H s nov q.. YÜKs k g rginlikl r V elektrik izolyasiya texnikasi



Yüklə 4,73 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/47
tarix06.04.2017
ölçüsü4,73 Mb.
#13502
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   47

2.2.3. N ml nm  v  çirkl nm

raitind  izolyatorların i l m si 

Açıq atmosferd  çirkl nm   v   n ml nm   t sir etdikd  izolyatorların

s thind  elektrolitik keçirici p rd  yaranır. Bel  keçirici p rd nin t sirind n

sızma c r yanının qiym ti artır. Sızma c r yanın keçdiyi izolyasiya s thinin

müqavim ti a a ıdakı kimi t yin edilir:-

h

D

h

h

R

siz

(2.2.1)


I çi g rginliyin t siri il  yaranan sızma c r yanın qiym ti is , h min 

müqavim tl  t rs müt nasib olacaqdır:



siz

siz

h

h

D

U

h

R

U

I

(2.2.2)


Göründüyü kimi, sızma yolunun boyu d yi dikc  izolyatorların hündürlüyü 

boyu çirkl nm   p rd sinin xüsusi müqavim ti -  (h) v  diametri - D(h) d

d yi ir. Lakin, bu ifad l rl  hesabatlar aparmaq ç tindir. Çünki, çox hallarda 


_________________Milli Kitabxana__________________ 

73 


izolyasiyada müxt lif s th t b q l rind  çirk qatının qalınlı ını t yin edm k

mümkün olmur. Ona gör , hesabatlarda çirkl nmi  izolyasiyanın xüsusi s thi

keçiriciliyi: 

s

= / (h) istifad  edilir. Onda, çirkl nmi   s thi müqavim t

a a ıdakı kimi ifad  edil c kdir:



s

f

s

s

k

h

D

d

R

siz

0

)



(

1

(2.2.3)



  

M lumdur ki, diametrin d yi m si formadan asılı olaraq t yin edilir. 

Ona gör  izolyatorlarda yuxarıdakı inteqralla t yin edil n -k

f

forma  msalı

t tbiq edilir. Sızma c r yanını azaltmaq üçün izolyatorun hündürlüyü 

artırılmalı v  en k siyi is  azaldılmalıdır. Bu is , konstruksiyanın mexaniki 

davamlılı ını z ifl dir. (2.2.3) –d  göst ril n forma  msalı a a ıdakı kimi 

t yin edilir:



L

f

L

D

dl

k

0

)



(

1

(2.2.4)



Müxt lif markalı asma x tt izolyatorlarının forma  msalları 0,6-0,95 arasında

qiym tl r alır [23]. 

Sızma c r yanı artdıqca izolyatorun s thind  quruma ba  verir. Lakin 

quruma bütün s thi bürüy  bilmir v  ayrı-ayrı l k l r

kilind  olur. Bu 

zaman h min qurumu   l k l rin üz rind n sıçrayan bo almalar«s thi qismi 



bo alma»-lar, mü ahid  edilir. Yaranan bo alma qı ılcımlarının

müqavim tl ri azalır v  sızma c r yanının yolunda, ardıcıl olan qurumamı

hiss l rd , onun qiym ti yenid n artır. Bu qayda il , n ml nmi  v  çirkl nmi

izolyator s thind qismi s th bo almaları inki af edir. Mü yy n çirkl nm  v

n ml nm

rtl rind  bu bo almalar bütöv izolyasiya z ncirini bürüy r k



x ttin açılmasına s b b ola bil r

k. 2.2.4.  

kill rd  izolyasiyanın n ml nmi  s thind  ba  ver n d yi iklikl r v

bu zaman inki af ed n elektrik prosesl ri göst rilmi dir. Göründüyü kimi 

n ml nm nin ilkin v ziyy tind  izolyasiyanın s thind  g rginliiik paylanması

x tti olur  k.5.3 a). N ml nm   t sirind n artan sızma c r yanı itkil ri 

izolyasiyanın s thini qurudur. Quruyan izolyasiya s thi böyüyür. Tez quruyan 

hiss l rd  s th müqavim ti artır v  g rginlik dü güsü çoxalır

k. 2.2.4.b,v). 

Iki n mli parça arasında olan izolyasiya s thind  qı ılcımlı qövs yaranır

k.2.2.4 q). C r yan artır v  yeni quruyan sah l r çoxalır

k.2.2.4 d). H min 

sah l rd   g rginlikl r artır v  yeni qı ılcımlı bo almalar meydana çıxır. 

Deyil nl r eyni qaydada açıq havada qura dırılmı  dayaq sutunlarına v  çox 

elementli aparat izolyatorlarına da aiddir. Ona gör  izolyatorlara veril n

fomalar el  olmalıdır ki, onların h m çirkl nm si, h m d  çirkl nmi   s thin



_________________Milli Kitabxana__________________ 

74 


n ml nm si bircinsli olsun. Lakin mür kk b formalı izolyatorlarda  k. 2.2.1 

v

k. 2.2.2. bunları yaratmaq ç tindir. Bu m nada, izolyatorların

konstruksiyalarında t rtib olunan  t k v  qabır alar yax ı t sir edirl r. Çünki 

onların vasit si il L

sız

/H

 nisb ti xeyli d yi diril  bil r. Onlar sızma 

c r yanlarının yolunu artırmaqla izolyatorlarda islanmayan v  ya murdan 

qorunan gizli,  t k altı çıxıntılar yaradırlar. Bu hiss l rd  izolyatorların

hündürlüy  dü n tutumları da artır. N tic d , h min yerin g rginliyi azalır. 

S naye tezlikli g rginlikl r üçün elektrik bo alması kommutasiya 

g rginlikl rind n kiçik olur. Bunun s b bi ikincinin t sir müdd tinin qısa 

olması v  istilik prosesl rinin tam sona çatmamasıdır.

N ml nm  v  çirkl nm

raitl rind  izolyatorlarda  t kl r xüsusi il

müsb t rol oynayırlar.  t kl r olan  trafda izolyatorun s thinin sızma 

c r yanının yolu v  elektrik tutumu artır. Onların üst s thi izolyatorun oxuna 

perpendikulyar istiqam td  20 -25

0

 bucaq t kil edir.  t kl rin çıxıntı



uzunluqları a=30÷50 mm, t kl r arası m saf l ri is , t=50÷100 mm boyunda 

hazırlanır (göründüyü kimi t 2·a olur).  t kl r sayı nominal g rginliy  gör

t xmini olaraq a a ıdakı kimi hesabalanır:- n 1,5+0,065·U

nom

 .

k.2.2.4. Çirkl n n izolyasiya s thind  elektrik qı ılcım bo almalarnın

yaranması v  qövs prosesinin inki afı

2.2.4. Izolyatorların elektrik möhk mlikl rin  gör  t yin edil n forma v

ölçül ri


_________________Milli Kitabxana__________________ 

75 


X tt v  aparat izolyatorlarının hesabatlarında elektrik, mexaniki 

möhk mlik, istilik xass l ri kimi parametrl r t yin edilir. Bütün yuks k

g rginlikli xarici izolyasiya sisteml rind  standartlara uy un izolyasiya 

m saf l ri olur.

Xarici izolyasiya üçün 9920-76 DÜIST-d

L

sız

/U

nisb tinin

n ml nmt  izolyasiyanın bo alma g rginliyin  gör  f rql ri verilm s  d , bu 

nisb tin izolyasiyanın çrkl nm   d r c sin   v  ya mur bo alma g rginliyin

t siri böyükdür. 50%-li ya mur bo alma g rginliyinin  n böyük i çi faz 

g rginliyin U



nbf

 nisb ti, izolyatorun i çi g rginliy  olan ehtiyat  msalından

az olmamalıdır. Izolyatorların ehtiyat  msalı - K

ehi

=1,5÷1,6  elektrik 

möhk mlikl rinin statistik parametrl rin

sas n hesablanır. Izolyatorun s thi

üzr  bo alma g rginliyi üçün  sas parametr, izolyatorun üst v  alt elektrodları

arasındakı n qısa m saf  – bo alma m saf sidir.

Ona gör , izolyasiyanın hesablanması v  layih l ndirilm si zamanı

bo alma m saf si il   (hündürlük) yana ı onların forma v  ölçül ri d   t yin

edilir. Materialına gör  hesabatlar d yi ir.  n çox i l dil n farfor v

ü d n

hazırlanan izolyatorlar elektrik möhk mlikl rin  gör  mü yy n bo alma 



aralıqlarına malikdirl r. Bu parametr  gör  standartlarda DÜIST 9920 -76 v

s. izolyatorlar üç kateqoriyada hazırlanırlar:- A, B, V. Açıq atmosferd

i l y n keçid v  dayaq tipli, izolyatorların malik olduqları bo alma m saf l ri

s naye tezlikli sınaq g rginlikl rin  gör  a a ıdakı iki  rtd n hesablanır:- a) 



quru v   t miz

raitd , b) ya murlu v  çirkl nmi

raitd . H r iki halda 

hesabat, 1 d q saxlanan sınaq g rginlikl ri il  yoxlanır. N tic d  hesabat 

a a ıdakı kimi aparılır:

335


20

1

,



1

sin


U

bos

, m

(2.2.5)


205

20

yagbos



yagbos

U

, m                    

(2.2.6)


Hesablanmı  bu m saf l r izolyatorlara t tbiq edilir. 

Yuxarıda göst rilmi  apparat izolyatorlarında s thi bo almalar bir sıra 

keyfiyy t xarakteristikasına malikdirl r. M lumdur ki, onlarda bo alma 

g rginlikl ri bircinsli sah d  olan g rginlikl rd n daha a a ı olur  k.2.2.5. 

yril rd n görünür ki, hamar s th  malik olan dayaq izolyatorlarının s thi

boyu bo alma g rginliyinin qiym ti, h min elektrodlar arasında hava oldu u

haldakından kiçikdir. Bo alma g rginlikl ri sah nin bircinsliliyind n, s thin

n ml nm  d r c si v  dielektrik nüfuzlulu undan da asılı olur.  



_________________Milli Kitabxana__________________ 

76 


Keçid izolyatorunu xarici radiusu 

r

x

 v  daxili radiusu 



r

d

olan silindrik 

kondensator kimi q bul etdikd  onun xüsusi s thi tutumu a a ıdakı kimi 

hesabalanar:

,

0

d



x

x

n

r

r

n

r

C

[F/m]

(2.2.7)


burada

n

 nisbi dielektrik nüfuzlulu udur. Daxili bo lu u hava olan keçid 

izolyatorlarının üç nöqt si f rqli g rginlikl r  malik olur:-c r yan

keçiricisinin s thi, izolyatorun daxili divarı v  izolyatorun xarici divarı. Onlar 

silindrik izolyasiya qatları kimi hesablanır

k.2.2.5 a. Bu zaman daxili 

divarın hava t b q si il  toxunan nöqt l rind   a a ıdakı sah   g rginliyi 

meydana çıxır: 

h

f

f

rtc

c

h

h

h

kec

c

f

h

r

r

n

r

r

n

r

U

E

1

1



.

.

            (2.2.8)  



g r

E

h-f

 -un qiym ti 24,5 kV/sm –a arsa, keçid izolyatorunun daxili 

divarının yaxınlı ında ionla ma v  taclanma ba  ver  bil r.

k.2.2.5. Bo alma g rginlikl rinin m saf d n asılılqları a)50 Hs tezlikli 

bircinsli sah , b)50 Hs tezlikli qeyri bircinsli sah , 1-Hava; 2-parafin, 3-

karton, 4- ü .

 

Alman alimi Tepler keçid v  dayaq izolyatorlarının s thind



bo almanın inki af mexanizml ri v  onların bir sıra qanunauy un xass l rini

tapmı dır. Aparılan t crüb l rd , taclanma v  sürü n bo almada lokal 

ionla ma g rginlikl ri üçün prosesin keyfiyy tc  eyni oldu u sübut 


_________________Milli Kitabxana__________________ 

77 


edilmi dir. Üst lik, taclanma g rginliyn  xarici elektrodun materialının da 

t sir etdiyi mü ahid  edilmi dir.

 

Iti uclara malik metal flanesi olan keçid izolyatorlarında taclanma 



yaradan g rginliyin qiym ti a a ıdakı kimi hesablanır:

45

,



0

7

10



2

,

7



C

U

tac

(2.2.9)


H min izolyatorun s thind  sürü n bo alma yaradan g rginlik is , a a ıdakı

kimi t yin edilir:

45

,

0



6

10

37



,

6

C



U

bos

sur

(2.2.10)


Izolyatorun qalınlı ı kiçik olduqda, 

d=r

x

-r

d

, onun xüsusi s thi tutumu 

müst vi kondensatorların tutumuna uy un

kild  hesablanır:



d

C

n

0

(2.2.11)



Bu ifad  n z r  alınarsa, (2.2.9) v  (2.2.10) düsturları a a ıdakı kimi 

yazıla bil r:

45

,

0



2

10

75



,

6

n



tac

d

U

(2.2.12)


45

,

0



59

,

0



n

bos

sur

d

U

(2.2.13)


U>U

tac 

olduqda, Tepler formulasına uy un olaraq, sürü n bo almada 

yaranan s thi qı ılcımın uzunlu u a a ıdakı kimi ifad  edilir:

4

5



2

dt

dU

U

kC

bos

sur

(2.2.14)


T crübi hesabatlarda is , sürü n bo alma üçün a a ıdakı sad  ifad

istifad  edil  bid r:



k

U

U

tac

bos

sur

10

(2.2.15)



Sürü n bo alma uzun müdd t  t sir etdikd   b rk izolyatorun, xüsusi 

il  farforun s thind  erroziya ba  verir. Izolyatorun s thind  temperaturun 

artımları is  onlarda çatların yaranmasına s b b olur. 

 (2.2.15)  ifad sind ki



–nun qiym tl ri a a ıdakı c dv l 2.2.2-d

verilmi dir:



C dv l 2.2.2 

_________________Milli Kitabxana__________________ 

78 


 1  2  3  4  6  8 10 

k

15 10 7,7 6,5 5,05 5  5 

Sürü n bo almaların t sirind n, üzvi dielektrikl r daha intensiv 

da ılmaya m ruz qalırlar. Onların s thiqd  bo alma qı ılcımlarının

kömürl mi  izl ri qalır. Izl r d rinl dikc  izolyatorun qövsl  qapanma 

g rginliyi azalır.

B z n, yüks k g rginlikli keçid izolyatorları ka ız-bakelitd n

hazırlanır. Ka ız

saslı izolyasiya gövd l ri  üz rl rind  farfor çarxlar 

olmadan istifad  edilirl r. M s l n, 

1,2,5 kateqoriyalı keçid izolyatorlarının

daxili izolyasiyası buna misaldır.

D yi n g rginlikl r t siri il , ka ız-bakelit t rkibli izolyatorlarda 

bo alma m saf si v   g rginlik arasında, normal atmosfer  raitli rind

a a ıdakı empirik ifad l rl   hesabatlar aparılır:

U

bo

= 0,05+0,3·l

bo

  ;     

burada 0,2 l

bo

2 m


; U

bo

=0,8·l

bo

-1,25·l

2

bo

 ; burada  l

bo

 0,2 m 


asılılıqları istifad  edilir.   

(2.2.14) formulasına gör  sürü n bo alma g rginlikl ri üçün 

a a ıdakı ifad ni almaq olar: 

20

5



2

dt

dU

C

k

U

surbos

surbos

Bu ifad d

20

dt

dU

g rginliyin artım sür tinin t sirini göst rir. 50 Hs 

g rginlikd n 1 mksan-lik impuls g rginliyn  keçdikd  onun bo alma 

g rginliyin   t siri 1,5 olur. Ilk yaxınla mada onu 



msalına aid etm k olar, 

yekun k -



50 Hs üçün 57,5; müsb t impuls üçün 64,5, m nfi impuls üçün76,0

q bul edilir.   



2.2.5. Izolyatorların mexaniki möhk mlikl rin  gör  t yin edil n

forma v  ölçül ri

Dayaq v  keçid izolyatorları kimi, aparat izolyatorlarının mexaniki 

möhk mlikl ri

yilm  qüvv l rin  qar ı hesablanır.  yici qüvv l r bu 

izolyatorların § 2.2.4-d  (2.2.5) v  (2.2.6) ifad l ri il  hesablanmı  - 

l

bo

bo alma m saf l rin  uy un hündürlükd   t tbiq edilir. H min hündürlükd

yici qüvv  v  m saf y  uy un qüvv  momenti yaranır:

- M

y

=P

y

·l

bo

.

Dayaq v  keçid izolyatorlarının

k.5.6 mexaniki hesabatında bütün 

qüvv nin farfor gövd y   t sir etdiyi, içliyin is  mexaniki qüvv  da ımadı ı

n z rd  tutulur.


_________________Milli Kitabxana__________________ 

79 


Mexaniki möhk mliy  gör  izolyatorların enin  ölçül ri, daxili v

xarici diametrl ri tapılır. Farfor gövd nin daxili diametri a a ıdakı

formuladan t yin edilir:

d=2·r

f

+2·

a

burada


r

f

-daxili izolyasiyanın flanes yaxınlı ındakı xarici radiusu, 



a

– daxili 

izolyasiya il  farfor gövd  arasında qalan iç m saf sidir.

 Bu zaman izolyatorun hazırlandı ı materialın müxt lif mexaniki 

t sirl r gör  möhk mlik h ddl ri n z r  alınır. Deyildiyi kimi, elektrotexniki 

farfor üçün hesabatlarda  sas n yilm d  mexaniki möhk mlik h ddi istifad

edilir.

Hesabatlarda möhk mlik  rti kimi,



ym

da qüv

[MPa/m

2

] q bul edilir. 

Silindrik formalı farforun  yilm d  müv qq ti müqavim t momenti: 



müq

2,43·10

6

·S

-0,377

 kimi hesablanır.



k.2.2.6.  n n vi formalı  keçid v  dayaq izolyatorları

Do rudan da real avadanlıqlar v   x ttl rd  dayaq v  keçid 

izolyatorları sas n yilm  qüvv sin  i l yirl r. Bu halda çubuq  killi konsol 

b rkidilmi  (tir) izolyatorun diametri:



_________________Milli Kitabxana__________________ 

80 


dag

bos

dag

cub

L

P

D

4

,



4

(2.2.16)


burada

P

dag

 - da ıdıcı dartı qüvv si;



dag 

– izolyator materialına aid mexaniki 

da ıdıcı g rginlikdir.

Ehtiyat msalları v  ç ki il  kütl  arasında s rb st dü m  t cili n z r

alındıqda, kök altı ifad ni 0,102-y  bölürl r. Onda,  n n vi formalı dayaq 

izolyatorlarının mexaniki möhk mliy  gör  hesablanan xarici diametri 

a a ıdakı kimi olar: 

dag

bos

dag

H

P

D

4

,



38

          (2.2.17) 

Keçid izolyatorlarında daxili radiuslar v  ya a a ı hiss sind  silindrik oyu u

olan dayaq izolyator konstruksiyaları üçün hesabatlar a a ıdakı kimi aparılır:

4

3

4



,

38

ey



bos

ey

ey

H

P

D

D

d

            (2.2.18)

 

(2.2.16), (2.2.18) ifad l rind



H

bo

 izolyatorların bo alma m saf si

(hündürlüyü) olub, (2.2.5) v  (2.2.6) ifad l rind n alınmı

n böyük qiym t

q bul edilir. Qar ılıqlı yaxınla ma metodu il , bu izolyatorların xarici 

diametr  gör  qalınlıqları hesablanır. Sonra qalınlı a gör  en k sik sah si, en 

k siy  gör  empirik  yril rd n müv qq ti müqavim t msalı

ym

tapılır [16] 

v  (2.2.18) formulası il  son n tic  hesabatı aparılır.

 

Taxma farfor izolyatorlaının



qalınlıqları a a ıdakı t qribi ifad d n

t yin edilir:



=U

de

 /E

de

(2.2.19)


burada

E

de

=4÷5 kV/sm – farfor üçün orta sah  g rginliyidir.

Dayaq v  keçid izolyatorlarında 



E

de

-n qiym tl ri izolyasiya 

materialına gör  hesabalamaq olur. M s l n, orta keyfiyy tli farfor üçün E



de

-

n qiym ti a agıdakı kimi hesablanır:

8

,

0



des

E

(2.2.20) 

Yüks k keyfiyy tli farfor üçün :

3

72



,

1

des



E

         (2.2.21)



_________________Milli Kitabxana__________________ 

81 


Epoksid q tranları üçün is ,

83

,



1

des

E

 olur.                    (2.2.22)

(2.2.20-2.2.22) ifad l rd  izolyasiyanın qalınlı ı , m-l  götürülmü dür. 

 Keçid 


v  ya içind  alt t r fd n konus  killi oyu u olan  n n vi dayaq 

izolyatorlarının qalınlıqları mexaniki hesabatlardan ba qa s thi de ilm  sınaq

g rginlikl rin  gör   (

U

qal

=1,6U

de s thi

d  hesablanmalıdır. Bunun üçün 

standartlardan h r g rginlik sinfin  uy un s thi de ilm



U

de s thi

 sınaq


g rginliyi tapılır v  1,6 g f  artırılaraq

U

qal

=U

de

kimi (2.2.19) formulasında

n z r  alınır.

2.3Atmosfer havası parametrl rinin elektrik qur ularının xarici 

izolyasiyasına t siri

 

Açıq havada i l y n izolyasiyanın sas üstünlükl rind n biri, onlarda 



bo almadan sonra g rginlik götürüldükd  (k sildikd ) elektrik möhk mliyinin 

b rpa olunmasıdır.

 Xarici  izolyasiyanın  bo alma g rginliyi dedikd , hava aralı ı v

izolyator gövd si arasında ba  ver n elektrik bo alması dü ünülür. Bu 

g rginlik havanın t zyiqi, temperaturu v  n mliyind n asılı olaraq d yi ir. Bu 

zaman izolyatorların konstruksiyaları, ölçü v  formaları da vacib rol 

oynayırlar. 45 sm-   q d r hündürlüyü olan izolyatorlarda (35 kV-a uy un

olan) elektrik bo alma g rginliyini k narları dair l nmi  elektrodlarla 

artırmaq olur. A a ıda bu m s l l rin h llin  baxılır.


Yüklə 4,73 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   47




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin