Grafika (jazíW) HÁm grafemalar. QARAQALPAQ jazíWÍ tariyxínan. Orfografiya hám oníŃ faktorlarí joba
-rasm. Peruliklardıng kipu jazıwı. 8-rasm
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Piktografik ( lot . pictus
- 10 - rasm.
- 2. Ideografik jazıw Ideografik ( yun . idea
| 7-rasm.
Peruliklardıng kipu jazıwı. |
|
8-rasm. Irokezlardıng vampum jazıwı. |
20-§. Jazıwdıń túrleri
Jazıwdı taraqqiyot bosqichlari bóyicha tórtta túrga ajratsa boladı. Bular tómendegilar esaplanadı:
1. Piktografik jazıw
Piktografik (lot. pictus – chizilgan hám yunon. grapho – yozaman)2 jazıw rasmlarǵa tiykarlanǵan jazıw túridir hám onıń birliklerine piktogramma deyiladi. Bul jazıw namunalari tómendegi rasmlarda berilgan:
9- rasm. Piktogramma. Eskimos-ovchiniń “kundaligi”. Mazmuni: “Odam ovga chiqqan, hayvon terisini qólga kiritgan, keyin yana bittasini topgan, morj ovlagan, boshqa ovchi bilan qayiqda suzgan, tunni ótkazgan”.
10- rasm. Piktogramma. Hindulardıng prezidentga “arznomasi”. Mazmuni: “Túrna, Uchta suvsar, Ayiq, Dengiz odami hám Dengiz mushugi qabilalari yagona qalb jóshqinligi ila Túrna qabilasi boshliǵiga kóllar hududiga kóchib ótishga ruxsat berish haqqında prezidentdan iltimos qilishni topshiradi”.
Ekinchi piktogrammanı óqish qiyinroq, chunki onda “yagona qalb jóshqinligi ila”, “prezidentdan iltimos qilishni” kabi mavhum túsiniklar ham berilgan.
Piktografik jazıw tómendegi xususiyatlarǵa ega:
1) piktogrammalarda hayotiy vaziyatlardı (ov, safar) aks ettiruvchi rasmlar ifodalanadi;
2) rasmlardıng badiiy tomoni ahamiyatsiz;
3) mavhum túsiniklardı ifodalay olmaydi;
2. Ideografik jazıw
Ideografik (yun. idea – túsinik; grapho - yozaman )3 jazıwdı “túsinikviy jazıw” desa boladı, onıń birligi ideogramma dep ataladı. Bunda rasmlar arqalı bevosita narsa, hayvon yoki boshqalardıng ózi emas, balki shu rasmlar ta’sirida inson ongida aks etgan túsinik muhimdir. Mısalı, piktografik jazıwda ifodalangan yurak hám unga sanchilgan óq ideografik jazıwda muhabbat ma’nosini ifadalaydi. Demak, bul jazıw arqalı mavhum túsiniklardı ham ańlatıw imkoniyati paydo boladı. Bul jazıwdıń tómendegi belgileri mavjud:
1) qóllangan rasmlar sóz ma’nosini ifodalaydi;
2) voqelik haqqında ancha kengroq maǵlıwmat berish mumkin;
3) rasmlar barqarorlashgan, ya’ni bir túsinikni ańlatıw ushın bir xil rasm ishlatilgan;
4) rasmlar óz hám kóchma ma’nolarida maydonga chiqadi.
Yüklə 0,79 Mb.
Dostları ilə paylaş:
