H s nov q.. YÜKs k g rginlikl r V elektrik izolyasiya texnikasi
Atmosfer raitl rind sınaq g rginlikl ri
Yüklə 4,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- _________________Milli Kitabxana__________________
- D niz s viyy sind n yüks klik, m 150 500 1000 2000 3000 /k nisb ti
- t zyiq msalı . . . . . . . . 0,985 0,965 0,94 0,89 0,84 *
|
2.3.1. Atmosfer raitl rind sınaq g rginlikl ri
Atmosfer rtl rinin n z r alınması iki xarakterik hal üçün h miyy tlidir:- birincisi, sınaqlarda alınan bo alma g rginlikl rini müqayis etm k üçün, bu zaman bo alma g rginlikl ri eyni rait (t zyiq, temperatur v n mliy ) g tirilir. Ikincisi, konkret sınaq raitil ri üçün hesablanan g rginlikl r, normal atmosfer raitl ri üçün standartlarda verilmi qiym tl r nisb t n t yin edilir. Sınaq raitl ri üçün bo alma v ya sınaq g rginlikl ri il , normal atmosfer rtl ri üçün olan sınaq g rginlikl ri arasında asılılq a a ıdakı formula il yazılır:
0 (2.3.1) burada U-t crüb raitin gör hesablanan bo alma v ya sınaq g rginlikl ri, U 0 - normal atmosfer raitin gör bo alma v ya sınaq g rginlikl ri, k p , k t v
_________________Milli Kitabxana__________________ 82
k - uy un olaraq havanın t zyiq, temperatur v n mliyin gör aparılan düz li
msallarıdır. Bu
msallar, bir sıra yüks k g rginlik laboratoriyaları t r find n, müxt lif atmosfer raitl rind çoxlu sayda ölçülmü g rginlikl r üz rind aparılmı analizl rin n tic l rin gör t yin edilmi dir. Elektrodlar arası m saf l rin böyük oldu u, k skin qeyri bircinsli elektrik sah l rind atmosfer t sirl rinin azalması mü ahid edilir. Bu xarakter s naye tezlikl d yi n v müsb t qütblü impuls g rginlikl ri üçün do rudur. Bu hadis h l lik öz mahiy tinin h qiqi izahını tapmamı dır. M nfi qütblü kommutasiya impulsları üçün düz li l r aparılmır. N mli atmosfer ratinl rind düz li msalları bo alma g rginlikl rin praktiki olaraq t sir etmirl r. T zyiq v temperatura gör olan düz li msalları DÜIST 1516.2-76-ya sas n a a ıdakı formulalar il hesablanır: m p p p k 0 (2.3.2) n t t k 273
293 (2.3.3) burada
kil 2.3.1 il t yin edil n qüvv t d r c l ridir. Quru v ziyy td xarici izolyasiyada aparılan sınaqlar zamanı
götürülür. C dv l 2.3.1 – d n d göründüyü kimi, bir çox hallarda m=n=1 oldu undan quru bo alma g rginliyi havanın nisbi sıxlı ı =k p ·k t -y müt nasib olur. Ya ı suyu v onun temperaturu, praktiki olaraq ya mur bo alma (n m bo alma) g rginliyin t sir etmir. T zyiqin t siri is , havada bo alma m saf sinin, izolyatorun s thi üzr bo alma m saf sinin nisb tin b rab r d r c d olur. Ona gör , ya ı altında sınaqlar aparılark n, elektrodlar arası m saf d n asılı olmayaraq,
Xarici izolyasiya quru v ziyy td sınaq edildikd , havanın mütl q n mliyin uy un a a ıdakı düz li msalı istifad edilir: k k (2.3.4) burada
kil 2.3.2-d n t yin edil n köm kçi msaldır, c dv l 2.3.1 v kil 2.3.1-d n t yin edil n d r c üstüdür. k.2.3.2 d n göründüyü kimi, havanın n mliyi normal n mlikd n çox olduqda,
k<1 olur. Bu, n mliyin artması il bo alma g rginlikl rinin d mü yy n q d r artması dem kdir. _________________Milli Kitabxana__________________ 83
Bo alma g rginliyinin artması su buxarlarının elektom nfiliyi il izah edilir. Havanın t rkibind olan elektrom nfi hiss cikl rin sayı artdıqca onlar elektronları tutaraq, daha çox m nfi yükl r yaradırlar. N tic d ionla dırıcı hiss cikl rin sayı azaldı ından bo alma g rginliyi artır. Elektrodlar arası m saf azaldıqca (a a ı g rginlikl rd ) v qısa müdd tli g rginlikl r t tbiq edildikd , havanın n mliyinin t siri azalır. Bu asılılıqlar çox saylı t crüb l rin statistik emalı v n tic si kimi a a ıdakı kill rd verilmi dir k. 2.3.1 v 2.3.2 . Subut edilmi dir ki,
msalı a a ıdakı kimi yazılır:
(2.3.5)
Impulsların t sir müdd ti azaldıqca n mlik msalı yen azalmı olur. t bo <10 mksan –lik k silmi impuls olarsa: 1 1 , 0 1 k t k bos (2.3.6)
H r iki hal birlikd ba verdikd , y ni U<141 kV v t bo <10 mksan olduqda is : 141 1
, 0 1 U k t k bos olar.
(2.3.7) k.2.3.1. m,n, d r c l rin k.2.3.2. k msalının havanın elektrodlar arası m saf d n mütl q n mliyind n aslılı ı asılılıqları _________________Milli Kitabxana__________________ - 84 T zyiq, temperatur v n mliyin t sirin aid c dv l C dv l 2.3.1 D r c üst- l ri, msallar Nisb t n bircinsli elektrik sah si olan izolya siya kons- truksi-yası K skin qeyri bircinsli elektrik sah sin malik olan izolyasiya konstruksiyaları D yi n g rginli kl rin t siri R qsi kommutasiya impulsların t siri Aperiodik kommutasiya impulsların t siri Ildırım impulsların t siri Müsb t
qütblük M nfi qütblük Müs- b t
qütblü M nfi
qütblü Müs-
b t qütblü
M nfi qütblü
Simmetrik elektrik sah si Qeyri
simmetrik elektrik sah si m, n
k 1,0
1,0 0
kil 6.2,A yrisi kil 6.1, 2 yrisi 0 1,0 0 kil 6.1,1 y- risi
kil6.2 ,B yrisi
kil 6.1-1 yrisi
0 1,0
0 1,0
kil 6. 2, A yrisi 1,0 0 1,0 0,8 _________________Milli Kitabxana__________________ 85
2.3.2. Çirkl nm v n ml nm nin xarici izolyasiyaya t siri Xarici atmosfer raitind i l y n çirkl nmi izolyatorun s thind inki af ed n bo alma çirkl n n sah d qismi bo alma yaranan s th hiss sin ardıcıl qo ulmu müqavim td n asılı olur §2.3.1. Müqavim t artdıqca g rginliyin qiym ti artır. Bu s b bd n çirkl nmi rayonlarda i l dil n izolyatorlar el layih l ndirilir ki onların s thi çirkl nm müqavim tl ri
böyük olsun. Eyni çirkl nm parametrl rind izolyatorların müqavim ti onların konfiqurasiyası v s thin hamarlı ından asılıdır. Xüsusi izolyatorların sas parametrl rind n biri sızma yolunun boyudur
. Bu izolyatorun s thi üzr elektrodlar arasındakı n qısa m saf dir. Çox hallarda izolyatorun xarakteristikası sızma yolunun boyunun onun hündürlüyün olan nisb ti il t yin olunur ( L sız /H). Eyni d r c d çirkl nmi v n ml nmi izolyatorlarda aparılan t crüb l r göst rmi dir ki k.2.3.3 bo alma g rginliyi - U bo sızma
c r yanının yolu artdıqca x tti qanunla artır. Bo almada orta elektrik sah g rginliyinin asılılı ı da x tti olacaqdır, k.2.3.3. Ona gör çirkl n n atmosferli rayonlarda sızma c r yanının yolu böyük olan izolyatorlar i l dilir. M s l n adi qaydada normal izolyasiya il hazırlanmı izolyatorlarda
nisb ti 2.2 xüsusi izolyatorlarda is , 2.5 2.8 qiym tl ri arasında d yi ir. Hazırda
Yivli çubu u ( tırlı ON 35-2000 ) olan dayaq izolyatorları çirkli zonalarda yax ı istifad edilir. Onalrın oturacaq flanesl ri anker boltlarla metal
konstruksiyalara b rkidilir. Izolyatorun gövd si ya mur t sirind n islanmayan ikinci bir izolyator s thin ( t k) malik oldu ından çirkli zonalarda onların s thi müqavim ti v bo alma g rginlikl ri yüks k olur. Dig r t r fd n mür kk b formalı gizli qabır alar t dric n daha çox çirkl ndiyi üçün layih l ndirm zamanı ya ı v kül kd n öz-özün t mizl nm xass si n z r alınır. Bu c h td n PFQ6-A v PSQ6-A tipli izolyatorlar daha yax ı xass l r malikdirl r. Onlarda
oldu undan, ixtiyari d r c d çirkl nm si olan zonalarda i l dil bilirl r. _________________Milli Kitabxana__________________ 86
k.2.3.3. Bo alma g rginliyinin sızma c r yanının boyundan asılılı ı Izolyatorlar layih l ndirildikd oran torpaq zonalarında onların aerodinamik v öz-özün t mizl nm xass l ri n z r alınmalıdır. M lumdur ki çirkl nm n çox izolyatorların el hiss l rin yı ılır ki orada havanın sür ti sıfır olsun v ya burlu anlı h r k t olsun. Buna gör d kül kl yax ı sovurulan enin qabır aları v d rin batıqları olmayan hamar v sı allı izolyator s thl ri daha üstündürl r. Son zamanlar hamar v konik s th malik olan izolyator s thl ri layih l ndirilmi dir. C dv l 2.3.2 -d asma x tt izolyatorlarının texniki parametrl ri verilmi dir. Atmosfer çirkl nm l ri raitind izolyasiyanın seçilm si v istismarına aid ba göst ri l r t rtib edilir. Atmosferin çirkl nm si altı d r c y bölünür. Elektrik qur u v aparatlarının çirkl nm m nb in n z r n yerl m sin , çirkl nm nin keyfiyy t v k miyy tin gör razil r müxt lif d r c l r bölünürl r. Bu zaman açıq paylayici qur ular v hava x ttl ri çirkl nm m nb i olan s naye obyektl rind n minimal mühafiz m saf l rind yerl dirilirl r. Çirkl nm m nb in 300 m yaxın m saf maksimal (VII –d r c ) çirk zonasıdır. Sonra 9000 m aralıqlar müxt lif d r c l r bölünür:- M/9-1000 m-lik m saf , M/6-1500 m-lik m saf , M/3- 3000 m-lik m saf kimi zonalara bölünürl r. Bel likl rayonların çirkl nm si a a ıdakı xarakteristikalara malikdirl r - 1 d r c li çirkl nm - xüsusi t miz rayonlardır, çirkl nm m nb ind n 9000 m uzaqda yerl ir. Bu rayonlar otlaq v me sah l ri il örtüldüyü üçün orada havaya tozlar v dig r t bii çirkl ndirici hiss cikl r d qalxmır. Bu rayonlarda ba qa t bii v s naye çirkl nm m nb l ri d olmamalıdır. 2-ci d r c li çirkl nm kinçilik rayonlarıdır. H min rayonlarda torpa ın üst qatında az miqdarda ion birl m l ri v qarı ıq hiss cikl r olur. K nd t s rrüfatı rayonlarında çoxlu kimy vi madd l r gübr l r v herbisidl r i l dildiyind n onlar M/6 s naye zonasına ekvivalent çirkl nm yaradırlar. Çirkl nm zonasının minimal mühafiz m saf si M/3 –d n böyük _________________Milli Kitabxana__________________ 87
intervallardan uzaqda yerl n v duz tozları il çirkl nm y n s naye rayonları da 2-ci d r c li çirkl nm y aid edilir. Orada torpa ın üst qatında h ll olunmu duzların miqdarı 0,5 % d n çox olmur. 3 4-cü d r c li çirkl nm l r - s naye mü ssis l rinin çirkl ndirm d r c sin duzlu v oran qatları olan zonaların t hlük liliyin gör açıq paylayici qur ular –APQ v hava x tl ri –HX -n yaxın olan su ambarları v hövz l rin gör t yin olunur. Çirkl nm l ri n z r almaqla, izolyasiyanın seçilm sind sas xarakteristika kimi, sızma yolunun xüsusi effektiv uzunlu u- götürülür. DÜIST 9920-75- sas n xarici qur ularda sızma yolunun uzunlu una gör 3- 750 kV g rginlikli elektrik izolyasiya konstruksiyaları üç kateqoriyada hazırlanır A kateqoriyası-normal s viyy li B kateqoriyası-1 ci d r c li gücl ndirilmi v V kateqoriyası - xüsusi gücl ndirilmi izolyasiyadır. A a ıdakı c dv l 2.3.2- d DÜIST 1516.1-76 ya sas n APQ-da v HX-d i l dil n izolyatorların v onlardan ibar t müxt lif izolyasiya
kateqoriyaları üçün, elektrik avadanlı ının xarici izolyasiyasının sızma yolunun xüsusi uzunluqları, kritik taclanma g rginlikl ri v forma msalları verilmi dir. _________________Milli Kitabxana__________________ - 88
Izolyatorların markası Yeni Könh Elektrome- xaniki da ıdıcı qüvv ,F d kN· sm Izolyator, hündürlük H , sm Diametri D,sm Sızma yolunun boyu, L sız , sm Forma msalı, K f Kritik taclanma g rginliyi U tac , kV PF6 -A
P-4,5 60
17,0 27,0
27,0 0,7
- P - 7
95
18,5 30,0
31,0 0,72
- P-8,5
110 20,3 32,0 35,0 0,82 - P -11
21,5 35,0
36,0 0,80
- PFQ6 HS-2 60 19,8
27,0 41,0
0,95 - PFQ8 HZ-6 80 21,5
30,0 44,0
0,90 - PFQ-5A PR-3,5 50 19,4
25,0 41,0
0,85 - PF6 PM-4,5 60 14,0
27,0 26,0
0,63 - PM-8,5 110 18,5 31,5 34,5 0,74 - PF6-V PFE-4,5 60 13,9
27,0 32,0
0,80 35
-- PFE-11 145
18,0 32,0 40,0
0,81 40 PF20-A PFE-16 200 19,0
35,0 42,0
0,82 - PS6-A PS-4,5 60 13,0
25,5 25,0
0,62 28
-- PS-8,5 110 15,0 29,0 29,0 0,57 - PSQ6-IV PSQ-4,5 60 13,0
25,5 36,0
0,79 - PF16-A -- 160 17,3 28,0 35,5 1,2
* - PS12-A -- 120 14,0 26,0 32,5 1,2
* 35
PS16-B -- 160
17,0 28,0 38,7
1,2 * 40 PS22-A -- 220
20,0 32,0 39,0
1,2 * 40 PS30-A -- 300
19,0 32,0 42,5
1,1 * 45 PS40-A 400
19,0 33,0 44,5
1,1 * 50 * i ar si sızma yolunun boyundan istifad üçün düz li msalıdır. _________________Milli Kitabxana__________________ 89
azalması Xarici
izolyasiyanın sas xarakteristikası onların istismar raitind , atmosfer t sirl ri il elektrik möhk mliyinin azalmasıdır. Atmosfer raitl ri yüks k g rginlik avadanlı ının co rafi yerl m rtind n, yerind n, o cüml d n mövsüm, günd lik v h mçinin konkret meteoroloji v ziyy td n asılıdır. Dünyanın bir çox laboratoriyalarında müxt lif yüks klikl r üçün t crüb l r aparılmı dır. N tic d müxt lif yüks klikl rd /k nisb ti v ya ı lı hava üçün t zyiq gör k pya düz li
msalları arasında asılılıq tapılmı dır. Açıq atmosferd , ya ı lı havada i l y n izolyatorlar üçün k pya a a ıdakı kimi t yin edilir: 5 , 0 0 0 1 5 , 0 p p p p k pyag (2.3.8)
D niz s viyy sind n müxt lif yüks klikl r üçün, /k v k pya arasında
hesabat asılıl ı a a ıdakı d dl r sırası il verilmi dir: D niz s viyy sind n yüks klik, m 150 500 1000 2000 3000 /k nisb ti . . . . . . . . . . 0,94 0,89 0,84 0,74 0,64 * k pya ya ı lı hava, t zyiq msalı . . . . . . . . 0,985 0,965 0,94 0,89 0,84 * Göst rilmi d dl r sırasında ulduzlu r q ml r ekstropolyasiya usulu il t yin edilmi l r. Verilmi bu r q ml r açıq atmosferd müxt lif d niz s viyy l rind i l y n elektrik avadanlı ı v HX-nin xarici izolyasiyasının bo alma g rginlikl rinin istismar raitind azalmasını göst rirl r. G tirilmi r q ml r sas n uzunlu u 1 m - q d r olan izolyasiya elementl rin aiddir. Daha böyük uzunluqlarda onların t tbiqi bo alma g rginlikl rinin xeyli artıq ehtiyatla hesablanmasına s b b olur. Çünki, yuxarıdakı msallar t yin edil rk n, elektrodlar arası m saf nin 1 m - d n çox oldu u halda, havanın n mliyi v nisbi sıxlı ının d yi m sinin göst rdiyi t sirl r n z r alınmamı dır.
Daxili izolyasiyanın elektrik möhk mliyinin d yi m si sas n qismi bo almaların QB t sirind n ba verir. Bu d yi m ni t sir ed n g rginliyin amplitudası v saxlanma müdd ti il aydın mü ahid etm k olur. De ilm g rginliyinin t sir müdd tind n asılıl ını iki usulla t yin edirl r. Birinci usulda izolyasiyaya, mü yy n qiym tli, verilmi sınaq g rginliyi t biq edilir v _________________Milli Kitabxana__________________ 90 de ilm ba ver n q d r h min qaydada saxlanılır. T tbiq edil n bu g rginliyin qiym tini d yi m kl , alınan elektrik de ilm sinin zamandan asılılı ı çıxarılır. Bu asılılıq çökük yri kilind olur,
Göründüyü kimi, t sirin kiçik saxlanma müdd tl rind de ilm g rginlyinin qiym ti sür tl azalır v ksin uzun müdd tl rd de ilm g rginlikl ri z if d yi m il mü ahid edilir. Ikinci usulda sınaq olunan nümun y veril n g rginlik bir müdd t saxlandıqdan sonra s lis olaraq artırılır. Bel likl , verilmi g rginlik altında mü yy n müdd t saxlanılan izolyasiya, t z izolyasiya üçün normal de ilm müdd tind n daha az zamanlarda de ilir. Bel t sir altında de ilm g rginliyinin zaman asılılıqları t yin edilir. Bu aslılıqlar qabarıq
yril ri xarakterind olur. yril rin k si m nöqt l ri 1 usulu il alınan de ilm g rginlikl rinin ordinatlarına uy un olur. Ona gör , g rginlik t sirl rind n, elektrik möhk mliyinin d yi m sinin analizl ri üçün n çox 1 asılılı ı istifad edilir. Bu t crüb l rd seçil n saxlanılan sınaq g rginlikl ri de ilm g rginlyinin formsına uy un olu. Lakin,
T crüb l r 100 saatlarla vaxt aparır. T crüb l ri sür tl ndirm k üçün, saxalanan sınaq g rginliyi, i çi g rginlikd n 3 d f böyük götürülür. De ilm g rginliyinin saxlanma müdd tind n asılılı ı:- U de =A· -1/n kimi d yi ir. Burada n izolyasiya konstruksiyasının xarakterind n v t sir edin g rginlikd n asılı olan msaldır. Bu msal izolyasiyanın köhn lm xarakterini v yaranan kritik qismi bo almaların oblastını göst rir. Ir lid göst ril c kdir ki, bu msal h m d bo alma ehtimalını ifad edir. M s l n, s naye tezlikli g rginlikl rd kondensator izolyasiyası üçün
_________________Milli Kitabxana__________________ 91
I çi sah g rginliyin yaxın g rginlikl rd meydana çıxan köhn lm prosesi ilkin qismi bo almalar v onların kritik qiym tl r keçm si il ba lı olur.
Qısa müdd tli kommutasiya v ya atmosfer impuls g rginlikl ri t sir etdikd b rk izolyasiyada mikroçatlar yaranır. ü , konifol, sellüloid v s kimi, amorf t rkibli madd l rd bu çatlar istilikd n riy r k öz-özün dolur. T krar g rginlik impulsları t sir etdikd is ba qa yerl rd yeni çatlar yaranır. Bel dielektrikl rd de ilm g rginlikl ri t tbiq olunan impulsların sayından asılı olmur.
Bir sıra dielektrikl rd is t krar impulslar vv lki çatlarda bo almalar yaradırlar. N tic d çatlar t dric n geni l nir v impulsların sayı artdıqcaizolyasiyanın elektrik möhk mliyi azalır. Bu hadis izolyasiyada z d l rin toplanmasına (kumulyasiya) s b b olur.
Yüklə 4,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|