
(72) ERASLAN,  s.6 
(73)  KURT,    s.29;  1982  yılında  amfetaminlerin  2313  sayılı  kanun  kapsamına  alınmasıyla  baĢlayan  denetim, 
SSYB'nın  1983  yılında  yayınladığı  5672,  5679  ve  5711  s.  ve  1984    yılındaki  5725  sayılı  genelgeleriyle  sıkı  bir 
denetim altında tutulmaya çalıĢılmıĢtır 1985 ve 1986 yıllarında çeĢitli kararnameler çıkarılmıĢ ve yine 1986 yılında 
fluritrazepam  2313  sayılı  kanun  kapsamına  alınmıĢtır.  1987  yılında  uyuĢturucu    madde  alımına  bağlı  ölüm 
olgularından Adli Tıp Kurumuna ulaĢanların  değerlendirilmesi yapılmıĢ ve elde edilen sonuçlar 1980-1981 dönemini 
kapsayan benzeri bir çalıĢmanın sonuçları ile karĢılaĢtırılmıĢtır. Bu çalıĢma, bu suretle reçete  ile satıĢ zorunluluğunun 
doğurduğu yasaklamanın bu maddelerin kolayca elde edilebilirliklerini kaldırdığını ve dolayısıyla yolaçtıkları ölüm 
sayısında  bir  azalmanın  ortaya  çıktığını  göstermektedir.    1980-1981'de  ölüme  neden  olan    uyuĢturucu  maddelerin 
baĢında barbitürük asit türevleri yer alırken, 1987'de narkotik  maddelerin ilk sırayı aldığı belirlenmiĢtir. Bkz. Bilge 
KIRANGĠL, "UyuĢturucu madde alımına bağlı ölüm olgularının incelenmesi",  ATD, y.1989, sy.1-2, s.33, 37 

tadır.  Barbitürat  derivelerinden  phanobarbital  (luminal)  ve 
pentabarbital  (nembutal)  tıbbi  olan  ve  olmayan  amaçlarla  çok 
fazla  kullanılır.  Tıbbi  amaçlar  dıĢında  bu  ilaçları  kullanmaya 
baĢlayanların  çoğu  baĢlangıçta  tıbbi  bir  nedenle  ilaç  almaya 
baĢlamaktadır.  Bu  tip  ilaçlara  alıĢkanlık  gösterenlerin  günde 
aldıkları  en  az  ve  en  çok  ilaç  miktarı,  200-2000  mg.  arasında 
değiĢmektedir (74).  
 
Bu  ilaçların  etkisi  alkole  benzer,  kiĢide  hareketler 
yavaĢlar,  konuĢma  pelteleĢir,  Ģuur  karıĢık,  dikkat  dağınıktır. 
Çift  görme,  ĢaĢılık,  göz  bebeklerinde  büyüme  olup,  ruhsal 
bozukluklar  görülür.  Barbitürat  tesiri  altındaki  bir  insan 
içkiden  sarhoĢ  olmuĢ  bir  kimseden  nefesin  alkol  kokmamasıyla, 
eroin  kullanmıĢ  bir  kiĢiden  de  göz  bebeklerinin  büyümemesiyle 
ayırd edilebilir (75).  
 
 
c-  Trankilizanlar  (Müsekkinler,  yatıĢtırıcılar):  Ruhsal 
bunalım  ve  gerilimi  önlemek  için  doktor  önerisiyle  kullanılan 
ilaçlardır. 
Kullanım 
ve 
etkileri 
barbitüratlar 
gibidir. 
Chlordiazepoxide, membromate, diazepam ve oxazepam, tıbbi olan ve 
olmayan  amaçlarla  yaygın  bir  Ģekilde  kullanılmaktadır.  Bu  tip 
ilaçlar  kullananların  yüzdesinin  büyük  bir  kısmını  tıbbi  amaçlar 
dıĢında kullananlar teĢkil eder. Bu kiĢilerin çoğu ise, 20-25 yaĢ 
grupları  arasında  yüksek  ve  düĢük  sosyal  ve  ekonomik  düzeydeki 
gençlerden  oluĢmaktadır.  Bu  ilaçlar  yalnız  kullanıldıkları  gibi, 
opium,  esrar  vb.  maddelerle  birlikte  kullanılırlar  veya  o 
maddelerin yerini alırlar (76). 
 
 
 
d-  Halusinojenler:  Sanrılara,  gerçek  dıĢı  görüntü  ve 
duygulara yolaçan, zaman ve mekan kavramını unutma vb. tesirleri 
olan sentetik maddelerdir.  
 
Halüsinojen  maddelerden  bağımlılık  yapma  yönünden  en  fazla 
inceleneni LSD dir. bu madde  aynı zamanda grubun en 
_______________ 
(74) KÖKNEL, "UyuĢturucu madde sorunlarına toplu bir bakıĢ", UMS, s.68 
(75) ERASLAN,  s.5;  KURT,  s.29 
(76) KÖKNEL,  "toplu bir bakış",  s.69 

 güçlü üyesidir (77). LSD yarı sentetik bir bileĢimdir. Çavdarın 
rutubetlenmesi ile oluĢan çavdar mahmuzunun sentetik maddeler ile 
birleĢimi  sonucu  elde  edilmektedir.  Sentetik  uyuĢturucuların 
babası sayılan bu maddenin en tehlikeli Ģekli Pinc Microdat-pembe 
noktacık-tır.  Bir  toplu  iğne  baĢından  az  büyük  olan  bu  hap  bir 
"Trıp/dalga"  seansında  bir  adetten  fazla  alındığı  takdirde 
cinnet, intihar manisi veya ölüm meydana getirebilmektedir (78). 
 
Maddenin  alınmasından  sonra  kiĢi  hayaller  görmeye  baĢlar. 
Kainat ile bütünleĢme hissi mevcuttur. Aklın bedeni terkedip çok 
uzaklara  gittiği  sanılır.  Kullanan  kiĢide  gözbebekleri  büyür, 
titreme,  yüksek  ateĢ,  anormal  solunum,  ellerde  terleme  görülür. 
Sinir  sistemi  üzerindeki  sürekli  etkisi  nedeniyle  Ģüphecilik  ile 
belirlenen akli dengesizlikler görülür (79).  
 
e-  Stimulantlar  (uyarıcılar):  Bu  grup  ilaçlar,  fiziksel  ve 
ruhsal  olarak  enerji  veren,  yorgunluğu  bastıran  çeĢitli  kimyasal 
bileĢimler  olarak  adlandırılabilir.  En  önemli  türü  Amfetamindir. 
Amfetamin,  tümüne  birden  amfetaminler  adı  verilen  ve  merkezi 
sinir  sistemi  üzerinde  çok  güçlü  uyarıcı  etkisi  olan,  bileĢim 
yoluyla 
üretilmiĢ 
bir 
dizi 
ilacın 
ilk 
örneği 
olarak 
tanımlanmaktadır (80).  
 
Amfetamin acı, hafif kokulu, renksiz bir sıvıdır. Bağımlılar 
ilacı ağızdan ve bazende injeksiyon suretiyle kullanırlar (81).  
 
Amfetamin  ve  benzeri  ilaçların  insanın  moralini  yükseltmek 
ve kiĢide sübjektif bakımdan bir iyilik hali yaratmak hususundaki 
farmakolojik  özellikleri  dolayısıyla    bundan  önceleri  tıpta  
geniĢ  biçimde  kullanılmaları  sonradan  bunların  tıbbi  maksat 
dıĢında da kullanılmalarını tahrik etmiĢtir. Oysa bugün amfetamin  
ve  benzerleri  artık   tıbbi  
(
78) Aytunç ALTINDAL,  "Take Tea And See/Take LSD And Be", UMS, S.4 
(79) KURT, S.31;  KIZILYALIN,  s.47 
(80) "Amfetamin",  Ana Britanica,  c.1,  Ġstanbul 1988,  s.630 
(81) KAYAALP,  s.434 

maksatlarla da bu derecede geniĢ biçimde kullanıl- mamaktadırlar. 
 
