Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini



Yüklə 5,72 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə79/187
tarix13.12.2023
ölçüsü5,72 Mb.
#175402
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   187
Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini rostlash Karimov S

h
) balandligiga (
b
) k o ‘p ay t- 
m asining yarm iga teng: doim iy boshlan ishdan b irin chi va oxirgi 
m aydon
“ i 
= \ hA', 
=\KK-
(3.30)
0 ‘rtadagi qolgan qism an m aydonlar trapetsiyalarning m ay­
doniga teng:
(02 = A ± ^ 6 2; 0)f|_1 = ^ t A L
b„.
(3.31)
C huqurlik vertikallari orasidagi m ay d o n lar yig‘indisi suv 
kesim ining um um iy m aydonini tashkil etadi:
F = \ \ b \
. . . + [ ^ ^ y „ _ l + ^ h nbn-
(3.32)
K eltirilgan form ulalarda 
h v hv hn —
chu q u rlik tikliklaridagi 
ishchi ch u q u rlik lari, 
b x bn
— ch u q u rlik tikliklari orasidagi 
masofa. 
t
Tikliklar orasidagi hisoblangan qism an m ay d o n lar (m) suv 
sarfini o ‘lchash va hisoblash jadvalining (3.2-jadval) 5-ustuniga 
yoziladi.
G idrom etrik vertushkaning kuzatish nuqtasidagi chuqurligini 
aniqlash u c h u n ishchi ch u q u rlig in i (A,) kuzatish n uqtasiga 
ko'paytiram iz. Misol uchun 2-vertikalda tezlik ikki nuqtada 0,2 
h
va 0,8 h da o ‘lchangan, undagi 0,2 h dagi kuzatish nuqtasining 
chuqurligi (
h
k):
hk
=
h4.
0 ,2
h =
0,70 . 0,2 = 0.14 m. 
(3.33)
b o ‘ladi.
87


68
О
о
40
00
-4
O
n
LA
4^
U>
о
00
ю
о
NJ
О
NJ
©
NJ
О
NJ
О
NJ
О
NJ
О
NJ
О
о
о
't/I
о
©
00
©
00
О
NJ
to
U)
LA
©
40
^4
о
То
Ui
о
ON
la

0
,9
4
©
40
O
n
to
ON
NJ
U>
©
ON
©
00
U)
о
То
-4
О
Vi
40
£
u>
U)
w
40
LA
NJ
V
00
NJ
^4
©
©

о
NJ
о
о
ON
LA
о
LA
LA
о
NJ
to
©
V|
OO
©
00
ON
С
СГ
О
NJ
NJ
©
V
4-
О
00
00
'<
с
N
&
э
С
СГ
©
NJ
ON
О
Ui
NJ
©
LA
•<
С
N
Ю
©
NJ
4^
©
V
ON
©
4 0
to
э
ОС
L i
его
Ю
О о
O
n
О
ON
О
00
© ©
О
O
n
О
OO
о o
о
NJ
О
4^
О
NJ
О
4^
О
ON
О
00
© ©
О
ON
О
00
© О
о
0
£>
to
•О
ю
ON
to NJ NJ
Ul
NJ
4^
NJ NJ
NJ
to
LA
NJ
U>
NJ
NJ
NJ
NJ
ON
NJ
•o
NJ
4^
NJ
LO
NJ to
U)
NJ
NJ
Ln LA
ГО 00
Ui
NJ
LA
©
-fc.
00
4^
to
4^
-t*
4^
4 0
4^
OS
4^
to
-£*■
4^
U)
NJ
Ui
U)
4^
ON
4^
to
4^
ON
4^
Ul
00
о 00
*>4
NJ
oo '-I
4^
-o
NJ
OS
U)
ON
ON 4^
ON
U>
ON
to
ON
LA
-o
00
00
©
ON
4 0
ON
U)
ON
4 0
O
n
-J
о

о
4^
4 0
ON о
oo
40
VO
4 0
ON
oo
4^
00
00
4 0
00
4 0
00
N J
00
" J
©
4-
©
vl
4 0
U)
4 0
00
4^
so
to
00
4 0
to
©
NJ
4^
to
©
О
Ui о
to
N J
U>
О
u>
О
4 0
4 0
4^
©
и» LA
-
00
о
ON
о
U>
о
©
to
©
4^
О
О
Ut
©
о
u>
©
©
4^
©
©
Ui
О
о
O
n
О
О
"4
о
о
О
о
ON
О
to
4^
О
4^
О
©
Ui
©
О
U)
©
©
4^
О
О
LA
©
о
о
__
N J
NJ
u> 4^
N J
U) 4^ и» ON
о
И- to U) 4*. to u> -рь

LA
LA Ui
©
N J
to
tO
to OS
00
ON
os
4^ ©
ы 00
©
4 0
to
U)
4^
N J
4^
U)
ON
Ы
00
00
ON
A
00
LA
©
О
•о
©
U)
4^
©
1/1
(VI

0
,4
6
©
Vi
©
4 0
NJ
©
ON
U>
©
00
©
О
40
© -о
V
NO
©
to
©
©
U)
4*.
©
Ul
©
©
Vi
4^
0
,9
6
|
0
,6
3
I
©
V
j
"j
©
40
LA
о
©
©
О
©
©

4^
©
4 0
4 0
U i
ON
4 0
о
ю
©
Ы
©
LA
'-J
©
U i
©
Vi
©
ON
■o
©
LA
LA
о
о
О
to
о
о
и>
NJ
4^
O
n
L h


NJ
U)
4 0
4 0
NJ
4^


88
N J
-
о

1
,2
0
L/l
О
Vj
О

0
,5
5
о

0
,6
2

0
,2
7
ch
ap
q
ir
g
'o
q

0
,7
4

0
,3
1

0
,1
4

0
,5
6

20

4
0

2
3

2
3

45

4
6

6
8

6
9
40

9
2
Ul

10
0

2
0
0
©
o o
o o

1
,7
4
p
N J
О

0
,3
9

0
,3
0

0
,2
1

0,
22
|
-
T ik lik lar №
T ik lik lar orasidagi m asofa, 
v,m
U)
T ikliklardagi c h u q u rlik , h.m
-&■
T ik lik lar orasidagi 
o ‘r. c h u q u rlik . h
Ul
T ik lik lar orasidagi m aydon, 
u),m
O s
K uzatish nu q tach asid ag i 
ch u q u rlik , h .m
-^1
P arrak n in g ay lan ish lar soni
o o
-
-
C-
N
»
сл'
tr
о
~
0Q
O.
аэ
-
<
О
3
CD
w
<
=r
Ui
A ylanishlarning u m u m iy
so n i, N =
P arrak n in g 1 son aylanish 
so n i, n
L ft
N uqtadagi suvning oqish 
tezlig i, 
v
m /s
Ov
T ikliklardagi o ‘rtac h a tezlik,
v
m /s
'J
T ikliklar orasidagi o 'rta c h a
tez lik , 
v
m /s
OO
Q o 'sh n i tikliklar orasidagi suv sarfi,
v
m /s
S
u

sa
r
fin

o
M
ch
a
sh
 
va 
h
is
o
b
la
sh
D
a
ry
o
/k
a
n
a
l/
-
G
'o
v
a

o
‘l
c
h
a
sh
jo
y
i-
G
'o
v
a
q
is
h
lo
g
‘i 
T
a
ri
ro
v
k
a
te
n
g
la
m
a
si
v

0
,2
1
7
9
N
+
0
,0
0
9

V
e
rt
u
sh
k
a
-A
R
2
1
m
ru
s
u
m
li
.


Asosiy gidravlik elementlar:
Suv sarfi 
Q
= 6,71 m3/s
Suvli ko'ndalang kesim maydoni /'= 1 1 ,2 m2
O'rtacha tezlik 
v0.r

~
= 0.60 m/s
Eng katta tezlik 
v
max =1,49 m/s 
Daryo kengligi 
В
=13.0 m
O'rtacha chuqurlik 
hn.r = ^ -
0,86 m
A H
n m
b
,
q „ t -0 ,U !m ‘/ s
t , , , - 0 , l t , m 2A
qtl -O.IQS.™1/* q , , ,

i.SSSm’/ s
3.10-rasm.
 
S u v s a r f in i g r a f o a n a li t ik u s u ld a a n iq la s h .
C huqurlik, m
u m/s
0,3 r
0
,
2
-
o , i -
0
1
2
Asosiy
kattaliklar
90


Agar vertushka lebyodka yordamida tushirilib, chuqurlik sanog'i 
su v n in g y u z a s id a n b o s h la n s a , u n d a /im= 0 ,1 4 m k u z a tis h
nuqtasining chuqurligi hisoblanardi. Bizning holatd a vertushka 
gidrom etrik shtanga yordam ida tushirilib, chuqurlik sanog‘i daryo 
(kanal) ning tubidan boshlangani u ch u n
hA
d an
h \
ni ayiram iz 
va haqiqiy Ak ni topam iz:
К
=
K ~ K =
0 ,7 0 - 0 ,1 4 = 0,56 m. 
(3.34)
Xuddi shunga o'xshab, boshqa nuqtalar uchun kuzatish n u q ­
tasining chuqurligi aniqlanib, 3.2-jadvalning 6-ustuniga yoziladi.
G idrom etrik vertushkaning parragi 20 m arta aylanganda bitta 
signal eshitiladi. 3.2-jadvalning 8— 12-ustunlarida h a r b i r signal 
b o 'y ic h a kuzatishning davom etish vaqti yoziladi. K uzatish 
nuqtasida m ahalliy (o ‘rta) tezlikni hosil qilish u chu n o datd a 
kuzatish vaqti 100 soniyadan kam b o ‘lmasligi kerak deb qabul 
qilingan.
Am aliy ishlarda odatd a h a r bir signalga ketgan vaqtni yozish 
o ‘rniga ikki son, y a ’ni su ratd a signallar soni (
n
), m axrajda 
kuzatishning um um iy vaqti yoziladi. M isol u c h u n 3.2-jadvalda 
keltirilgan 2-tiklik 0,8 
h
dagi o 'lc h a sh natijalarini quyidagicha 
yozsabo'ladi: 5/113.
Suvning oqish tezligini 
(v)
hisoblash quyidagicha ketm a- 
ketlikda olib boriladi: aw al um um iy signallar sonini £
n
signallar 
orasidagi vertushka parragining aylanishlar soniga ko'paytirib , 
parrakning aylanishlar yig‘indisini (
N)
hisoblaym iz. M isol uchun
3.2-jadvalda 2-tiklikdagi 0,8 
h
u c h u n 20 ni signallar sonini 5 ga 
ko'paytirib, 100 ni hosil qilam iz va natijani 13-ustunga yozamiz. 
K eyin esa hosil b o 'lg an aylanishlar yig‘indisini 
(N )
o 'lc h a sh
davom etgan vaqtga (soniyaga) b o ‘lib, p arraknin g 1 soniyadagi 
aylanishlar sonini topam iz. Misol uchun 3.2-jadvalda 2- tiklikdagi
0,8 
h
uchun:
natijani 14-ustunga yozamiz.
V ertushka parragining 1 soniya davom idagi aylanishlar soni 
(n) m a ’lum b o 'lg ach , berilgan tarirovka tenglam asi yordam ida 
h ar bir n uqtada suvning oqish t-jzligini aniqlaym iz.
Tiklikdagi o ‘rtacha tezlik qiymati empirik formulalar yordamida 
ayrim n uqta (nuqtalarda) o ‘lchangan tezlik b o 'y ich a topiladi. 
0 ‘rtacha tezlikni o 'lch ash nuqtalar soniga va o 'z a n n in g holatiga 
ko‘ra quyidagi form ulalardan aniqlanadi:


a) Suy o ‘tlaridan xoli b o ‘lgan daryolarda: tiklikda tezlik besh 
nuqtada o'lchanganda:

Yüklə 5,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   187




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2025
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin