Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

4.1.3. Taqsimlanish va ta ’minlanganlik egri chiziqlari
parametrlari, ularni aniqlash usullari
E h t i mo l l i k n i n g ta q s im la n is h eg ri c h i z i g ' i n i n g (y o k i 
ta ’m inlanganlik egri chizig'i) asosiy param etrlari — gidrologik 
q a t o r n i n g o ' r t a c h a a r if m e t i k q i y ma t i , t a r q a l i s h y o k i 
o'zgaruvchanlik tavsiflari (dispersiya, o 'rta c h a kvadratik og'ishi 
va boshqalar), sim m etriklik (asim m etriklik) tavsiflari.
1. 
O 'zgaruvchanlik m iqdor x dan iborat gidrologik qatorning 
o 'rtacha arifmetrik qiymati quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi:
t=n
bu yerda 
n
— qatordagi a ’zolar soni.
2. 
Statistik qatorning o'zgaruvchanligi har turli tavsiflari bilan 
ifodalanadi. U larning eng oddiysi — am plituda yoki tebranish 
ko‘lam>
A = X mM- X min.
(4.7)
124

---

Bu yerda 
Хтлх—
statistik qatorning eng katta qiym ati, 
— eng 
kichik qiym ati.
3. Statistik qatorning tarqalish (o 'zgaruvch anlik) tavsifi — 
o'rtacha kvadratik og'ishdir:
Gx = J l ( x i - x ) 2/ n
. 
(4.8)
V 
i=n
4. O'zgaruvchanlik koeffitsienti — o'rtacha kvadratik og'ishning 
o'rtacha arifmetik qiymatga nisbati:
Cv = ^ .
 
(4-9)
Agar 4.8 form uladagi x / x ni К bilan alm ashtirsak, «<30 dagi 
o'Icham siz qatorning o'zgaruvchanligini hosil qilamiz:
Cv = / | V -
l ) 2 / ( / 7 - l ) .
(4.10)
5.G idrologik qatorning asim m etrikligining o'Icham siz ifodasi 
og'ishning kubdagi o 'rtach a m iqdorini kubdagi o 'rtach a kvadratik 
og'ishga nisbatidan aniqlanadi:
С,
= ' f ( * - i ) 7 ( « - i ) C
(4.11)
1=1