Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

4.1.4. Та 'minlanganlikning empirik va nazariy
egri chiziqlari
E h tim ollikning taq sim lan ish (yoki t a ’m in lan g an lik ) egri 
chizig 'i daryo oqim ini bevosita kuzatish m a ’lum otlarining jud a 
uzun qatori bo'lgandagina tatb iq etilishi m um kin. B unday egri 
chiziqlar gidrologik hisoblashlarda em pirik egri chiziqlari deb ham 
ataladi. U lar yordam ida berilgan kuzatish da\y:idagi har qanday 
ta ’m inlanganlikdagi suv sarfining m iqdorini Aniqlash m um kin.
Am aliy ishlarda kuzatish m a’lu m otlari yetarli b o 'lm ag an
hollarda gidrologik m iqdorlarning (yillik suv sarflari, ularning 
m aksim al va m inim al qiym atlari) taqsim lanish egri chizig'in i 
tuzish im koni bo'lm aydi. K o 'p ro q daryo oqim ining eng katta va 
eng kichik m iqdorlarini ifodalovchi taqsim lanish egri chizig'ining 
yuqorigi va pastki qism lari kam yoritilgan b o 'lad i. Bu qism lar 
daryo oqim ini hisoblashda eng m uhim hisoblanadi. Shu m unosa- 
bat b ilan bir q a to r m ualliflar to m o n id a n taq sim la n ish n in g
nazariy egri chiziqlari ishlab chiqilgan. Bu chiziqlar kuzatish 
qatoriga kirmagan, kam dan-kam uchraydigan ta ’minlanganlikdagi 
suv sarfini aniqlashga im kon beradi.
125

---

G idrologiyada asim m etrik taqsim lanishning binom ial egri 
c h iz ig 'i keng ta tb iq etilg an . T a ’m in la n g an lik egri c h iz ig 'i 
taqsim lanish egri chizig'iga m os bo 'lib , asim m etrik ko'rinishga 
ega: uning yuqori qism i cheksizga intiladi, pastkisi esa m a ’lum 
bir oxirgi suv sarfiga to 'g 'ri kelgan 100% ta ’m inlanganlikka teng 
bo'ladi. Daryo oqimi ta ’minlanganligi egri chizig'ini tuzishda foy- 
dalaniladigan taqsim lanishning binom ial egri chizig'i quyidagi 
formula bilan ifodalanadi:
У = Уо ■e-x/ d(\ + ± ) ° / ‘l ,
(4.12)
bu yerda: x—gidrologik tasnifning o'zgaruvchan qiym atlari;