Amfetamin  tipindeki  maddeler  geniĢ  ölçüde  tolerans  yaratıcı 
niteliktedir.  Büyük  dozlarda  alındığında  tolerans  çok  çabuk 
teĢekkül  eder.  Aslında  Amfetamin  çok  az  bağımlılık  yaratmakta 
isede geniĢ dozlarda bu maddeyi almaya alıĢmıĢ kiĢinin bırakması 
halinde hiç bir semptomun meydana gelmiyeceği söylenemez (82).  
 
Bütün  Amfetaminler,  baĢlangıçta  giriĢkenlik  ile  özgüven 
duygusunun 
ve 
dikkati 
yoğunlaĢtırma 
yeteneğinin 
artması, 
yorgunluk  duygusunun  azalması  ile  birlikte  uykusuzluk,  zihinsel 
açıklık,  zindelik,  konuĢkanlık  gibi  ruhsal  etkiler  gösterir. 
Bağımlı  kiĢilerde  baĢ  dönmesi,  huzursuzlukla  iĢtahsızlık,  ağır 
durumlarda  ise  deride  kızarma,  kalp  çarpıntısı,  soluk  darlığı, 
kusma, yüksek ateĢ, koma hali ve ölüm görülür (83).  
_______________ 
(82) DÖNMEZER,  "Notlar",  s.52 
(83) KURT,  s.31 
 

 
Tablo 2: 
 
BAġLICA UYUġTURUCU MADDELERĠNĠN ETKĠLERĠ 
 
MADDELER 
 
MERKEZĠ SĠNĠR      KALP-DAMAR        VÜCUT 
                  SĠSTEMĠ                SĠSTEMĠ         __SICAKLIĞI__ 
 
 
 
- Analjezi 
          -Periferik 
 
 
 
- UyuĢukluk             damar 
MORFĠN VE  
 
- Öfori 
 
     geniĢlemesi 
TÜREVLERĠ 
 
- Solunumda 
 
 
 
  Azalma 
 
 
 
- Bulantı 
 
 
 
- Gözbebeğinin 
 
 
 
  küçülmesi 
 
 
 
- Kusma 
_____________________________________________________________________ 
 
 
 
- Eksitasyon       - Takikardi 
     -AĢırı 
 
 
 
  (uyarılma)             (kalp atımının   soğuk 
 
 
 
 
 
 
 
 artması) 
KOKAĠN  
- Sıkıntı 
 
     - Atardamar 
 
 
 
- Yorgunluk          basıncında 
 
 
 
  hissinin kaybı         geçici yükselme 
 
 
 
- Uykusuzluk 
 
 
 
- Rahatlık hissi 
 
 
 
- Solunum Frekansının 
 
 
 
  yükselmesi 
 
 
 
- Gözbebeğinin 
 
 
 
  geniĢlemesi 
______________________________________________________________________ 
 
 
 
- Halüsinasyon 
     - Takikardi 
     - AĢırı 
 
 
 
- Paranoit              - Atardamar         soğuk 
 
 
 
  sayıklama              basıncının 
LSD 
 
 
- Duygusal               artması 
 
 
 
  uyarıları 
 
 
 
  algılamanın  
 
 
 
  artması 
 
 
 
- Gözbebeğinin 
 
 
 
  geniĢlemesi 
 
 
 
- Kusma 
 
 
 
- Kendinin yarısının 
 
 
 
  diğer yarısını  
 
 
 
  gözetlediği hissi 
__________________________________________________________ 
 
 
 
- Rahatlık hissi       - Takikardi 
 
 
 
- Öfori 
 
     - Ġnjeksiyon 
ESRAR   
 
- Uyuklama 
 
     - Konjonktival 
 
 
 
- Geçici Oriantasyon 
 
 
 
  bozukluğu 
 
 
 
- Halüsinasyon 
 
 
 
- KonuĢmadan edememe 
__________________________________________________________ 
 
 
 
- Sıkıntı giderici  - Damar basıncında 
BENZODĠAZE 
 
- Uyku yaratıcı 
        hafif artma 
PĠNLER  
- Solunum yavaĢlatıcı 
 
 
 
- Kas gevĢetici 
______________________________________
____________________ 
 

MADDELER 
 
SĠNDĠRĠM 
 
   PERĠFERĠK SĠNĠR       
                  SĠSTEMĠ              SĠSTEMĠ          DERĠ 
 
 
 
- Kabızlık   
 
 
 
-ġiddetli 
MORFĠN VE 
 
- Safra, pankreas  
 
 
 kaĢıntı 
TÜREVLERĠ 
        ve mide salgılarında   
 
-AĢırı 
 
 
 
  azalma 
 
 
 
 
 terleme 
 
 
 
- Safra kanalı 
 
 
 
  basıncının yükselmesi. 
__________________________________________________________ 
 
 
KOKAĠN 
 
 
 
 
  - Sinirsel iletimin 
 
 
 
 
 
 
    blokajı yoluyla 
 
 
 
 
 
 
    lokal anestezik 
 
 
 
 
 
 
    (uyuĢturma) 
__________________________________________________________ 
 
 
Kaynak: Catherine TRAUTMANN, 
 
 
   Lutte Contre Toxikomanie Et le Trafic 
 
 
   Des Stupefiantes, Paris 1990, S. 33-34 

 
 
C. UyuĢturucu Madde Özellikleri 
 
 
UyuĢturucu  maddeleri  ayrı  ayrı  ele  alırken  bu  maddelerin 
kiĢi üzerinde yarattığı bedensel ve ruhsal, yani rahatlık verici, 
gerçek  sorunlardan  ve  gerçek  dünyadan  uzaklaĢtırıcı,  uyuĢturucu 
duygularla birlikte uyandırıcı, yorgunluk giderici, düĢünceye hız 
ve  açıklık  verici  niteliklere  değinilmiĢti.  UyuĢturucu  madde 
alındığında  kiĢide,  bir  baĢkalaĢma  ve  çeĢitli  bireysel  ve 
toplumsal  engellerden  kurtulma  duygusu  kısa  zaman  içerisinde 
alıĢkanlık  yaratmakta  ve  bunu  fiziksel  bağımlılık,  yoksunluk 
belirtileri,  direnç  arttırımı  (tolerans  oluĢumu),  karĢıt  direnç 
geliĢmesi ve tutsaklık (iptila) izlemektedir(84). 
 
Bu bölümde uyuĢturucu maddelerin özelliklerinden kaynaklanan 
alıĢkanlık,  bağımlılık,  tolerans  vb.  kavramlar  ayrı  ayrı 
incelenecektir.  
 
 
 
1- AlıĢkanlık  
 
Doğal  yada  sentetik  maddelerin  yarattığı  sentetik  etkiyi 
tekrar  yaĢamak  için  duyulan  etki  sonucu  bu  maddelerin  sık  sık 
kullanılması halidir (85).  
  
Bir kiĢi bir maddeyi bir kere veya bir süre aldıktan sonra, 
o  maddeye  alıĢması,  o  maddeyi  araması,  tekrar  almak  için  çaba 
göstermesi hatta biraz sonra o maddenin yokluğunda normal günlük 
canlılığını  devam  ettirememesi  halinde,  genel  olarak  o  maddeye 
karĢı  alıĢkanlığının  oluĢtuğu  kanısına  varılır.  AlıĢkanlık  genel 
bir  terimdir.  AlıĢkanlık  halinin  ağırlık  ifadesi  olarak  bir 
itiyat ve birde iptila diye ikiye ayrım vardır (86). 
_______________ 
(84) Özcan KÖKNEL,  Alkolden eroine kişilikten kaçış,  Ġst. 1983,  s.30 
(85) KÖKNEL, Sorunları,  s.183 
(86) Kriton DĠNÇMEN, "UyuĢturucu madde sorunları", panel III, I. ulusal Adli Tıp  günleri panel ve 
       serbest bildirileri,  Ġst. 85,  s.49 

 
a-  Ġtiyat:  1930  tarihli  yeni  Ġtalyan  ceza  kanunu  yürürlüğe 
konurken 
bakanlık 
gerekçesinde 
"Geçici 
olarak 
ve 
insan 
kiĢiliğinde 
geriye 
dönüĢ 
yani 
normal 
sağlıklı 
duruma 
getirebilecek  ölçüde  kullanma  varsa  itiyattan  söz  edilir" 
denmektedir.  Ġtiyatta  kiĢi  maddeyi  kullanmadığı  zaman  normal 
kiĢiliğine dönüĢ yapacaktır. En önemli kıstas budur(87). 
 
b-  Ġptila:  Normal  fizyolojik  vetirenin  uzun  süre  uyuĢturucu 
madde  alınması  dolayısıyla  bozukluğa  uğraması  ve  fizik  dengenin 
korunması  için  organizmada  o  maddenin  belirli  bir  miktarının 
bulunması  zorunluluğudur  (88).  Burada  kiĢinin,  bu  maddeyi  alma 
zorunluluğu  hissettiğinde,  bu  maddeyi  aramak  için,  suç  iĢleme 
pahasınada  olsa  tüm  varlığını  ve  çabasını  harcaması  zorunda 
kalması  ve  maddeyi  bulamadığı  takdirde  günlük  sosyal  uyumunun 
tamamen bozulması sözkonusudur (89). 
 
BirleĢmiĢ Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi iptila halini 
Ģöyle  tanımlamaktadır:  "UyuĢturucu  madde  kullanımını  kaçınılmaz 
bir  arzu  haline  getirmek,  miktarı  sürekli  arttırmak,  yoksunluk, 
ruhi  ve  bedeni  ihtiyaç  meydana  getirme,  kısacası  bir  zehirlenme 
halidir" (90). 
 
 
 
2- Bağımlılık 
 
1964  yılında  Dünya  Sağlık  TeĢkilatı  expertz  komitesi  iptila 
ve  itiyat  arasında  kesin  bir  ayrım  yapılmasının  mümkün 
olmadığını,  bu  sebeple  uyuĢturucu  bağımlılığı  "Drug  dependence" 
teriminin 
ortak 
deyim 
olarak 
kullanılmasının 
daha 
doğru  
olacağını  ileri sürmüĢtür.  Dünya Sağlık TeĢkilatının  
_______________ 
(87) Köksal BAYRAKTAR,  "UyuĢturucularda itiyat ve iptila deyimlerinin tartıĢılması", Panel I, V. Ulusal 
       Adli Tıp günleri panel ve serbest bildirileri,  Ġst. 1989, s.41 
(88) Sahir ERMAN, "UyuĢturucu maddelere iliĢkin cezai hükümler", İÜHFM, c.XLVII, 1981-1982,  s.1078 
(89) DĠNÇMEN,  I. ATG. Panel,  s.49 
(90) BAYRAKTAR,  VI. ATG Panel,  s.12 
 

tanımına  göre:  "Bazı  tabii  ve  sentetik  maddelerin  zaman  zaman 
veya  devamlı  alınması  sonucu  bunlara  karĢı  bazen  ruhi,  bazen 
bedeni  olarak  ortaya  çıkan  alıĢkanlık  tablosuna  uyuĢturucu  madde 
bağımlılığı denir(91). 
 
Dönmezer ise "tutku hali" olarak çevirdiği "drug dependence" 
kavramını  Ģöyle  tanımlamaktadır:  "YaĢayan  bir  organizma  ile 
belirli  bir  madde  (drug)  arasındaki  karĢılıklı  iliĢkiden  doğan 
psikolojik ve fizik bir haldir"(92). 
 
Bağımlılık psiĢik ve fizik olarak ikiye ayrılmaktadır. 
 
a- 
PsiĢik 
(psikolojik) 
bağımlılık: 
Sıkıntı 
ve 
huzursuzluklardan 
kurtulmak 
için 
devamlı 
ve 
tekrarlayıcı 
aralıklarla  maddenin  aranmasıdır.  Alındığında  doyum,  rahatlamak 
ve  zevk  meydana  gelir  (93).  PsiĢik  bağımlılık  bütün  bağımlılık 
olgularında  bulunan  temel  öğedir.  Madde  sadece  psiĢik  bağımlılık 
oluĢturmuĢ  fakat  fiziksel  bağımlılık  yapmamıĢsa  onun  kesilmesi 
ileride tanımlanan yoksunluk sendromuna neden olmaz (94). 
 
b-  Fiziksel  (fizyolojik)  bağımlılık:  UyuĢturucu  maddenin 
uzun  süre  yada  kısa  ve  düzenli  kullanılması  durumunda  bedenin 
uyuĢturucunun  tesirine  alıĢması,  alıĢılan  maddenin  alınmaması 
yada  azaltılması  durumunda  ise,  bedende  yoksunluk  belirtilerinin 
ortaya çıkmasıdır (95). 
 
Belirli  bir  madde  ile  ilgili  psiĢik  bağımlılığın  derecesi, 
bireyler 
arasında 
değiĢiklik 
gösterdiği 
halde, 
fiziksel 
bağımlılık  için  böyle  bir  değiĢkenlik  yoktur.  OluĢan  fizik 
bağımlılığın  derecesi,  uyuĢturucu  madde  kesildiğinde  yoksunluk 
sendromunun Ģiddeti ile ölçülür(96). 

 
c- 
Bağımlılık 
tipleri: 
Bağımlılık 
olayı 
kullanılan 
uyuĢturucu  maddeye  bağlı  olarak  çok  değiĢiklik  göstermektedir. 
Dünya  Sağlık  Örgütü  uzmanları  farklı  tipteki  bağımlılıkları 
(morfin, 
kokain, 
alkol-barbitürat, 
esrar, 
amfetamin, 
hallüsinojenler,  khat  ve  uçucu  ve  eriticilere  bağımlılık) 
ayırdetmeyi  önermektedirler.  Günümüzde  farma-  kolaklar  arasında 
hakim olan düĢünce Ģekli de budur (97). 
 
3- Yoksunluk sendromu (Abstinence): Bağımlıda kendini psiĢik 
ve  somatik  nitelikteki  semptomlar  ve  iĢaretlerle  gösteren  ve 
belirli bir süre devam eden hastalık halidir. Buna kesilme (Wihd 
rawal) sendromu adıda verilir (98).  
 
UyuĢturucu  maddenin  cinsine  ve  miktarına  görede  değiĢen 
yoksunluk  belirtileri,  titreme,  üĢüme,  terleme,  gözbebeğinin 
büyümesi, 
uykusuzluk, 
korku, 
sancı, 
kasların 
kasılması, 
sinirlilik,  kusma,  ishal,  uykusuzluk,  nabız  ve  tansiyondaki 
düzensizlikler olarak özetlenebilir (99). 
 
_______________ 
(91) Adnan ZĠYALAR,  Sosyal PHsikiyatri,  Ġst. 1982,  s.313 
(92) DÖNMEZER,  "Notlar",  s.2 
(93) ZĠYALAR,  s.314 
(94) KAYAALP,  s.418 
(95) BEKTAġ,  s.16 
(96) KAYAALP,  s.420 
(97) PELT,  s. 17; Bağımlılık tipleri hakkında farmakolojik açıdan etraflı bilgi için bkz. KAYAALP,  s.425 
(98) KAYAALP,  s.418,  Maddenin cinsine göre abstinans belirtileri için bkz. ÖZEN, s. 129 
(99) BEKTAġ,  s.16 
    
 

 
Tablo 3 
 
 
Dünya Sağlık Örgütünün Tasnifine Göre Bağımlılık  
 
Tipleri 
__________________________________________________________ 
BAĞIMLILIK   TOLERANS  ALIġKANLIK   TUTSAKLIK   YOKSUNLUK 
TĠPĠ  
   Miktarı   Ruhsal  
   Fiziksel  BELĠRTĠLERĠ 
 
 
   çoğaltma  bağımlılık    bağımlılık 
___________________________________________________________ 
 
MORFĠN        XXX        XXX          XXX           XXX 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3-4 saat 
___________________________________________________________ 
 
BARBĠTÜRAT    Belirsiz  DeğiĢik       
ALKOL  
     tam değil   XXX 
 
 XX   
 
 XX 
YATIġTIRICILAR 
___________________________________________________________ 
 
KOKAĠN 
 
    -- 
   XXX 
 
  --            -- 
___________________________________________________________ 
 
ESRAR 
   Belirsiz        XX 
 
  --            -- 
 
 
 
 
 
    XXX 
     Belirsiz   Belirsiz 
___________________________________________________________ 
 
AMPHETAMĠNE 
    X 
 
 X 
 
 
 
      
   DeğiĢik       --            -- 
___________________________________________________________ 
 
KHAT  
 
  DeğiĢik 
 
 
 
 
X 
 
 --         --            -- 
___________________________________________________________ 
 
HALLÜSĠNOJENLER     X          X         --    
 
  -- 
___________________________________________________________ 
 
-- Belirti olmaması  X Hafif   XX Orta   XXX ġiddetli 
 
 
Kaynak: Özcan KÖKNEL, Kaygıdan Mutluluğa KiĢilik, Ġst. 
 
 
   1986, s. 344 

 
 
 
4- Tolerans 
 
BaĢlangıçtaki  aynı  etkileri  elde  etmek  için  maddenin  dozunu 
artırma gereksinimi ile belirginleĢen bir haldir(100). 
 
Bağımlılık  yapan  maddelerin  bazılarına  karĢı  (örneğin 
narkotik  aneljezikler,  amfetaminler,  barbitüratlar  ve  alkol) 
tolerans  geliĢir.  Aynı  farmakolojik  gruptaki  ilaçlardan  birine 
karĢı bağımlılık ve tolerans geliĢmiĢse o gruptaki diğer ilaçlara 
karĢıda tolerans vardır. Buna çapraz tolerans adı verilir (101). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
_______________ 
(100) Catherinne TRAUTMANN,  Lutte Contre Toxikomanie et le Trafic Des Stupefiantes,  Paris 1990, 
          s.31 
(101) KAYAALP,  s.421 
 

 
II. DÜNYADA VE ÜLKEMĠZDE UYUġTURUCU MADDELER SORUNU 
 
 
A. Tarihi Açıdan 
 
Alkolde olduğu gibi uyuĢturucu maddelerin kullanılması ve bu 
maddelere alıĢkanlık insanlık tarihi kadar eskidir(102).  
 
Afyon  ve  esrarın  hem  yetiĢtirilmesinin  hem  de  uyuĢturucu 
etkisinin  Sümerler  tarafından  bilindiği  bulunan  çivi  yazısıyla 
yazılmıĢ tabletlerden anlaĢılmaktadır. Mısırlılar ve Yunanlılarda 
bu maddeleri ilaç, zehir ve keyif maddesi olarak kullanmıĢlardır 
(103). 
 
Esrara  iliĢkin  ilk  bilgiler,  M.Ö.  2700  yıllarında  Çin 
imparatoru  Shen  Nurg  tarafından  yazılmıĢ  kitaplarda  yer  almıĢ, 
esrarın neĢe, rahatlık, durgunluk veren etkisinden sözedilmiĢtir. 
Eski Hint mitolojisinde esrara kutsal bir yer verilerek Tanrının 
insanlara gönderdiği bir armağan olarak kabul edilmiĢtir (104). 
 
Koka 
bitkisini, 
Ġspanyol 
iĢgali 
güçlerini 
ortadan 
kaldırmadan  önce  Ġnka  soyluları  ve  rahipleri  tekellerinde 
tutmaktaydılar. Daha sonra kokain Kuzey Amerika'ya ulaĢtığı zaman 
eczacılar,  ilaç  üreticileri  ve  doktorlar  arasında  bir  güç 
mücadelesine konu olmuĢtur (105). 
 
BaĢlangıç  yeri  neresi  olursa  olsun,  haĢhaĢ  ve  ondan  elde 
edilen  ürünlerin  ilk  olarak  en  yaygın  kullanıldığı  bölge  Yakın 
Doğu  ve  Akdeniz  kıyıları  olmuĢtur.  M.S.  8.  yüzyılda  Arap 
tüccarlar afyon ve haĢhaĢı kervanlarla Ġran üzerinden Hindistan'a 
ve  daha  sonra  Çin'e  götürüp  yaydılar.  böylece  8-10.  yüzyıllar 
arasında ilk ve en önemli afyon trafiği baĢlamıĢ oldu. Daha sonra 
16.  yüzyılda  Uzak  doğudan  ve  A-nadolu'dan  Avrupa'ya  yönelik  bir 
afyon trafiği baĢladı.(106) 
__________________ 
(102) Özcan KÖKNEL,  Kaygıdan Mutluluğa Kişilik,  Ġstanbul 1986, s.336 
(103) GÜNAL,  s.30 
(104) KÖKNEL,  "Kişilik",  s.336 
(105) Chet M. MĠTCHELLE,  "Le crıme organıse et la guerre aux stupefıants: crıse et reforme", 
         Crımınolojıe,  c.XXII, sy.1 (1989), Montreal 1989, s.41e
 
 

 
Çinin  afyonla  tanıĢmasından  sonra  bu  madde  asırlar  boyunca 
tıbbi  amaçlarla  ve  soylu  sınıflarca  keyif  vasıtası  olarak 
kullanıldı (107). Poktekizli tüccarlar tarafından Çin'e götürülen 
tütünün  keyif  verici  kullanımının  hızla  yayılması  üzerine  Çin 
imparatoru  1644'te  buna  yasak  getirmekte  tereddüt  etmedi.  Bunun 
üzerine sigara tiryakileri sigara kullanımını afyon karıĢtırılmıĢ 
tütün  içerek  gizleme  yoluna  baĢvurdular.  Böylece  tütünün 
yasaklanması  afyon  alıĢkanlığı  doğurduğu  gibi  afyonun  tıbbi  
olmayan  kullanımının  halka  yayılmasına  katkıda  bulundu.  Nihayet 
afyonun  tıbbi  olmayan  kullanımıda  yasaklandı.  Afyonlu  maddeler 
hakkındaki  Çin  kanunları  Ġngiliz  kaçakçıları  cezbeden  karaborsa 
fiyatlara  yolaçtı.  1831'de  Çin'in  merkantilist  yöneticileri 
yasadıĢı afyon ithalinin Çin'in ticari dengesine zarar verdiği ve 
ithalat  karĢıtı  yasalara  uyulması  kararını  aldılar.  Bu  karara 
Ġngilizler 1839-1842, 1856-1858 afyon savaĢları süresince silahla 
karĢılık  verdiler.  Çinliler  yarım  yüzyıl  boyunca  Avrupalılar 
önünde ağır yenilgiler aldılar (108). 
 
Bu  savaĢlarda,  Fransa  ve  ABD,  Ġngilizlerin  yanında  yer 
almalarına rağmen Fransızlar kendi ülkelerinde, afyonun, hekimlik 
dıĢında  kullanılmasını  çoktan  yasaklamıĢ;  Amerikalılar  ise, 
Filipinleri  ele  geçirdikten  sonra  afyon  alıĢkanlığına  karĢı 
mücadele  vermek  zorunda  kalmıĢlardı.  Filipinlere  yayılmıĢ  olan  
afyon tutkusu,  Amerika'yı da sar- 
_______________ 
(106) KÖKNEL,  "sorunlar",  s.21 
(107) Gerçekten geçmiĢte Afyon Hint keneviri ve koku gibi bitkilerin kullanımı, bu bitkilerin doğal halleri ile tıbbi, 
sosyal ve dini gereksinimlerle sınırlıydı. Bugün ise,  uyuĢturucu bağımlılığı kimya sanayi tarafından yoğunlaĢtırılmıĢ 
maddelerin tek baĢına alınması biçimindedir.   Bkz. Alaın LABROUSSE, "La Drogue n'est pas  dure pour Tout le 
monde",  Scıence-Vie,  y.1990, no:879,  s.26 
(108) MĠTCHELL,  s.43 

mıĢ kısa bir süre sonrada bu tutkuya sahip olanların sayısı milyonları 
bulmuĢtu.YaygınlaĢarak  uluslararası  bir  so-  run  halini  alan uyuĢturucu 
maddeler  karĢısında,  BaĢkan  Roose-  velt,  ġanghayda,  birinci  Afyon 
kongresini  topladı.  Bundan  sonra  konferanslar  ve  sözleĢmeler birbirini 
takip etti (109)