Guliston davlat universiteti pedagogika va psixologiya kafedrasi oila pedagogikasi

Alisher Navoiy
ning badiiy-ilmiy merosida ham oilaviy 
munosabatlar va oilada farzand tarbiyasini tashkil etish masalasi alohida o’rin 
egallagan. Uning fikricha, jamiyatning taraqqiyoti, istiqboli yoshlar kamoloti bilan 
bevosita bog’liq. Shu sababli bolani har jihatdan etuk, oliyjanob qilib tarbiyalash 
ota-onalar oldida turgan eng muhim vazifadir. Alloma bolalarning tarbiyasida ota-
onaning o’rni beqiyos ekanligini qayd etadi. “Mahbub-ul-qulub” asarida ayolning 
oiladagi, xususan, bolalarning tarbiyasidagi roli mas’uliyatli ekanligini ta’kidlaydi: 
“Yaxshi xotin oilaning davlati va baxti, uy egasining xotirjam va osoyishtaligi 
undan, husnli bo’lsa – ko’ngil ozig’i, xushmuomala bo’lsa, jon ozig’idir. Oqila 
bo’lsa, ro’zg’orda tartib-intizom bo’ladi. U beandisha bo’lsa, ko’ngil undan ozor 
chekadi, yomonlik axtaruvchi bo’lsa, undan ruh azoblanadi. Agar mayxo’r bo’lsa, 
uy obodligi yo’q oladi, aqlsiz bo’lsa, oila rasvo bo’ladi”. 

---

48 
A.Navoiy o’z asarlarida oilada o’zaro kelishmovchiliklar, ota yoki ona, oilaning 
boshqa a’zolari xulqidagi illatlarning, qolaversa, ijtimoiy omillarning bola 
tarbiyasiga salbiy ta’sirini ko’rsatib beradi. Shu bilan birga alloma bola shaxsida 
namoyon bo’ladigan yaxshi va yomon xulqlar, ularni kelib chiquvchi manbalarni 
ko’rsatib berar ekan, bolada yomon xulq paydo bo’lishining oldi olinmasa, u holda 
bora-bora illatga aylanishini alohida qayd etib o’tadi.
Mutafakkir o’zining “Mahbub-ul qulub” asarida komil insonga xos ijobiy 
fazilatlar haqida so’z yuritar ekan, asosiy e’tiborni har bir shaxs, shu jumladan, 
bolalarda ham ana shu ijobiy sifatlarni shakllantirishning ijtimoiy zaruriyat 
ekanligini asoslab beradi. Bolalarning bilimli, oliyjanob va rostgo’y insonlar bilan 
izchil muloqotda bo’lishlari ularda halollik va to’g’riso’zlik sifatlarini
tarbiyalashiga alohida urg’u berib o’tadi.
Oilaning har bir shaxs hayotidagi o’rni, oila muhitida tashkil etilayotgan 
tarbiyaning bola shaxsi shakllanishiga ko’rsatadigan ta’siri