Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

С
integrallash natijalari jadvalga tushirilgan, uning yordamida 
Cv,
^
v
va ta ’m inlanganlik P dan bog'liq b o 'lgan t a ’m inlanganlikning 
nazariy egri chizig'i ordinatasini aniqlash m um kin b o 'lad i. U ch 
p a ra m e trli g a m m a -ta q sim la n ish egri c h iz iq la rid a n b o sh q a 
taqsim lanish egri chiziqlariga nisbatan keng ko'lam da foydalanil-
127

---

_ 
. . .
. . .
Jisalarni tadqiq etishda taqsimla-
moqda. Ba zi bir gidrologik noc,rj c b jzjqdan foydalaniladi, unda 
nishning logarifmik - norm al е к а ц^ u n jng logarifmining normal
о zgaruvchan m iqdor X emas, tjj Bunday o 'rin almashishning 
taqsimlanishi asos qilib ohnaC|i a n m jqtJom ipg 
x
tebranishi 
afzalhgi s h u n d a k i, о z g a ru v c
^
0 < j r < + ~ b o l s a s h u m iq d o rl, 
t!lqsim | a flis h n in g n o rm al
o zg a ra d i, sh u bilan u ко P ke jacji 
(simmetrik) egri chizig‘iga mos
л
, , ™ , . . 
... .° g nazariy egri ch izig‘ini
4 .1 .5 . T a ’mmlanganI.knhoI|jk katakchasi
tck sh in sh . Lntin
_ , . . 
. . . .
.У egri chizig‘ining t o ‘g ‘riligini
Та minlanganliknmg nazariy kuzatjsb
m a ’Iumotlari bilan
tekshirish u c h u n uni bevos.tah u n har bir qatorning em irik 
taqqoslash mum kin. Buning uSu,a y0 rdamida hiSoblanadi. Agar 
ta minlanganligi 4.2 yoki4.3 f e r n - t a >m inlanganlikning nazari 
empirik ta minlanganl.k n u q t a l ^ dem ak ц ha j at 
in va 
egn chiz.fi; i ustiga zich jo y lash ^ b e m a ,0 , f da|anish m umkin 
undan giddrologik h.soblashlardm|ikni 
n ch |Z 1 ., 
mos k d _ 
Empirik nuqtalaming ta m .n la n g ^ bjnnchi navbatda asimmetri 
mashgi egn chiziqparametrlanmrsoblan 
H jdan daraR beradj 
koemtsienti С ning noto g n hijdagi m unosabatni 0 ‘zgartirish
Bunday holkirda С va Cv о 
as,jjk nazarjy egrj c hizig‘ini tuzish 
kerak va boshqatdan ta minlangai
keraJ h
. 
,. 
, 
. * 
, m daryo oqimining t a ’minlan- 
Oddiy koordinatalarda tuzilg 
j ism|arj ^
i|jkka
ganl.k egn ch.zig inmg yuqon v a sh ya idro| 
ik hisoblashiarda 
Bu holat egn chiziqdan foydalan j 
chekka ismlarini 
fikH 
m uh.m hisoblangan eg n ch.ziq4 tjrib
. 
dj Shunj 
uchun 
ekstrapolyatsiya qilishni qiyinlas,hda maxsus e h t i m о 11 i к ka- 
ta minlanganlik egn chizig ini tuzi
takchalaridan foydalaniladi 
, logarlfmik vertika, shkalasida 
Ehtimollik katakchasi oddiyv^ Ыг|псЫ (urj d 
oqim ini„ 
benlish, mumkin. K n t a k c h a l a r n n ^ osimmetri H 
ri chizi lari 
yillik miqdonga x o sb o Igan mo и ы , ur esa nisba(an o n i 
4,m _ 
( C < 2 C ) uchun ishlatiladi, ‘kkirun arijia d j 
metriyali egri chiziqlar uch u n qo,otlari mavjudligida ta’minlan-
zoq 
u 
a l uzatis ma '-irinL,|a yordamida tuzish mumkin. 
ganlik egn chiag im 4.2 yok, 4.3 for;an n> 
,ar tushiriladi va ular
Ehtimol ik katakchasiga h i s o b l a n ; • u- • 
i • u i 
, ‘ . . 
. . . . 
Jdigan egri chiziq eng kichik va
bo yicha egn chiziq chiziladi. Tuzif Л ekstnnolvntsiva oilinaHi 
eng katta ta ’minlanganlik miqdorig10" 3 ekstraP°'yatsiya q««nadi.
12-8

---

4.1.6. 
Та 'minlangcinlikning nazariy egri chizig'i
parametrlarining xatosini aniqlash
T a ’minlanganlikning nazariy egri chizig'i param etrlari — 
o ‘rtacha arifmetik qiymat, o'zgaruvchanlik koeffitsienti va asimmetriya 
koeffitsientini m o m en tla r usuli, haqiqatga o'xshashlik usuli va 
grafoanalitik usul yordamida aniqlash mumkin.
M o m e n t usulida 
X
Cv va С q iy m atla ri 4.6,4.10,4.11 
fo rm u lala rb o ‘yicha hisoblanadi. Egri chiziq parametrlari odatda 
ko ‘p yillik qatorning bir qismi bo'lgan, gidrologik tavsiflarning 
chegaralangan qatori b o ‘yicha hisoblanadi. Shu sababli bizni 
qiziqtirgan parametrlarning hisoblash aniqligini bilish muhimdir. 
Matematik statistikada hisoblangan 
x,
С va С qiymatlarining aniq­
ligini belgilashning im koni mavjud.
Shunday qilib, o 'rta c h a arifmetik qatorning nisbiy o ‘rtacha 
kvadratik xatosi (foizlarda) quyidagiga teng:
£ j = ± - ^ J 1 0 0 .
(4 14)
0 ‘zgaruvchanlik koeffitsientining nisbiy o ‘rtacha kvadratik xatosi 
quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi: