“Hər bir müsəlman düşməndir, yalnız ona görə ki, o, müsəlmandır.”) komandanlığı
ilə Qubaya göndərilir. Aprelin son, mayın ilk günlərində təkcə Quba qəzasında 36 782 nəfər
qətlə yetirilir. 122 kənd tamam məhv edilir. 380 ailə gecə yatdığı yerdə son nəfərinə kimi külə
dönür, Qubanın özündə 259 ev yandırılır, 1800 körpə, 2000 qoca kişi, qadın qırılır. Quba
Soyqırım məzarlığında 400 insanın sümüklərinin aşkar olunduğu məzarlıq onlarla quyudan
biridir. Və onların biri də güllə ilə vurulmayıb, hamısı küt alətlərlə, işgəncələrlə qətlə yetirilib.
AŞPA prezidenti Luis Mariya de Puiq bu məzarlıqda gördüklərindən dəhşətə gəldini demişdir:
“...Bu, dəhşətli soyqırımdır. İnsanların vəhşicəsinə öldürüldüyünü öz gözlərimlə gördüm.”
Təbii ki, onun 2008-ci ildə Bakıda dediyi: “AŞPA Ermənistan ordusunun işğal olunmuş
ərazilərdən çıxarılmasını tələb edir” sözlərinin təsiri də Xırdalanı keçmədi, Bakıda söz versə də,
Yerevanda bu sözləri dilinə gətirmədi. Çünki məsələ çoxdan və ən yuxarı səviyyədə həll olunub.
ABŞ Prezidenti Vudro Vilson da ötən əsrin 20-ci illərində “Ermənistan üçün ABŞ mandatı”
almaqdan, Anadolu torpaqlarından ermənilərə pay qoparmaqdan ötrü var qüvvəsini sərf edirdi. 6
aprel 1917-ci ildə Vilson ABŞ-ın I Dünya müharibəsinə qatılması barədə qərar verdi. Konqresə
müraciətində o, "Bütün müharibələrə son qoymaq məqsədilə müharibəyə başlamağa"
çağırırdı. 8 yanvar 1918-ci ildə o Konqresdəki çıxışında müharibədən sonrakı dünyanın yenidən
qurulmasını, daimi sülhün təmin edilməsini nəzərdə tutan və "14 bənd" adı ilə məşhur olan
tezislərini irəli sürdü. Müharibədən sonra bu tezislərdə irəli sürülən ideyalardan yalnız 5-i, o
cümlədən Millətlər Cəmiyyətinin qurulması fikri həyata keçirildi. Qalan “tezislər” milyonlarla
müsəlmanın qanını içməkdə davam edir.
28 may 1919-cu ildə Əlimərdan bəy Topçubaşovun başçılıq etdiyi Azərbaycan nümayəndə
heyəti Paris sülh konfransında ABŞ prezidenti Vudro Vilsonla görüşərək Xalq Cümhuriyyətinin
57
tanınmasını xahiş etdi. Antitürk və ermənipərəst mövqeyi ilə seçilən Vilson bu xahişi rədd etdi.
Çünki Ermənistanın Türkiyəyə ərazi iddiaları Vilsonun hamiliyi ilə güclü surətdə dəstəklənirdi.
V.Vilson Ermənistan üzərində ABŞ-ın mandatını rəsmiləşdirmək üçün Senata müraciət etmişdi.
Onun düşüncələrinə görə insan haqları “Böyük Ermənistan və ermənilərin xilası”ndan ibarət idi.
Sevr müqaviləsinin VI bölməsinin 89-cu maddəsinə görə Ərzurum, Trapezund, Van, Bitlis
Ermənistana verilirdi. Onun sərhədlərini Vilson təyin edəcəkdi. Lakin müzəffər türk ordusu bir-
birinin ardınca doğma vilayətlərini güclü hamisi olan düşmənin tapdağından azad etdi və məkrli
planın reallaşmaq ehtimalını puça çıxarırdı. V.Vilsonun qərarı ilə yaradılmalı olan süni
“Müstəqil Ermənistan” iki həftəyə süqut etdi.
Fakt, sənədlər sübut edir ki, Azərbaycana qarşı XX əsrin əvvəllərində cızılmış plan əsrin
sonlarında yenə də birgə razılıqla icra edilmişdir. 20 yanvar 1990-cı ildən bir neçə gün əvvəl
ABŞ-ın indiki dövlət katibi Con Kerri də aralarında olmaqla bir qrup senator SSRİ rəhbəri
Mixail Qorbaçova bu müraciəti yazıb göndəriblər: “Biz erməni azlıqların qətlinin, o cümlədən
bu regionda digər zorakılıq hallarının qarşısının alınması üçün Sizdən bütün zəruri
tədbirlərin görülməsini xahiş edirik. Vətəndaş sülhünün bərpa olunması ilə yanaşı, ümid
edirik ki, öz vətəninə getmək istəyi olan ermənilərin bu regiondan təhlükəsiz köçməsini təmin
etmək də sovet rəhbərliyinin məqsədi olacaq. Ümid edirik ki, Siz həmçinin bir çox amerikalı və
digər əcnəbilərin işləməyə davam etdikləri zəlzələ zonasında Qarabağ və Ermənistanın iqtisadi
blokadasını aradan qaldıracaqsınız. Azərbaycan əhalisinin dəhşətli dərəcədə hiddətlənməsi
160 min Dağlıq Qarabağ ermənisinin Ermənistanla birləşməsinin zəruriliyini bir daha önə
çəkir. 70 il ərzində Azərbaycan hökuməti yalnız region əhalisinin mədəni hüquqlarını
məhdudlaşdırmağa, habelə region əhalisinin 60%-nı təşkil edən Dağlıq Qarabağ
ermənilərinin iqtisadi diskriminasiyasına nail olub. Biz Sizdən təkidlə xahiş edirik ki, baş
verən faciəni Qarabağ xalqının Sovet dövləti çərçivəsində gələcək siyasi və mədəni
mənsubiyyətini seçmək hüququnu tanımaqla həll edəsiniz.”
ABŞ Konqresinin hələ də öz qüvvəsində qalan bədnam 907-ci siyasi qətnaməsinin ilk müddəası
belədir: “-Dağlıq Qarabağ ətrafında münaqişənin dinc yolla və ədalətli nizama salınması
uğrunda Dağlıq Qarabağ xalqının (oxu: ermənilərin-H.N) əsas hüquqlarını və mübarizəsini
ABŞ-ın müdafiə etdiyini nəzərə alaraq ABŞ Hökuməti Ermənistanda baş işləri üzrə səylərə
kömək göstərməyi davam və təşviq etdirməlidir....”
Bu sitatlar üzərində də düşünməyə dəyər: “Daşnaklar Zaqafqaziyaya Ermənistandan girməyə
başlayan Amerikanın agentləri idilər. “Böyük Ermənistan” ideyası bütün Qafqazı tutmaq
üçün ABŞ-ın işini asanlaşdırmalı idi...” (“SSRİ-də vətəndaş müharibəsi tarixi”, 1922, c-3, səh
333). “”Daşnak ordusu Amerika çörəyi yeyirdi. ABŞ Ermənistana 50 min, İngiltərə 40 min,
Fransa 30 min əsgər üçün geyim, ərzaq, hərbi sursat, 10 milyon patron vermişdi. “Şərq xalqları”
jurnalı N.1, səh-49). Böyük Britaniyanın Hərbi naziri Çörçill 1919-cu il martın 6-da Qafqazla
bağlı bir konfransda demişdi: “Heç şübhə yoxdur ki, Rusiyanın gələcək hökuməti Qafqaza
yenidən qayıdacaqdır, indiki fasilə məqamında baş verənlər əsas problem deyil, lakin
Britaniya qoşunları o ərazilərdə nə qədər çox qalacaqsa, bizim caynağımız bir o qədər dərinə
işləyəcəkdir.” 1917-ci ildə Rusiyada oktyabr inqilabından sonra, bolşeviklərə qarşı "14 dövlətin
yürüşü" planının müəllifinin bu uzaqgörənliyini, ingilis diplomatiyasının gücünü, anlamaq üçün
bp şirkətinin Azərbaycana-Xəzər regionuna gəlişi və burdakı fəaliyyəti, mənfəətlərini yada
salmaq kifayətdir. Hər şey aydındır. Yəni erməni məsələsi islam-xristian məsələsidir, həm də
Fransa, Rusiya, İngiltərə, Amerikanın Bakı, Qafqaz, Xəzərin neft və neft yolları üzərində söz
sahibi olmaq uğrunda istifadə etdiyi kartdır. Necə ki, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan
Demokratik Respublikasının və sovetlərin, əsrin sonunda respublika prokurorluğunun Xocalı, 20
yanvar, 20 noyabr faciələrinin tədqiqi üçün yaradılmış istintaq komissiyalarının materialları
Moskvaya daşınıb KQB arxivlərində gizlədilirsə, eyni ilə də ABŞ hökuməti də erməni soyqırımı
iddialarını tədqiq etmək üçün ordu kapitanı Emori Nayls və mülki vətəndaş Artur Sazerlendin
Türkiyədə araşdırıb topladıqları məlumatlar əsasında hazırladıqları hesabatlar da istintaqlardan
58
gizlədilərək arxivlərdə məxfi qriflərlə saxlanmışdır. Səbəb eynidir, yəni onların gəldiyi sərfəli
olmayan yekun nəticədir: “Muzdlu erməni agentləri ABŞ-da səhv ictimai fikir formalaşdırırlar:
türklər ermənilərə qarşı qırğın və genosid törətməmişlər.” Səmyuel A.Uimz “Ermənilərin
böyük fırıldaq seriyaları.”
Erməni terroru 100 ildən artıqdır ki, davam edir. Türk Qurtuluş Savaşının davam etdiyi 1921-
1922-ci illərdə, Daşnak və Qınçaq erməni terror təşkilatları 27 may 1915-ci il tarixli Köç
Qanunundan sorumlu tutduqları Osmanlı Dövlət adamlarını sui-qəsdlərlə şəhid etdilər: 15 mart
1921-ci ildə keçmiş daxili işlər naziri Tələt Paşa Berlində Sogomon Tehliriyan, 5 dekabr 1921-ci
ildə keçmiş xarici işlər naziri Sait Halım Paşa Romada Arşavir Şriakin, 17 aprel 1922-ci ildə
İttihat və Tərəqqi Partiyasının mənsublarından Bahattin Şakir və Cemal Azmi bəylər Berlində
Aram Yergenian, 21 iyul 1922-ci ildə IV. Ordu Komandiri Camal Paşa və yavəri Nusrət və
Süreyya bəylər Tbilisidə iki erməni kilsə xadimi tərəfindən şəhid edilmişlər. Camal Paşa şəhid
edildiyində üstündən çıxan və oğlu Behçet Cemal Bəyə yazılmış məktubunda bu sətirləri ibrətlə
oxumağa dəyər: "Növbə mənimdir, oğlum Talat və Sait Halim paşalar, digər zərər çəkmiş və
məzlum yoldaşlarımdan sonra məni də öldürəcəklər... Cinayətin səbəbi məndən əvvəlkilərdə
olduğu kimi gerçəkləri danışmağıma mane olmaq məqsədidir. Bu cinayətin qarşısını almaq
çətindir, hətta nə edək ki, bizim üçün qeyri-mümkündür. "Camal Paşa türklərlə erməniləri bir-
birinə düşmən edən gücün rus siyasəti olduğunu tez-tez dilə gətirməkdə idi. O, "mənim
ermənilərə nə qədər yaxşı davrandığımı hər kəsdən çox bugünkü erməni patriarxı Zaven
Əfəndi bilir. 1915-ci ilin dekabr ayında İstanbula gəldiyim zaman şəxsən özü Pera Palas
Otelində mənim ziyarətimə gələrək, rəsmi şəkildə bütün ermənilər adından təşəkkür etdi".
Lakin rusların və qərbli imperialist dövlətlərin Qafqazdakı taşeronu olan ermənilər 21 iyul 1922-
ci il tarixində Tiflisdə Cemal Paşanı şəhid etmişlər.Kazım Qarabəkir Paşa, Camal Paşa və iki
yavərinin cənazələrini Ərzuruma gətirərək Qarsqapı Şəhər Şəhidliyində dəfn etmişdir. Erməni
təşkilatları Tələt Paşanın qatili Sogomon Telirian adına Amerika Birləşmiş Ştatlarının Frenso
şəhərində bir abidə qoymuşdular. Bir qatilə abidə qoymaq zehni pozğunluğun məhsuludur və hər
halda yalnız erməni komitəçilərinə xas bir bacarıqdır. 1973-1995-ci illər arasında erməni terror
təşkilatları olan ASALA və Erməni Soyqırımı Ədalət Komandoları tərəfindən 21 xarici ölkədə
türk diplomatlarına qarşı 199 sui-qəsd olmuşdur. Bu qəsdlərdə çoxu diplomat olmaqla, türklər 41
şəhid, 161 yaralı verdi. Fransada 54 türk diplomatı çalışdıqları bu ölkədə qətlə yetirildi, halbuki
şəhid edilən diplomatlar bu dövlətlər tərəfindən qorunmalı və onların zəmanəti altında olmalı
idilər, təəssüf ki, ASALA qatilləri bu ölkələrdə ya yaxalanmamış, ya da tutulan terrorçular az
sonra azadlığa buraxılmışlar.
31 iyul 1980-ci ildə T.C.Afina səfirliyi İnzibati Ateşesi Qalib Özmen və qızı Neslihan Özmen
ASALA terrorçuları tərəfindən, türk olduqları üçün şəhid edilmişlər. Şəhid olan Qalib Özmənin
oğlu Alper hadisə vaxtı 13 yaşında idi. Alper bir xatirə olaraq sui-qəsdin edildiyi avtomobilin
qırılan şüşə parçalarını və ölən bacısının saçlarını saxlayırdı. Bu Şəhid oğlu sonralar ermənilərlə
bir kəsim türklərin mehribanlığını görüb soruşurdu: "Yoxsa unuduldumu qanları
barmaqlarımızın arasında quruyub qalan şəhidlərimiz?" Bu sözləri Hrant Dinkin ölümünə
etirazla küçələrə çıxıb “həpimiz erməniyiz” şüarı fışqıran türklər artıq eşitməz olublar.
Madriddə dəyərli həyat yoldaşını erməni terroruna qurban verən rəhmətlik səfir Zeki Kuneralp
oradan ayrılarkən və diplomat fəaliyyətinə son verərkən deyirdi ki; "bəli asan deyil türk
olmaq. Amma türk olmanın imtiyazı da elə o nisbətdə böyükdür!"
28 yanvar 1973-cü ildə Santa Barbarada keçirilən məhkəmədə Türkiyənin Los Anceles səfiri
Mehmet Baydarla səfir müavini Bahadır Dəmiri tələyə salıb şəhid edən 77 yaşlı Mığırdıç
Yanikyan soyuqqanlılıqla bu ifadəni vermişdi: “-Bəli, mən öldürdüm, bilərək öldürdüm,
istəyərək öldürdüm. Aylarla əvvəldən planlaşdıraraq öldürdüm. Onlar düşmənimizdi. Türkdü
onlar, türk olduqları üçün öldürdüm, intiqam almaq üçün öldürdüm ...”
C.Libaridyanın hesablamalarına görə, erməni terrorçuları üç il ərzində (1904-1906) 105 “siyasi
qətl” icra ediblər. 1890-1892-ci illərdə “Qnçaq” erməni təşkilatı Zeytun və Sasunda (Türkiyə)
qanlı çaxnaşmalar törədərək, 65 min silahsız türk və kürdü qətlə yetirib. 1894-cü ilin noyabrında
59
bu təşkilat Adana (Türkiyə) şəhərində və onun yaxınlığındakı kəndlərdə, Maraş (Türkiyə)
şəhərində və onun ətrafında dinc müsəlmanları qırıb. Eyni zamanda Kayseri (Türkiyə) şəhəri və
onun ətrafındakı kəndlər bu erməni təşkilatının terroruna məruz qalıb. İlhamlanmış çete 1895-ci
ilin oktyabrından 1896-cı ilin yanvarınadək Zeytun şəhərində öz əməllərinin arealını
genişləndirir. Kafavyan, Ambarsum Volcan və Miqran Damadyanın rəhbərliyi ilə örgütün 2000
tərəfdaşı türk və kürdləri zorla öz evlərindən qovurlar.
İngilis, amerikalı general, diplomatlar erməni soyqırımı yalanlarını ən tutarlı faktlarla ifşa
edirlər. 1919-cu ilin əvvəlində ABŞ-ın İstanbuldakı səfiri Morgentau general Harborda yazırdı:
“750 min erməni faktiki olaraq Zaqafqaziyada yerləşdirilmişdir.” Konyadakı Amerika yardımı
direktoru Meri Küşmən yazırdı: “1915-ci ildə yarım milyon erməni köçkün bu şəhərdən keçib
getmişdir.”Amerika konsulu Cessi B.Cəkson Kilikiya katalikosu II Sakal-Xakayanın və
arxiyepiskop Muşeq Serokyan və digər yerli erməni icması üzvlərinin ifadələrinə əsaslanaraq
yazırdı: “Cənuba köçürülmüş bir milyon erməninin təxminən 100 mini Suriya və
Mesopotomiyanın ərazisində yaşayır”. Doktor Henri Riqqz isə yazırdı ki, Xarputda yaşayan 175
min ermənin 25 mini yerlərindən tərpənməmişlər, hazırda da burda yaşamağa davam edirlər.
Naynz və Sazerləndin Anadolu torpaqlarının bir çox vilayətlərini gəzib görüb eşitdiklərinə dair
ABŞ-a yazıb göndərdikləri hesabatı bu sözlərlə bitirdi: “Biz inanırıq ki, ermənilər türklərə,
türklərin ermənilərə etdiyindən daha çox cinayətdə günahkardırlar.” Amerika Birləşmiş
Ştatları Loisville Universitetinin müəllimi, tarixçi yazar Prof. Dr. Justin Mccarthy "erməni
soyqırımı” deyilən şeyin həqiqət olması üçün hər bir erməninin azı iki dəfə ölmüş olması
lazımdır” fikri necə də sərrast deyilib.
Ermənilər bütün uğurları və bəlaları üçün ruslara “borcludur”. Erməni yazıcısı Boryanın
sözləridir: "Daşnak komitəsi Rusiyanın imperialist əməllərinə xidmət etmək üçün
yaradılmışdır.” Ermənilər arasında da belə aşkar həqiqətləri dilinə gətirən vardır. Türkiyə baş
nazirinin erməni müşaviri Etyen Mahçupyandan sonra 1994-97-ci illərdə Ermənistan
prezidentinin baş məsləhətçisi olmuş Jirayr Liparityan da dilə gəldi: “Ermənistan Türkiyəni
duelə çağırır, halbuki bizim müstəqilliyimizə təhlükə Rusiyadan gəlir...Biz SSRİ-dən ayrılaraq
müstəqilliyimizə qovuşmuşuq. Ancaq özümüzü elə aparırıq, sanki Türkiyənin tərkibindən
çıxmışıq. Xarici siyasətimizdə əsas xətti Türkiyəyə əlcək atmaq üzərində qurmuşuq. Ancaq
suverenliyimiz üçün Rusiya təhlükəsi var. Biz kiçik addımlarla Rusiyaya öz müstəqilliyimizi
təhvil verməkdəyik. Bu cür siyasət yaramaz....100 illik tədbirlər keçirməkdənsə, hakimiyyət
xalqa, dövlətçiliyə qoyduğu hörməti bir qədər artırsa daha yaxşı olar. Belə siyasət bizim
əhalinin həyatına mənfi təsir edir. Məsələlərə belə köndələn yanaşmaq əleyhimizədir.”
Liparityan ermənilərin Xocalı soyqırımını törətdiyini də qəbul edən siyasət və bilim
adamlarındandır: “Soyqırıma məruz qaldığını deyən xalq soyqırıma imza atmaz”.
1813-cü və 1828-ci illərdə Rusiya və İran arasında imzalanmış "Gülüstan" və "Türkmənçay"
müqavilələrındən sonra - 1849-cu ildə İrəvan quberniyası yaradılmış, ermənilərin İrandan və
Türkiyədən kütləvi surətdə Azərbaycan torpaqlarına, Dağlıq Qarabağa köçürülmələrinə
başlanılmışdır. Təkcə 1825-1926-cı illərdə Rusiya-İran müharibəsi zamanı 18 min,1828-ci ildən
1830-cu ilədək İran və Osmanlı imperiyasından 57226 nəfər erməni Cənubi Qafqaza
köçürülmüşdür. Rusiya imperiyasının həyata keçirdiyi məqsədyönlü və sistemli şəkildə təşkil
olunmuş köçürülmə siyasəti sayəsində baş vermişdir. 1914-16-cı illərdə Osmanlıdan gələn 350
min erməni də Qafqazda məskunlaşmışdı, Andranik isə öz ardınca 30 min ermənini gətirib
Zəngəzurda qırdığı türk, kürd kəndlərində yerləşdirmişdi. Bu insan qəssabı Xoyda, Urmiyada da
talanlar törətmiş, minlərlə insanı qətlə yetirmişdi. 1914-cü ildə aparılmış siyahıya almaya görə
Osmanlıda yaşayan ermənilərin sayı 1 milyon 170 min idi. 1915-ci ilə qədərki bütün siyahıya
almalarda ermənilərin Osmanlı hüdudlarındakı sayı heç vaxt şişirtmələrdən sonra belə 1,3
milyonu keçməyib. Buyurun hesablayın, hardan çıxdı 1,5 milyon erməninin qətli, “genosidi”. Ağ
yalan olduğu heç kimdə şübhə doğurmur, ancaq nə fayda, türk-islam düşmənlərinə bu yalanlar
60
lazımdır. Bunun adı beynəlxalq siyasətdi. Və XX əsrin əvvəlində və sonunda törədilən türk
soyqırımlarında bu dövlətlər də sorumludur. Ermənilərin 1918-ci ildə Bakıda, Quba, Şamaxı,
Naxçıvan, İrəvanda, əsrin sonunda Dağlıq Qarabağ, özəlliklə Xocalıda törətdikləri qanlı qırğınlar
soyqırımın bir-birindən dəhşətli səhifələridir. Tək Zəngəzur mahalında 3257 kişi, 2276 qadın və
2196 uşaq öldürülmüş, 1061 kişi, 797 qadın və 485 uşaq isə yaralanmışdı. Öldürülmüş və şikəst
olmuş müsəlmanların ümumi sayı 10.068 nəfərə çatmışdı. “Azərbaycan” qəzetinin 12 oktyabr
nömrəsində Bakıya gəlib çıxmış 80 zəngəzurlu qaçqının söylədiklərinə əsasən yazırdı ki, türk
əsgərlərinin bölgəni tərk etməsindən sonrakı ilk günlərdə Zəngəzurda 110 müsəlman kəndi qarət,
talan edilib dağılıb xarabaya çevrilmiş, 70-nin əhalisi tamamən qırılmış, sağ qalanların böyük bir
hissəsi isə aclıq, səfalətdən, soyuqdan ölümə məhkum vəziyyətdədirlər. Ümumiyyətlə, 1905-
1906-cı illər erməni qırğınları nəticəsində İrəvan və Yelizavetpol (Gəncə) quberniyaları
ərazisində 200-dən artıq azərbaycanlı yaşayış məntəqəsi viran edilmiş, əhalisi soyqırıma məruz
qoyulmuşdur. “Türklərlə ermənilər arasındakı ziddiyətlərin yaranmasının əsas səbəblərindən
biri də türk və Azərbaycan xalqlarının humanizminə, qayğıkeşliyinə, vətənpərvərliyinə qarşı
erməni millətçilərinin aramsız qəddarlığıdır”.(Amerikalı erməni yazıçısı L.Z. Sürməliyan.
“Xanımlar və cənablar, müraciətim sizədir” kitabından). Məhz bu humanizm idi, türkün başına
gələn, gətirilən faciələrin bir nədəni də. Hər zaman qeyri-türklərin millət başına çıxarılması
türkün ən bağışlanmaz günahlarından olub. 1988-ə qədər Bakıda nə qədər erməni ən mühüm
dövlət postlarında özlərinə yer tutmuşdular. Osmanlı dövlətində ermənilərdən 29 paşa, 22 nazir,
33 millət vəkili, 7 səfir, 11 baş konsul, 411 yüksək məmur vardı. 1461-ci ildə Sultan Mehmet
Fatehin xüsusi fərmanı ilə İstanbulda erməni dini mərkəzi (patriarxlıq) açılmış, XVII əsrdə yenə
İstanbulda tarixdə ilk erməni mətbəəsi yaradılmışdır. Türkiyə şəhərlərində və əyalətlərində
ermənilər həmişə əmin-amanlıq şəraitində yaşamışlar.
Azərbaycan SSR-də kommunist-sovet rejimi daha qanlı faciələrlə dolu olub. Stalinin hakimiyyəti
dövründə 29 min Azərbaycan ziyalısı məhv edilib. II Dünya müharibəsindən sonra da
soydaşlarımızın soyqırımı davam etdirildi, SSRİ Nazirlər Sovetinin 1947-ci il 23 dekabr tarixli
4083 saylı və 1948-ci il 10 mart tarixli 754 saylı qərarları əsasında rus imperiyasının Azərbaycan
xalqına qarşı növbəti tarixi cinayət aktı həyata keçirildi.
Tarixi ardıcıllığa baxaq; rəsmi statistik rəqəmlərdə, sənədlərdə Qərbi Azərbaycan –indiki
Ermənistan ərazisi üzrə etnik mənzərə belə olub: 1850-ci ildə 76 faiz Azərbaycanlı (Qriboyedov
köçürmələrindən sonra), 24 faiz erməni və qeyri-millət, XX əsrin əvvəlində 45 faiz türk, 55 faiz
erməni olduğu halda, 1988-ci ildə 92 faiz erməni, 8 faiz Azərbaycan türkü, 1990-ı ildə 99 faiz
erməni, 1 faiz qeyri-millət vardı. SSRİ-nin dağılması qabaqcadan bilən ermənilər yeni tarixi
məqamdan istifadə edərək Moskvanın razılığı ilə Sumqayıt və Bakıda erməni talanları, sui-
qəsdlər təşkil etdilər. Planlı şəkildə qurbanlarını verib dünyaya səs salandan sonra əllərində
“fakt” tutan ermənilər əvvəlcə 250 min azərbaycanlını Qərbi Azərbaycandan öz dədə-baba
torpaqlarından qovdular və 3 milyard ABŞ dolları dəyərində şəxsi, 17 milyard ABŞ dolları
məbləğində kolxoz və sovxoz əmlaklarını talan, qarət etdilər. Son 1988-1989-cu illər
deportasiyasında 179 təmiz azərbaycanlı kəndlərinin ərazisi 10352 kvadratkilometr idi.
Bir daha erməni vəhşətinə ayna tutan faktlara diqqət edək. Bakıda erməni vəhşiliyinin
tükürpədən, qandonduran iki epizodu bu sənədlərdə rəsmiləşdirilib. Əsgər Xudabaxış oğlu,
1918-ci il, 5 dekabr. Bakı şəhəri, Verxnyaya-Naqornaya küçəsi, 18 №-li evdə yaşayan İran
təbəəsi: “Mən və digər müsəlmanlar da daxil olmaqla, təxminən 850 nəfər bu il noyabr ayının
2-də “Poseydon” gəmisində Həştərxandan Petrovsk şəhərinə gəldik və limanda dayanmış
“Kornilov” gəmisində baş vermiş yanğınla əlaqədar olaraq üç gün dənizdə dayandıq.
Dördüncü gün “Poseydon” gəmisindən qoca, qadın və uşaqları “Evelina” gəmisinə keçirdilər,
erməni əsgərləri onları Bakıya yola saldılar, qalan müsəlmanları isə, təxminən 760 nəfərə
yaxın, 18-45 yaşlarında, Petrovsk şəhərinin yaxınlığında sahilə çıxardılar. Yoxsullar
məsciddə, pulu olanlar isə mehmanxanalarda və şəxsi evlərdə yerləşdilər. Bundan sonra
61
Stepan Lalayevin başçılıq etdiyi erməni əsgərləri gün ərzində bir neçə dəfə onların yanına
gəlir və müsəlmanları hissə-hissə həbsxanaya və şəhər kənarına aparırdılar. Yolda, həmçinin
həbsxanada ermənilər müsəlmanları güllələyirdilər. Ermənilər Petrovsk şəhərinin bağlarında
müsəlmanları əzablı işgəncələrə və ölümə məhkum edirdilər; 10, 8 və ya 7 nəfəri boynu
ardınca bir-birinə bağlayır, eləcə də yerdə 7-8 nəfəri bir-birinin üstünə yığır və öz aralarında
mərc gəlirdilər ki, kimin tüfənginin gülləsi bir-birinə bağlanmış adamların hamısını bir dəfəyə
vurub deşə bilər. Sonra ermənilər 7-10 nəfərin qollarını zəncirlə bağlayır və soyuq silahla
başlarına, qarınlarına, sinələrinə ölümcül zərbələr endirərək, bir-bir öldürürdülər. Bunun
ardınca ermənilər müsəlmanları iki-iki üz-üzə bağlayır və qılıncla başlarını üzürdülər. Bu
sonuncu üsulla 50 nəfər öldürülmüşdü və onların cəsədləri sonradan aşkar edilmişdi.
Ümumilikdə isə ermənilər tərəfindən 535 nəfər qətlə yetirilmişdi və türklər Petrovsk şəhərinə
gəldikdə müsəlmanların həmin sayda cəsədləri aşkar edilmişdi. Əgər türklər belə tez
gəlməsəydilər Petrovsk şəhərinin bütün müsəlmanlarını bu cür ölüm gözləyirdi. Meyitlər
eybəcər hala salınmışdı, əlsiz, ayaqsız, kəllələri dağıdılmış vəziyyətdə idi və çoxlarını tanımaq
mümkün deyildi. Türklər bütün meyitlərin şəklini çəkdilər və saylarını müəyyənləşdirdilər.
