GÜRCÜstanda türk məNŞƏLİ

Bozanlu-   Tiflis əyalətinin Ağcaqala nahiyəsində el adı (34, 161).

Bozali- Axalkalaki r-nunda kənd adı(112, 159). Bozalı adının gürcücə yazılışıdır.Xəzərlərin Bizal tayfasının (82,13) adındandır.

Bozallı- Tiflis əyalətinin Ağcaqala nahiyəsində kənd adı (34, 61).  Xəzərlərin Bozal tayfasının adındandır. Sadaxlı kəndinin bir nəsli də Bozallar  adlanır.

Bolacauri-    Adıgün r-nunda kənd (212,160). Mesxeti türklərinin yaşayış məntəqələrindəndir.Xəzərlərin Beləncər tayfasının adındandır. Azərbaycanda Biləcər qəsəbə adı ilə mənşəcə eynidir (bax: 106,46).

Bolnisi- Gürcüstanda azərbaycanlıların yaşadığı rayonlardan birinin və onun mərkəzinin adı.  1818-ci ildə Almaniyanın Vertemberq əyalətindən Yelizavetpol (Gəncə) bölgəsinə  köçürülmüş almanların  bir hissəsinin Borçalı distansiyasına köçüb yerləşməsi nəticəsində yaranmışdır. X1X əsrin 80-ci illərində məntəqə Yekaterinfeld adlandırılmışdır. 1941-ci ildə almanlar buradan sürgün edildikdən sonra  onların yerində azərbaycanlılar və gürcülər məskunlaşmışlar. Məntəqə ə Lükse1burq adŭ verilmişdir. 1950-ci illərdən məntəqənin adı Bolnisidir.

Bolnis Kəpənəkçi-  Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında kənd adı (181,41).Gürcü tədqiqatçılarına görə V1 əsrdən mə'lumdur (174,377). Yerli tələffüz forması Bolus-Kəpənəkçi. Abdallı, Cəfərli və Bolnis-Kəpənəkçi məntəqələrindən ibarət icmanın adıdır.  Kəpənəkçi kəndlərinin bir-birindən fərqləndirilməsi  üçün onlardan biri “Bolnisi  Kəpənəkçi kəndi” adlandırılmışdır. Gürcücə Kvemo  Kəpənəkçi adlanır.

Bolnisçay-   Borçalı qəzasında çay və kəndin adı (181, 41). Çay əvvəlcə   Kəpənəkçay adlandırılmışdı. Çay Bolus yer adı ilə  həm də Bolusçay adlanmışdır. Qarabağda Cinli  Boluslu kənd adı   Borçalı böliəsindəkg Bolusdan getmiş Cinli türk tayfasının  məskunlaşmasından  yaranmışdır.

Bolnis Xaçın- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında kənd adı (181,41). İki  Bolus  kəndini bir-birindən fərqləndirmək üçün Xaçın yaxınlığındakı  “Bolus kəndi”  mə'nasındadır. İndi gürcücə Zemo-Bolnisi.

Bolokiani- Laqodexi r-nunda kənd adı (112,159).  Azərbaycanda Balakən yaşayış məntəqəsindən getmiş sakinlərin  özləri ilə apardığı addır. Balakən toponimi qədim gürcü mənbələrində  Belakan formasındadır (111,11).  İranmənşəli Bel tayfasının adından və İran dillərində yer, ərazi bildirən "kan" şəkilçisindən ibarətdir.Bax: 168.

Bolorkont- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında dağ adı (181, 41(. Mə'nası mə'lum olmayan "Bolar" və farsca kund- "təpə" sözlərindən ibarətdir.

Borbalo- Tetriskaro r-nunda kənd adı (112, 160).. Qıpçaqların Bur tayfasının adından,oba sözündən və mənsubiyyət bildirən - “lu“ şəkilçisindən ibarətdir.Bax: Barbalu.

Borçalı- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında çay adı (181,42). Borçalı tayfa adındandır. Bax: Borçalı.

Borçalı-Tiflis quberniyasının qəzalarından birinin adı. 1932-ci ildə gürcücə Marneuli adlandırılmışdır. Borçalı Gürcüstanda azərbaycanlıların sıx  yaşadığı bölgədir. Toponimin türk dillərində börə- “qurd“ və çala “çökəklik“ sözlərindən ibarət olması fikri (33,23-24 və 45,69) səhvdir. Bu toponimin guya udin dilində bur "dağlıq", "təpəlik" və  Azərbaycan dilində “çala(çökək)“ sözlərindən ibarət olması (33,24), yaxud Bozçala ("boz yer" mə'nasında) adından yaranması (32) fikirləri də inandırıcı deyil. Bə'zi tədqiqatçılar bu toponimi xəzərlərdə və bulqarlarda  Bersula tayfa adı ilə bağlayırlar. Bu  fikirdə  həqiqət vardır. Azov sahillərində yaşamış Bersula tayfası  Eseqel və bulqar tayfaları  1X əsrdə Volqaboyuna köçmüşlər.

Borçalı toponimi qıpçaqmənşəli Borç tayfasının adından və türk dillərində "el" (tayfa mə'nasında) sözündən və "i" şəkilçisindən  ibarətdir. Məsələn:  "Kitabi Dədə Qorqud" eposunun IV-boyunda "Abxaz eli", bir neçə boyda "Oğuz eli", Türkiyə türklərində "Rum eli", "Qaruneli"  və l. bu fi irlərink doğru olduğunu göstərir. Rus salnamələrində ilk dəfə 1185-ci ilə aid mə'lumatda rusca yazılışda Burçeviçi (Burç etnonimindən, türkcə “oba“ sözündən və rusca əlavə olunmuş "içi" patronimik şəkilçisindən) kimidir (195, 94-119).X11 əsrə aid rus  salnaməsində Burçeviçi ordasının Dneprin sol qolu,Samara çayının sahilində yaşadığı  qeyd olunmuşdur (192,102). XIV əsr ərəb müəllifi qıpçaqlarda bu elin adını Burcoğlu kimi qeyd etmişdir (219,540-542). "Burc" tayfa adının xəzərlərdə və bulqarlarda   Bersula  tayfasının  adı ilə əlaqəsi barədə də fikirlər vardır (bax: 82).     Borçalı eli orta əsrlərdə bir sıra qollardan ibarət idi: Əhmədli, Ziya Qocalı,Pəhləvanlı, Seyid Qocalı, Böyük Ulaşlı, Kiçik Ulaşlı,Aşıqlı, Soğanlı, Muğanlı və Çubuqlu (34,162).Mənbədə bu tayfanın bir qolu Qılınclı adlanır (241).

Borçalı düzü-  Borçalı ərazisində düzün adı. Sahəsi 30 min desyatin olan bu düz həm də "Borçalı aranı (yə'ni qışlaq yeri)" adlanırdı (179,169).Toponim "Borçalı elinə mənsub qışlaq yeri" mə'nasındadır. Bu el orta əsrlərdə elat maldarlıqla məşğul olduğuna görə qışı həmin aranda, yayı isə ona məxsus yaylaqlarda (Dağ Borçalısında) keçirirdi.

Bostano-Kutaisi quberniyasının Raçin qəzasında(indi Ambrolauri r-nunda) kənd adı (181,43). Qazax qəzasında (sonra  Ermənistanın İcevan r-nunda) Bostantala(bax: 6,161), həmin rayonda Bostançı çayı, İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında Bostançı və  Azərbaycanda Bostançı (Xaçmaz r-nu) kənd adları ilə mənşəcə eynidir. Bax: 109. Qədim türkmənşəli Boston tayfasının (106,61-62) adındandır.

Bostano -Tiflis quberniyasının Telavi qəzasında kənd  (181, 43).

Boşa- Loru sancağının Güney nahiyəsində kənd adı adı (241). Türk dillərində bosaqa(boşaqa) "dağlar, yaxud  təpələrarası çökəkliyə sıldırım enişli təpə, yaxud yüksəklik"(150) sözündəndir.

Böyük Beqlər- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında kənd adı (118,35). Yerli əhali içərisində tələffüz forması Bəylər.  Baydar kənd icmasına mənsub məntəqələrdən  biri. Əsli Beqlər.Bax:Beqlər.

Böyük Qarakilis- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında  kənd adı(118,117).  Kara kilis (Kilsə) adının danışıqda təhrifdir. "Kora, yə'ni yüksək dağ örüşündə Kilsə", yaxud  “Kilsənin yerləşdiyi kora(yüksək dağ örüşü)“ mə'nasındadır. Kora sözü barədə bax: Karadağ.

Böyük Qaçağan-   Tiflis əyalətinin Ağcaqala nahiyəsində birelin adı (34,161). Mənbədə bu elin orada yaşayan Saral tayfasına mənsub olduğu göstərilmişdir(yenə orada).Bax:Orta Qaçağan və Kiçik Qaçağan.

Böyük Dəmirçi  Həsənli- Bolnisi r-nunda kənd adı. Digər adı Qızılkilsə. Dəmirçi Həsənli Tiflis əyalətinin nahiyələrindən birinin  adı  idi (34). Nahiyə indiki Borçalı bölgəsində yaşamış Dəmirçi Həsənli elinin adındandır. Dəmirçi Həsənli tayfasının bir his əsi 175Y-cı ildȶ gürcü  hakimiyyətinə tabe olmaqdan imtina edərək Qarabağa köçmüşdür.

Böyük Qoşakilsə- Tiflis quberniyasının   Borçalı qəzasında kənd adı (181,143).

Böyük Qomareti-Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında kənd adı(118,64).X1X əsrin ortalarında kəndin əhalisi gürcülər idi. E.ə. VIII əsrdə Cənubi Qafqaza gəlmiş qədim türk mənşəli Qəmər(Kəmər) tayfasının adındandır. Qomareti "Qomarların yeri, ərazisi" mə'nasındadır. Bax: Qomaro, Qəmərli, Kəmərli  və Kəmərta.

Böyük Daş-  Borçals bölgəsinin Loru mahalında kənd adı (241).

Böyük Dərə-Tiflis quberniyasının Axalkalaki qəzasında göl adı (181,38).

Böyük Dəhnə-  Tiflis əyalətinin Ağcaqala nahiyəsində kənd adı(34, 162) Bax:  .Azərbaycan dilində (əsli farsca) dəhnə -"ağız", "başlanğıc", "çayın  dağlar arasından düzənə çıxdığı yer", "iki dağ arası keçid " və  s. mə'nalarındadır.Kiçik Dəhnə.

Böyük Əkərək- Loru sancağının Quzey nahiyəsində kənd adı(241).

Böyük Kəsik- Tiflis quberniyasının Tiflis qəzasında  dəmiryol stansiyasının adı(181).

Böyük Kəmərli- Tiflis quberniyasının Axalsix qəzasında kənd  adı (181, 140). İndi Qəmərli. Bax: Qəmərli.

Böyük Güney- Tiflis quberniyasının Axalsix qəzasında çay adı(181,38). Böyük güney- dağının adındandır.Bax: Böyük Güney dağı.

Böyük Güney- Tiflis quberniyasının Axalsix qəzasında dağ adı(118,380). Azərbaycan dilində Güney "dağın gündüşən yamacı" mə'nasındadır.

Böyük Pikalbaş-Axalsix  qəzasında qaya adı(181,38). Pikalbaş oronimi türk dillərində beyik “hündür"(172,78), al- "geniş" (206,1,755) və baş- "zirvə" sözlərindən ibarət olmaqla  “başı (zirvəsi) geniş" mə'nasındadır.

Böyük Muğanlı- uorçalı k-nunda rənd adı. Keçən əsrə aid mə'lumatlara görə  Cırdaxan, Şenlik və Kültəpəli adlı üç kiçik oba əsasında yaranmışdır. Muğanlı orta əsrlərdə Azərbaycan tayfalarından birinin adıdır.Bax: Muğanlı.

Böyük Soğanluq-  Tiflis quberniyasının Tiflis qəzasında kənd adı(181,227). X1X əsrdə Türkiyənin Qars əyalətinin Kaqızman dairəsində Soğanluq və İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında Soğanluq kənd adları (yenə orada) ilə eyni mənşəlidir. Mənbədə Soğanluq Tiflis əyalətinin Ağcaqala nahiyəsində yaşayan bir elin adıdır (34,162). Elin adı "Ərəbli oymağının Soğanluq camaatı" kimidir (yenə orada)

Böyüktəpə-Tiflis quberniyasının Tiflis qəzasında təpə adı(181,38).

Böyü- Ulaşlık Tiflis əyalətinin Ağcaqala nahiyəsində yaşayan Ərəbli tayfasının bir qolunun adı idi (34,162). Mənbədə "Ərəbli oymağının Böyük Ulaşlı camaatı" kimidir(34,162).  Ulaşlı  Borçalı tayfasının qollarındandır.  Bax: Borçalı;  Ulaşlı və Kiçik Ulaşlı.

Böyük Xançallı-Tiflis  quberniyasının Axalsix qəzasında kənd adı(181, 261). Bax: Xançallı.

Böyük Heydərli-  Tiflis əyalətinin Ağcaqala nahiyəsində yaşayan Təkəli tayfasının bir qolunun  Heydərli adıdır. (34,162).Bax: Heydərli.

Böklü Kilisə- Borçalı bölgəsində kənd adı(241).Böklü komponenti "qədim türk dillərində bök "hasar", "divar"(126,117) sözündən və -“lü“ şəkilçisindən ibarətdir. Toponim "Hasarlanmış  kilsə" mə'nasındadır.

Brili- Şuaxevi r-nunda kənd adı(112,160). Birili adının gürcücə yazılışıdır.Bax:Birili.

Brili-Sxinvali r-nunda kənd adı(112,160).Bax:Birili

Brili- Xaşur r-nunda kənd adı(112,160).Bax:Birili.

Buqa Əli-   Tiflis əyalətinin Pətək  nahiyəsində kənd adı(34,161). Qədim türk dillərində bögə "pəhləvan", "igid"(126,116) sözündən və Əli şəxs adından ibarətdir.

Buğameydan-Tiflis quberniyasının Siqnax qəzasında kənd adı(181,43). İrəvan quberniyasının Sürməli qəzasında Buğadağ (181,43)  və Azərbaycanın Şuşa rayonunda Buğadaş dağ adları ilə mə'naca eynidir. Türk dillərində buqu  “maral” ( 126,120) sözündəndir.

Buğakar- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında dağ adı(181, 43). Yelizavetepol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında (indi Ermənistanın Meğri r-nunda) Buğakar dağ adı ilə (yenə orada) mə'naca eynidir. Türk dillərində buqu ”maral” və ərəb dilində qar "mağara", ya da türk dillərində qar "alınmaz (sıldırım) qaya" (bax:   Aqakar) sözlərindəndir. Türk dillərində buqu sözü   buğra, buğur- "erkək dəvə" (126,120) sözündə də vardır. Bu söz ilk dəfə Nizami  Gəncəvinin "Xosrov və Şirin" poemasında "Buğra çölü" toponimində əksini tapmışdır.

Buğani- Tiflis quberniyasının Tioneti qəzasında(indi Axmeti r-nunda) kənd adı(181,43). Gürcücə yazılışı Buqaani(112,26). Buğani çayının adındandır. Bax: Buğani çayı.

Buğani- Tiflis quberniyasının Tioneti qəzasında çay adı (181,43). Türk dillərində buk(bük)-"meşə", "künc","çayın döngəsi", "çayın geniş vadisi", "çəmən"(126,131;199,1V,2,1394) sözündəndir.  Dağıstan əyalətinin Kaytaq-Tabasaran dairəsində Buğançay (digər adı Ulluçay) çay  adı(yenə orada) ilə mə‘naca eynidir.

Buğaşen- Tiflis quberniyasının Axalkalaki qəzasında kənd adı(181,44). Türk dillərində buk  “bük“ (bax: Buqanlı) və şin "kənd" sözlərindən ibarətdir. X1X əsrdə İrəvan  quberniyasının   Aleksandropol qəzasında  Buğdaşın kənd adı(181,44) ilə səsləşir.

Budaqçılar qışlağı-  Loru sancağının Güney nahiyəsində kənd adı (241). Nəsil adındandır.

Budaqkənd-  Borçalı bölgəsində kənd adı (241).

Buzala-Tiflis quberniyasının Qsri qəzaoında (indi Çava r-nunda) kənd adı (112,44). Orta əsrlərdə Cənub-şərqi Avropada yaşamış xəzərlərin Bizal tayfasının adındandır.Bax: Bazaleti. Orta Asiyada Fərqanə əyalətində Buzala toponimi barədə bax: 114,56.

Buzala- Tiflis quberniyasının Axalkalaki qəzasında xaraba kənd adı (181, 44).

Bulaqdaş- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında dağ adı (181,44)."Bulaq suyundan yaranmış daş" mə'nasındadır.

Bulaqlı- Borçalı  bölgəsində kənd adı (34).

Bulqasan Keyvan- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında kənd adı (181,45).Mənbədə Bulağ Həsən Keyvan kimidir (142). Bulqaşeni və Erişli də  adlanmışdır(yenə orada). X1X  əsrin əvvəllərində kənddə Türkiyədən gəlmə yunanlar yerləšdirilmişdir.

Bunsur- Tiflis əyalətinin Pətək nahiyəsində kənd adı (34,169). Bunsur şəxs adındandır.

Burnaşen- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında kənd adı (62, 414). X1X əsrdə kəndin əhalisi Türkiyədən gəlmə ermənilər idi(yenə orada).Burun (dağ burnu) və şin "kənd" sözlərindəndir.

Burza- Telavi qəzasında Alazana Qavaz kəndi yaxınlığında tökülən çayın adı.( 179,362).Türk dillərində “bur -buxarlanan" (126,125) və say "xırda çay", "çayın" qurumuş qolu“(126,481 və bax: 199,1V ,1,219-220) sözlərindəndir.

Burundəli-  Tiflis əyalətinin Ağcaqala  nahiyəsində Ərəbli tayfasının bir qolu(34,162). Mənbədə "Ərəbli oymağının Burundəli  camaatı" kimidir(yenə orada).

Bursaçili- Kutaisi quberniyasının Duşet qəzasında (indi Duşet r-nunda) kənd adı(181,46).Bursay (bax: Burza) adından və çil -"kiçik çökəklik" (172,615) sözündəndir.

Bursaçili- Kutaisi quberniyasının Duşet qəzasında çay adı(181, 46).

Bursaçili-Kutaisi quberniyasının Duşet qəzasında  aşırımın adı(118,146).

Busuqala- Dmanisi r-nunda kənd adı. 1949-cu ildə gürcücə Karinai adlandırılmışdır (112,262). Qədim türk dillərində bus- "dumanlı", "tutqun" (126,127) və Azərbaycan dilində (əsli farsca)  “qala“ sözlərindəndir.Orta əsrlərdə Şərqi Anadoluda Buzqala(234,266).Ola bilsin ki, mahal adındandır.

Bütün Kilisə- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında  xaraba kənd adı (181,39).

Bcinevi-  Orconikidze r-nunda kənd adı(112,159). Qədim türkmənşəli peçeneq(becene) tayfasının adındandır.  Ermənistanda Beceni və Bcni toponimləri barədə bax: 6,153

Bcinevi- Çiaturi r-nunda kənd adı(112,159).

=V=

Vandiq- Tiflis  quberniyasının Axalsix qəzasında dağ adı(181,48). Mə'nası aydın olmayan “van“ yaxud “ban“ və türk dillərində tiq- "meşəsiz dağ“ (təpə) (172,552) sözlərindəndir

Varaköy- Borçalı bölgəsində kənd adı(241).Mənbədə Vərəköy adlanır. Türk dillərində bərə - "keçid" və koy "kənd" sözlərin- dəndir

.Varanta- Tiflis quberniyasının Axalsix qəzasında xaraba kənd adı(181,48). Şimali Qafqazın Ter əyalətinin Qroznı dairəsində Böyük Varanta və Kiçik Varanta Soçi dairəsində Beranda çay və kənd (181,36) adları ilə (yenə orada) mənşəcə eynidir. Erkən orta əsrlərdə  Avropanın cənub-şərqində yaşamış  peçeneqlərin Baranda (rus salnamələrində 1097-ci ildən Berendey) tayfasının (194,11,235) adını əks etdirir. Tədqiqatçılara görə Cənub şərqi Avropada 1X əsrdə qıpçaqlar peçeneqlərlə toqquşmuş,peçeneqlər məğlub edilmiş və onların Kov (Qov), Berende(Vərəndə) və Tuba tayfaları qıpçaqlara qarışmışdı (bax: Materialı po istorii  karakalpakov.M.,-L.,1935,s.12-13). Azərbaycanda orta əsrlərdə Dağlıq Qarabağın  beş mahalından (Dizak, Çiləbort, Xaçın, Talış və Vərəndə) biri  Vərəndə adlanırdı (bu mahal Quruçay və  Qarqarçay arasındakı ərazini əhatə edirdi; bax: 106,41).

Varsiani- Tiflis quberniyasının Duşet qəzasında kənd adı(181,49). İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında Varsaman kənd(yenə orada),  Ermənistanda Pərsi Azərbaycanda Versi-Yal dağ (Daşkəsən rayonu) adları ilə eynidir. Bax: Pərsa.

Varxan- Adıgün r-nunda kənd adı. Axısqa türklərindən ibarət əhalisi 1944-cü ildə deportasiya olunmuş kəndlərdəndir(29).

Varxan- Tiflis quberniyasının Axalsix qəzasında kənd adı(181,49). Qars əyalətinin Ərdahan dairəsində Varxan kənd(yenə orada) adı ilə eynidir. Türk dillərində  varxan(barxan)- "qum təpəsi"  sözündəndir.

Var Çantaxi-  Kutaisi quberniyasının Qori qəzasında dağ adı( 181,49).

Vahəngi- 1728-ci ildə Loru sancağında kənd adı (241). Ehtimal ki, monqol dilində anq "yarğan" sözü ilə bağlıdır.

Vəliağa qışlağı-  Tiflis əyalətinin Dəmirçi Həsənli nahiyəsində kənd adı(34,159). Tam adı "Yüzbaşı oğlu Vəliağa qışlağı"dır (yenə orada).

Vəli  məhəlləsi-  Tiflis əyalətinin Dəmirçi Həsənli nahiyəsində  elin adı(34,159). Tam adı "Sarılı qışlağında Kəpənəkçi tayfasının Vəli məhəlləsi" dir(yenə orada).

Viran Loru-  Loru bölgəsində kənd adı (34) “Xaraba Loru" deməkdir.

=  Q=

Qabala-Telavi r-nunda kənd adı. Əhalisi azərbaycanlılardan ibarətdir. Albaniyanın Qəbələ şəhərindən  köçmüş (ya da köçürülmüş) ailələrin məskunlaşdığı kənddir. Gürcü mənbələrində X11 əsrdə gürcülərin Qəbələ şəhərini işğal etməsi və çoxlu qənimət aparmasŲ  göstə1ilmişdir(144,1,339). Ehtimal ki, Sarvan(indi Marneuli) qəsəbəsinin Qavıllı məhəlləsinin (33,23) adı da  "Qəbələli" adının təhrifidir. Batumi dairəsində Kabalauri və Kabaleti kənd adları (181, 137) ilə  eynidir. Bax: Kabala.

Qabar- Qal r-nunda kənd adı. 1952-ci ildə  gürcücə Nabakevi  adlandırılmışdır. Mənşəcə  xəzərlərin  Kabar  tayfasının (73,324,329) adındandır(bax: Kapar).

Qavaz- Alazan çayına tökülən bir qolun adı. Mənbədə Kavaz-Suyu (65-93) "Kapaz" adının danışıqda təhrifidir. Azərbaycanda Kəpəz(Xanlar r-nu) və Kəpəs (Laçın r-nu) dağ adları ilə mə'naca eynidir. Çayın adı ilə Alazanın  sol sahilindəki nahiyə də orta əsrlərdə Qavaz adlanırdı (165,93). lürk dilTərində kap "yarğanlığın dar yarıqlarla  doğranmış yuxarı hissəsi", "sıldırım qayalı yamaclı, ensiz eroziyalı dərə vadi"(172,253) və az, as- "keçid", "başlanğıc"(172,58) sözlərindəndir. Bax: Kavazin.

Qavaz- Tiflis quberniyasının Telavi qəzasında (indi Telavi r-nunda) kənd adı(181,93). Gürcü mənbələrində Kaxetiyada Qavazi kimidir (111,51).

Qavazi- Tiflis quberniyasının Duşet qəzasında(indi Kvareli r-nunda) kənd adı(181,93). Qədim gürcü mənbələrində Kartlidə kənd adı kimidir.(111,106).

Qazanqayası- Dmanisi r-nunda Dumanaşin kənd xarabalığı ilə üz-üzə sıldırım qayalı Gözəldağın zirvəsinin adı(50,39). Türk dillərində kəzən- "dağ belində batıq yer", "aşırım" (150,20) sözündəndir.

Qazankəndi-  Borçalı bölgəsində kənd adı(241).Qədim türk mənşəli bulqarların Kazan tayfasının (81,227) adını əks etdirir. Qazan (Kazan) etnonimi Şimali Qafqazda, Başqırdıstanda, Volqaboyunda, Ukraynada, İranda,Türkiyədə və Cənubi Qafqazda bir sıra toponimlərdə, əsas e'tibarilə Qazançı (Kazançı)  formasındadır (bax: 106,35).Ehtimal ki,çökək yer,çökəklik mə‘nasından başqa həm də etnotoponimdir.

Qazangümbəz-  Borçalı bölgəsində kənd adı(241).

Qazanlı- Borçalı bölgəsində kənd adı(241) Qazan tayfa adındandır.

Qazantəpə- Tiflis quberniyasının Axalkalaki qəzasında dağ adı(181,107). Dağ və təpə adlarında "qazan" sözü onların  qazana  oxşarlığı ilə yarana bilər.

Qazaxyol- Tiflis quberniyasının Tiflis qəzasında kənd adı(181,108).Qazax elinin adındandır. Bolnisi  rayonunun  Faxralı kəndi ərazisində "Qazaxlar yeri" toponimi vardır(22,23)

Azərbaycanda Qazax yaşayış məntəqəsinin adı ilk dəfə V11 əsrə aid hadisələri yada salaraq IX əsr ərəb mənbəyində çəkilir. Əhməd  ibn Əsəm əl - Kufi yazır ki, Mərvan İbn Mhəmməd Azərbaycana gəldi və  Bərdədən 40  fərsəng və Tiflisdən 20 fərsəng aralı olan Kazak adlı yaşayış məntəqəsinə yollandı(31,46).

Qazıqulu- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında kənd adı(181,61).

Qazi Məhəmməd- Loru  sancağının Güney nahiyəsində kənd adı (242).

Qazmalı-  Tiflis əyalətinin Ağcaqala nahiyəsində  Təkəlu tayfasının qışlaqlarından birinin adı(34,162).Bax:  Təkəli.

Qain-Kort-Tiflis quberniyasının Tianeti qəzasında dağ adı(181,55). Əsasən Şimali Qafqazda , qismən Cənubi Qafqazda "kort" sözü ilə düzəlmiş çoxlu miqdarda dağ adı vardır: Arazi-Çaç-Kort(181,19)-Ter əyalətinin Nazran dairəsində; Axçin-Kort (yenə orada) (181,24);  Qayrabinya-Kort (181,55) -Vladiqafqaz dairəsində; Er-Kır-Kort(181,91) Ter əyalətinin Qroznı dairəsində; Erdı-Kort(181,93) Nazran dairəsində; Zain-Kort (181,93)-Dağıstan əyalətinin Andi dairəsində; İberis-Kort(181,100)- Xasavyurt dairəsində; Kay-Kort(181,109)-Qroznı dairəsində; Kayan Kort (101,125)- Ter əyalətinin Kizilyar (Qızılyar) dairəsində: Kenə-Kort(181,128) Qroznı dairəsində; Kiç-Çaç-Kort(181,135)-Nazran dairəsində; Marax Verdux Kort(181, 168)-Qroznı dairəsində: Nasır-Kort (181,185)- Nazran dairəsində;  Seleti  Kort(181, 223)-Qroznı dairəsində; Senqeli-Kort (181,224)-Qroznı dairəsində;  Tauzen-bolu Kort(181,239)-Veden dairəsində; Uç-aşi Kort (181,255)-Qroznı dairəsində; Xamar-Kort(181,259)-Veden dairəsində; Xarasa-Kort(181,262)-Qroznı dairəsində və s. Toponimin birinci hissəsi türkmənşəli tayfa adıdır. Başqırdlarda, Qərbi Sibirdə, Şorlarda Kain tayfası vardır(124,110-112;151, 154). İndi İran ərazisində Kain tayfası yaşayır(106,63). Azərbaycanda bu tayfanın  adı Qalaqayın (Sabirabad r-nu) kənd adında saxlanıb (Geniş mə'lumat üçün ba : 103 və 105,63). Ola bilsin bu oronimdə "kayın" - ağac sözü vardır. Kort sözü Azərbaycanda sonu "qurt" sözü ilə bitən bə 'zi məntəqə və dağ adlarında da əksini tapmışdır.  Ehtimal ki, “kort“ sözü Uqor dillərinə aiddir. V11-1X  əsrlərdə Sibirdən Şərqi Avropaya uqor tayfaları  da hərəkət etmiş və bir hissəsi Şimali Qafqaz çöllərində türk tayfalarına qarışmışdı.

Qayabaşı- Xum r-nunda kənd adı. Kənd 1948-ci ildə gürcücə Kldisubani adlandırılmışdır (112,254).

Qaya Qocalı- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında (indi Dmanisi r-nunda) kənd adı(181,125).Ehtimal ki, Qara Qocalı (əsli Qara Xocalı) adının danışıqda təhrifidir. Sarvan(indi Marneuli) məntəqəsində Qara Xocalı nəsli və Azərbaycanda Qari Xocalı  (Şamxor r-nu) kənd adındandır.Bax:50,41.

Qaymaqlı- Tiflis quberniyasının Axalsix  qəzasında dağ adı(181,109). Azərbaycanda Qazax r-nunda Qaymaqlı kənd, Qaymaqlı dağ, Qaymaqlı dərə və Qaymaqlı təpə adları ilə mənşəcə eynidir. Qədim türkmənşəli Kaymak tayfasının adındandır.

Qalaboynu- Tiflis quberniyasının Axalsix ərazisində  xaraba qalmış qala adı(181, 109). Qafqazda mövcud olmuş 7 Qalaboynu toponimindən (181,109) biri. Qala dağın suayırıcında yerləşdiyindən belə (boynu) adlanır.

Qalavdur- Tiflis quberniyasının Qori qəzasında dağ   adı (181,55). Əsli  Qaladur. Azərbaycan dilində qala və türk dillərində tör-  "dağ vadisinin ən yüksək hissəsi", "yüksək dağ örüşü"(173,82) sözlərindəndir. Gürcüstan toponimiyasında "dur" və "tur" formalarını kəsb etmiş tör sözü Qaratur,Ziqator, Sabadur və Turmakatur kənd adlarında da saxlanılıb. Bu toponimlərin yaranmasına səbəb maldarlıq olmuşdur. Qazaxıstan ərazisində Sarıtor toponimi barədə bax: 149,193.

Qalaqir- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında kənd adı(181,109). Azərbaycan dilində kələk  türk dillərində  “ir“ "yüksəkliyin dalğavarı zirvəsi" sözlərindəndir.

Qaladərə-Tiflis quberniyasının Siqnax qəzasında dağ  adı(181,109). "Qaladərəsi" də  adlanır.

Qalameşə-Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında (indi Dmanisi r-nunda) kənd adı(181, 110). Kənd 1949-cu ildən  gürcücə Qantiadi adlanır(112,266). “Meşənin içərisində qala olan " deməkdir.

Qalaça- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında kənd adı(181,110). Qalaça dedikdə e.ə. II minilliyə aid  tsiklopik (nəhəng daşlardan tikinti,hörgü) düşərgə nəzərdə tutulur. Azərbaycanda və Ermənistanda 120-yə qədər belə tikinti tapılmışdır. Xalq arasında Hasar (ərəbcə hasar-"qala") adlanır. Bax: 6,169.

Qalaça- Tiflis quberniyasının Tiflis qəzasında kənd adı(181,110).

Qaltaxçi-  Borçalı qəzasında kənd adı(241).

Qambol- Tiflis quberniyasının Tianeti qəzasında dağ adı(181, 56). Türk dillərində kam "çay vadisi"  ("b" səsi danışıqda əlavə olunmadır) və ul(ol) "dağ",  "yüksəklik" (206,1, 594) sözlərindən ibarətdir. Şimali Qafqazda Ulu-Kam, Tatarıstanda Kama çayı  Azərbaycanın Qax rayonununda Quru-Kam və b. adlarla  bir sıradandır.

Qambori- Saqareco r-nunda kənd adı (112,168). Qambori yüksəkliyi adındandır. Qambori  Kamb-İori toponiminin təhrifidir.  Türk dillərində kam ( "b" səsi danışıqda əlavə olunmadır) "vadi", "dərə"(202,142) və İori çayının adındandandır. Albaniyanın bir mahalı qədim mənbələrdə Kambiç adlanır. Strabonun  əsərində yunanca yazılışda Kambisene, VII əsr mənbəində(71) Kambecan, "Alban tarixi”ndə Kambecan kimi qeyd olunur (“Alban tarixi”ndə deyilir ki, çar Vaçaqan Kambecana  yepiskop tə'yin etdi.) Bu mahaldan axan İori çayı Alazan çayının qoludur. Bax.: İori. Qambori "İori çayının axdığı Kamb"  mə 'nasındadır. Bu barədə bax: 108, s. 436-437.