Kirish
Organik birikmalarni ishlab
chiqarish qadimdan boshlangan, ammo u uzoq
yillar davomida tabiiy materiallar tarkibidagi mahsulotlarni (qand-shakar, skipidar,
o'simlik va hayvon moylari hamda yog'lari va boshqalar) ajratib olishga asoslangan
yoki murakkab tabiiy mahsulotlarni oddiy moddalarga (oziq-ovqat mahsulotlarini
spirt
va sirka kislotasiga, yog'larni sovun va gliseringacha) parchalashga
asoslangan edi.
XIX asrning o'rtalariga kelib organik kimyo taraqqiyotida yirik
muvaffaqiyatlar qo'lga kiritildi. A.M.Butlerovning organik
moddalarning tuzilish
nazariyasi yaratildi, fizika, kimyo va texnik fanlarning yutuqlari, toshko'mirni
kokslashdan hosil bo'luvchi qo'shimcha mahsulotlarga
asoslangan xomashyo
bazasining yaratilishi va boshqalar, organik sintezning paydo bo'lishiga, ya'ni,
oddiy moddalardan murakkab moddalarni olishga olib keldi.
Hozirgi zamon jahon neftni qayta ishlash sanoati yoqilg’ilar sifatiga, chiqindi
gazlarning midqoriga bo’lgan talabning ortishi bilan xarakterlanadi. Yonganida
atmosferaga qo’rg’oshinning zaharli birikmalari chiqaradigan
etilirlangan benzin
ishlab chiqarish tabora kamayib bormoqda.
Hozirgi kunda rivojlangan davlatlarda benzinning oktan sonini oshirishda aromatik
aminlar, oksigenatlar- alifatik spirtlar, oddiy efirlar (metil-uchlamchi butil efiri)
metallosenlardan foydalanilmoqda. Aromatik aminlar va metallosenlarning
qimmatligi va xom ashyo bazasining mavjud emasligi
ulardan katta miqdorda
foydalanishga imkon bermaydi. Shuning uchun ham arzon sanoat xom ashyolari
asosida yangi, ekologik toza oktan sonini oshiruvchi qo’shimchalar yaratish va
ishlab chiqarish eng dolzarb muammolardan biri hisoblanadi.
Respublika hoyob yoqilg’i – energetika resruslariga
va qudratli energetik
bazaga ega. Bizda 160 dan ziyod neft konlari bor. Neft zahiralari o’z
talablarimizni to’la ta’minlabgina qolmay, energiya manbalarini chetga
chiqarish imkonini ham beradi. Bugun bu sarmoya sarflashning eng foydali
sohalaridan biridir.
Bugungi kunda O’zbekistonning yer ostida juda katta neft qatlamlari bor.
Respublika hududining salkam 60 % ni ularni qazib
olish uchun istiqbolli
hududlar hisoblanadi.