Mikroprotsessorli xotira (MPX) — unchalik katta bo‘lmagan, lekin o‘ta
tezkor xotiradir (MPX ga murojaat qilish vaqti, ya’ni bu xotiradan
ma’lumotlarni o‘qish, qidirish yoki yozish vaqti nanosekundlar —
mikrosekundning mingdan bir ulushlari bilan o‘lchanadi).
U mashina ishlashining yaqin taktlarida hisoblashlarda qatnashadigan
ma’lumotlarni qisqa vaqt saqlash, yozish yoki berish uchun mo‘ljallangan;
MPX mashinaning yuqori tezkorliligini ta’minlash uchun ishlatiladi, negaki
asosiy xotira (AX) tez harakat qiladigan mikroprotsessorni samarali ishlashi
uchun kerak bo‘lgan ma’lumotlarni qidirish, o‘qish va yozish tezligini har
doim ham ta’minlay olmaydi.
Asosiy xotira Asosiy xotira ( AX ) o‘z ichiga
tezkor (RAM — Random Access Memory) va
doimiy (ROM — Read Only Memory) eslab qolish qurilmalarini oladi.
Tez eslab qolish qurilmasi (TeEQQ SHK ishining joriy bosqichidagi
hisoblash jarayonida bevosita qatnashayotgan axborotlarni (dasturlar va
qiymatlar) saqlash uchun. mo‘ljallangan.
1
TeEQQ —
energiyam bog‘liq xotira: kuchlanish uzilganda unda
saqlanayotgan ma’lumot yo‘qoladi. TeEQQ, asosini yarim o‘tkazgichli eslab
qolishelementlarining (triggerlarni) matricasini o‘z ichiga olgan katta integral
sxemalar tashkil etadi. Eslab qoluvchi elementlar matricaning vertikal va
gorizontal shinalarining kesishishida joylashgan; ma’lumotlarni yozish va
o‘qish tanlangan xotira yacheykasiga tegishli bo‘lgan elementlar bilan ulangan
matricaning shinalari bo‘yicha elektr impulslarni berish orqali amalga
oshiriladi.
Konstruktiv jihatdan tezkor xotira elementlari ayrim xotira modullari
ko‘rinishda bajariladi — katta bo‘lmagan plataga bitta yoki bir nechta
mikrosxemalar kavsharlangan.
Qo‘llaniladigan modullar tiplari:
— DIP (Dual In Line Package) va SIPP (Single In Line Package), hozir juda
kam qo‘llanilmoqda;
— SIMM (Single In Line Memory Module); SIMM modullari 256 Kbayt,
1
, 4,
8, 16, 32 yoki 64 Mbayt sig‘imga ega, saqlanayotgan bitlar juftligini nazorat
qilinadi va nazorat kilinmaydi; kompyuterning bosh platasi raz’yomlariga mos
keluvchi 30 - («qisqa» — eskirgan variant) va 72-kontaktli («uzun»)
raz’yomlarga ega bo‘lishi mumkin; uzun modullar RAM EDO xotirasini
tashkil etishda ham qo‘llaniladi.
— DIMM (Dual In Line Memory Module) — 168-kontaktli raz’yomlarga ega
bo‘lgan yangi tipdagi moduldir; shunday mos raz’yomlarga ega bo‘lgan faqat
1
David A. Patterson, John L. Hennessy. Computer Organization and Design, Fifth
Edition: The Hardware/Software Interface. Morgan Kaufmann. USA 2014 432p.
yangi tipdagi tizimli platalarga o‘rnatilishi mumkin. DIMM modullari RAM
EDO va SD RAM xotiralarni tashkil etishda qo‘llaniladi.
Xozirgi kompyuterlarda eslab qolish qurimalarining uchta ko‘rinishi
ishlatiladi.
•