Mənim qardaşımı öldürmüşdülər, başını tamamilə dağıtmışdılar və mən onun meyitini yalnız
kostyumundan tanıya bildim. Bütün bu vəhşiliklərə Stepan Lalayev, Ruben Ağamalyants və
beş nəfər digər ermənilər rəhbərlik edirdi. Bu sonuncular milliyyətcə rus, lakin soyadını
bilmədiyim qarnizon rəisinin yanında xidmət edirdilər. Ermənilər mənim 500 rubl dəyərində
paltomu və 6000 nağd pulumu qarət ediblər. Türklər gəlməsəydi, yəqin ki, mən də əzablı
ölümdən qaça bilməyəcəkdim. İndi burada, Bakı şəhərində, müsəlmanları Petrovskda qətlə
yetirmiş 7 nəfər ermənini sivil geyimdə görürəm, onlar tam azad şəkildə sakitcə şəhərdə gəzib-
dolanırlar. Onların məsuliyyətə cəlb edilməsi haqqında sərəncam verməyinizi xahiş edirəm.
Onların soyadlarını bilmirəm, amma bu şəxsləri göstərə bilərəm. Onlarla küçədə rastlaşanda,
mən ağladım…Oxundu. Əli Əsgər Xuda Baxış oğlu, imza. Komissiya üzvləri: Aleksandroviç,
Takinski,А.Kluge (imzalar). İfadəmə əlavə olaraq göstərirəm ki, bu gün Bakının Şamaxinka
hissəsində, çörək alarkən 7 erməni qatilindən biri ilə rastlaşdım, o məni yanına çağırdı, necə
sağ qaldığımı soruşdu və dedi: “Tezliklə hamınızın birdəfəlik axırına çıxacağıq”. AR Pİİ SSA,
f. 277, s. 2, iş 14, v. 31-32.Sənəd № 607
Ələkbər Tağı oğlu, İran təbəəsi, Bakı şəhəri, Bazarnaya küçəsi, 43 №-li evdə yaşayıram,
savadsızam. Mənim, biri Vrangelskaya küçəsi, 19 №-li evdə, digəri isə Bazarnaya küçəsi, 3 №-li
evdə yerləşən iki çayxanam, həmçinin Vorontsovskaya küçəsi 7 №-li evdə baqqal dükanım,
Bazarnaya küçəsi, 3 №-li evdə isə mənzilim var idi. Mart ayının 20-də erməni əsgərləri içində
50 nəfərdən artıq müsəlmanın tamamilə yandığı “Dağıstan” mehmanxanasına od vurdular,
“Dağıstan” mehmanxanasının qarşısında yerləşən Karvansaraya od vurdular və burada 100
nəfərdən artıq müsəlman tamamilə yandı. Bunun ardınca erməni əsgərləri Abbas Eyvazovun
Lalayevin evində yerləşən Karvansarayına soxuldular və erməni zabiti revolverlə 7 müsəlmanı
– mənim üç bacım oğlanlarını – Mövsüm Ağa Sadıq oğlunu, Mirzə Bağır Mövsüm oğlunu,
Qulam Əli Bəyməmməd oğlunu, Qarabağ sakini Salmanı və onun qardaşı İsgəndəri,
“Növbahar” restoranının işçisi Qurban Əlini öldürdülər. Ola bilsin ki, ermənilər daha çox
adam öldürmüşlər, lakin mən yalnız bu şəxsləri tanıyıram. Mən “Dağıstan”
mehmanxanasında idim və İran konsulunun evinə qaça bildim.” AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş
15, v. 38-39. Sənəd № 609. İranlı dindaşlarımızdan daha birinin ötən əsrin sonlarında bu dəfə
Qarabağda görüb şahid olduğu “mənzərə”. İran jurnalisti Səyyah Hüseyn: “...Dar ağacları məni
vahiməyə salmışdı... Alxaslı kəndində qurulan qoşa dar ağaclarında iki qadın asılmışdı...
Bəlkə də ana-balaydı, bilmədim... Amma bu mənzərə dünyanı sarsıda, ürəyi olan kəsləri
düşündürə biləcək bir mənzərəydi. Xilas üçün əlimiz çatmadığından, Allahdan
bağışlanmamızı istədik. İranda bu kadrları heç kəs çap etmədi...” Ancaq bu müharibədə İranın
Ermənistana etdiyi yardımların Qarabağın müsəlman türk əhalisinin soyqırımı, etnik
təmizlənməsini uğurla reallaşdıra bilməsində həlledici faktorlardan biri olduğu da sübuta ehtiyacı
olmayan amillərdəndir. Məşhur fars şairi Sədi Şirazinin sözüdür: “Erməni yer üzünün ilanı,
insanlığın düşmənidir”. M.M.Nəvvab “1905-1906-cı illərdə erməni-müsəlman davası” əsərində
62
təxminən 110 il bundan əvvəl Qarabağda, o cümlədən də Şuşa şəhərində ermənilər tərəfindən
törədilən fitnə-fəsadı hərtərəfli təsvir etmişdir. “Ermənilər müsəlmanları silahsız qoymaq üçün,
onlarda olan silahları ələ keçirmək məqsədilə 20 manata satılan tüfəngi 100 manata, 6 manata
satılan tapançanı isə 30 manata almağa başladılar. Müsəlmanlar evlərində olan odlu silahları
kütləvi surətdə ermənilərə satdılar.” Budur, erməni məkri və müsəlman əhalinin korafəhimliyi,
burnundan uzağı görə bilmədiyi.
Araşdırma materiallarına görə, Şaumyanın xüsusi tapşırığı ilə Stepan Lalayanın komandanlığı ilə
erməni cəlladları tərəfindən Şamaxının 15 min nəfər əhalisinin tam 13 minini bir neçə gündə
ağlasığmaz vəhşiliklə məhv etdi, təkcə Şamaxı cümə məscidinə toplanmış 2 min müsəlman
yandırılıb elə məscidin həyətində torpağa kömdülər. Şəhərdən cəmi 1700 nəfər adam salamat
çıxmışdı. Az müddət ərzində ermənilərin bu qədər adam qırmaları hələ də tarix üçün müəmmalı
bir məsələ olaraq qalır. Bu günə qədər Şamaxı şəhərində 13, qəzada 40 min nəfərdən çox adamın
qırılması məsələsi hələlik tam mənada araşdırılmayıb, tədqiq olunmayıb. Azərbaycan xalqının ən
böyük fəlakəti – insanların kütləvi şəkildə qırılması, məhv olması Şamaxıda baş verib. Şamaxı
olayları dünyanın ən dəhşətli faciələrindəndir. Şamaxıda ən mübariz, ən ləyaqətli, vətənpərvər…
27 nəsil başdan-başa qırılıb, məhv edilib. Üstündən yüz il keçsə də, həmin nəsillər haqqında tarix
susur, heç kəs heç nə bilmir. Rusiyalı demoqraf professor A.M.Petrovski “Müharibələr…
millətlər və böyük yerdəyişmələr” əsərində qeyd edir ki, məqsədli aparılan silahlı münaqişələrin
ağır nəticələrindən biri də böyük insan nəsillərinin bilərəkdən birdəfəlik məhv edilməsidir.
Professor keçmiş İttifaq ərazisində baş verən kütləvi insan qırğınlarından danışarkən tarixə
müraciət edir və Mart qırğınlarını qeyd edərək, Şamaxı qəzasında ermənilərin törətdikləri
cinayətləri xatırladır. Göstərir ki, itirilmiş nəsillər gələcək Şamaxının həm mənəvi, həm fiziki,
həm psixoloji və həm də genetik cəhətdən dəyişməsinə güclü təsir edəcək. Tehran Milli
Arxivində saxlanılan “Ənzəli qovluğunda” isə Məhəmməd Kərbəlayi Sultan adlı birisi isə qeyd
edir ki, ermənilər Şamaxıda cavan, sağlam və ağıllı nəsilləri sıraya düzüb, güllələdilər… sonra
meyitləri bir-birinin üstünə qoyub, yandırdılar. Məlumatda bu da bildirilir ki, bu ağır və insanı
dəhşətə gətirən səhnələri həm ingilislər, həm də fransızlar lentə alıblar. Demək, əgər Fransanın
və İngiltərənin arxivlərində bu istiqamətdə araşdırmalar aparılsa, kifayət qədər material əldə
etmək mümkündür. Rusiyanın Baş Kəşfiyyat Arxivinə gəlincə, orada isə qırğınlar vaxtı
Şamaxının poçt-teleqrafına başçılıq edən S.Ambartsumovun 1918-ci il martın 23-də saat 16-da
“Milli Erməni Bürosu”nun rəhbəri Doktor Zavriyevə ünvanlanmış teleqramı var. Artıq erməni
S.Ambartsumov Şamaxıda qırılan nəsillərin siyahısını və sayını göstərir. O, həm etiraf edir, həm
də sevinclə bildirir ki, qırılan müsəlman nəsillərin sayı 27-dir. Arxivdə toplanmış sənədlərdə
Yelizavetpol Məxfi İdarəsinin də bu faktları təsdiq edən əlavə sənədi var. İki səhifəlik məlumat –
arayışını isə kəşfiyyat mayoru, bilavasitə “Milli Erməni Bürosu”nun Şamaxı özəyi ilə əlaqələr
quran O.S.Aleksandrov-Nikolayev imzalayıb.
Təkcə müsəlman əhalinin qırılması, deportasiya və etnik təmuizləmə deyil, bütünlüklə yaratmış
olduqları maddi, mədəni izlərin də yox edilməsi, tarixdən silinməsi erməni şovinizminin məkrli
planlarında məxsusi yer tutur.Ermənistan Respublikası Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1991-ci il 9
aprel tarixli fərmanı ilə 90 yaşayış məntəqəsinin, 8 avqust 1991-ci il fərmanı ilə 16 yaşayış
məntəqəsinin, