Guliston davlat universiteti pedagogika va psixologiya kafedrasi oila pedagogikasi

Abdulla Avloniy
asarlaridan ham markaziy o’rin egallagan. Ma’rifatparvarning “Turkiy guliston 
yoxud axloq” asari yaxlit holda komil inson qiyofasida aks etishi zarur bo’lgan 
ijobiy fazilatlar, shuningdek, biologik va ijtimoiy omillar ta’sirida shakllanishi 
mumkin bo’lgan salbiy illatlar, ular keltirib chiqaradigan oqibat xususidagi 
g’oyalarni ifodalaydi.
Alloma bola tarbiyasida u yashayotgan muhit, ijtimoiy-iqtisodiy sharoit, 
turmush tarzi qanchalik muhim bo’lsa, sub’ektlar, xususan, ota-onaning roli 
shunchalik ahamiyatli ekanlagini ko’rsatadi. Bolaning axloqi, xulq-atvoriga kuchli 
ta’sir etuvchi shaxslar, eng avvalo, ota-onalar ekanligini e’tirof etgan holda ularni 
farzandlar tarbiyasida mas’uliyatli bo’lishga chaqiradi. 
Abdulla Avloniy o’z asarlarida Abu Ali ibn Sino kabi tana salomatligini ruhiyat 
sog’lomligi bilan uzviy bog’liq ekanligiga e’tiborni qaratadi. Ma’rifatparvarning 
qayd etishicha, bolada ezgu fikr, yaxshi axloq va ma’rifatga ega bo’lish uchun 
dastlab badanni tarbiya qilish zarurligini aytib, bolani sog’lom qilib tarbiyalash 
uchun ota-onani javobgar deb hisoblaydi.
Xulosa qilib aytganda, nikoh, oilaviy munosabatlar va farzand tarbiyasi 
masalasi o’zbek xalqi tarixidan juda qadimdan o’rganib kelingan. Zardushtiylik 
dinining muqaddas manbai – “Avesto” asarida, milliy madaniy qadriyatlarimizning 
muhim tarkibiy qismi bo’lgan Islom madaniyati g’oyalarini o’zida aks ettirgan 
Qur’oni karimda, shuningdek, Sharq mutafakkirlarining asarlarida komil inson 
shaxsi, uni voyaga etkazishda asosiy o’rinni egallovchi oila, unda tashkil etiladigan 
bolalar tarbiyasi masalalarining tahliliga alohida o’rin ajratilgan. Ularda qayd 
etilishicha, har bir oila jamiyatning kichik bir bo’g’ini. Minglab oilalarning o’zaro 
birlashuvi esa jamiyatni hosil qiladi. Shunday ekan, har bir oila, unda qaror topgan 
tarbiyaviy muhit bevosita jamiyatning taraqqiyotini belgilab beradi. Oila va 
jamiyatning o’zaro aloqadorligi o’z-o’zidan ota-onalar zimmasiga bolalar 
tarbiyasini to’g’ri tashkil etishdek muhim ijtimoiy vazifani yuklaydi.