Göründüyü kimi belə prinsipli reqistrlər sxemində yazılacaq ədəd ancaq bir
istiqamətdə sürüşdürülmüş olur. Lakin əlavə sürüşdürücü, idarəedici siqnalların köməyilə
reqistrdə informasiyanı həm sağa, həm də sola sürüşdürmək mümkün olur. İnformasiyanı
həm sağa, həm də sola sürüşdürmək üçün praktiki olaraq reversiv
reqistrlərdən istifadə
olunur. Göstərilən prinsipli reqistrlər əsasən RS, D, JK triggerləri üzərində qurulur.
Sayğaclar və onların təsnifatı. Cəmləyici ikilik sayğac.
EHM+də sayğaclardan əsas etibarilə idarəetmə qurğularında istifadə olunur. Belə ki,
sayğaclar impulsların sayılması, əmrlərin ünvanlarının təşkili, əməliyyatların y/yetirilməsi
ardıcıllığının sayılması üçün istifadə olunur. Sayğac cxemləri də reqistr sxemlərində
olduğu kimi triggerlər üzərində qurulur və sayğacın mərtəbələrinin sayı
onda istifadə
olunan triggerlərin sayı ilə müəyyən olunur. İşləmə prinsipinə görə sayğaclar 2 yerə
bölünür: Sadə və reversiv sayğaclar.
Funksional olaraq aşağıdakı kimidir.
Sadə sayğaclar öz növbəsində cəmləyici və çıxıcı olurlar. Reversiv sayğaclar həm
toplama, həm də çıxma əməliyyatını y\yetirir. Sayma modluna görə sayğaclar 2-lik, 10-
luq, 2-10-luq tipli olurlar. Sayğac
cxemləri əsas etibarilə RS, JK, D sinxron triggerlər
üzərində qurulur.
Saygac sxemlərində triggerlər say rejimində işləyirlər. Ona görə də ardıcıl keçidli
cəmləyici sayğacı qurmaq üçün JK triggerinin J və K girişlərini birləş-dirib ona “1”
siqnalı verək. “1” -ə uyğun Q çıxışını isə növbəti kiçik mərtəbənin triggerinin sinxrogirişi
ilə birləşdirmək lazımdır. Bu halda sxem aşağıdakı kimi olacaq.
J
C
K
J
C
K
J
C
K
Sxemdə
istifadə olunan
idarəedici siqnalı sayğacın məzmununu
vəziyyətinə gətirmək üçün istifadə olunur. Lakin bu o demək deyil ki, sayğaca giriş siqnalı
yazmazdan qabaq hökmən ilk vəziyyətə gətirilməlidir. Ola bilər ki, sayğac mərtəbələrində
yazılmış hər hansı 1 ədəd kodunun üzərinə növbəti impulslar sayılması tələb olunsun.
Sayılan impulslar sayğacın
girişindən ardıcıl olaraq verilir. girişi vasitəsilə impulsların
paralel olaraq uyğun mərtəbələrdə yazılması və sayğacın hər hansı
bir mərtəbəsində
informasiyanın yenidən yazılması üçün istifadə olunur. 1-ci sinxroimpuls verildikdə
triggeri vahid vəziyyətə keçir.
Bu halda
və
-ün məzmunu dəyişməz qalır. Növbəti
sinxroimpulsda
-də
yazılmış “1”
çıxışı ilə
-ni “1” vəziyyətinə gətirir.
-də
yazılır.
yenə öz vəziyyətini dəyişmir.
girişinə 3-cü sinxroimpuls verildikdə
-ə
yazılır,
,
öz vəziyyətini saxlayır. Yəni sayğacda 011 yazılmış olur. 4-cü sinxroimpuls
verildikdə
-ə
yazılır,
,
-də
olur. Nəhayət 7-ci
sinxroimpuls verildikdən
sonra sayğacın bütün mərtəbələrində
yazılmış olur. Yəni 111 olur. Əgər 8-ci
sinxroimpuls verilərsə, onda bütün mərtəbələrdə
yazılmış olmalıdır. Göründüyü kimi
ardıcıl keçidli cəmləyici sayğac sxemlərində mərtəbələrin sayını artırmaq üçün triggerlərin
sayını artırılması lazım gəlir. Lakin bu bir tərəfdən sayma modlunun artmasına
səbəb
olursa, digər tərəfdən sayğacın işləmə sürətini aşağı düşməsinə səbəb olur. Ona görə də 1-
ci mərtəbənin triggeri növbəti mərtəbənin triggerinə nəzərən daha böyük sürətlə işləmiş
olur ki, bu da sxemin girişində böyük güc sərfinə gətirib çıxarır.
Sayğac sxemlərində ümumi gecikmə vaxtı aşağıdakı kimi təyin edilə bilər:
.
Burada
– 1 triggerdə gecikmə vaxtı,
- mərtəbələrin ümumi sayıdır. Ardıcıl
keçidli cəmləyici sayğac sxeminin sürətini artırmaq üçün bəzi hallarda müxtəlif parametrli
triggerlərdən istifadə olunur. Lakin bu halda idarəedici
qurğuda müxtəlif mürəkkəb
məntiqi dövrələrin yaranmasına səbəb olur. Bu səbəbdən paralel prinsipli sayğac sxemləri
istifadə olunur.
Dostları ilə paylaş: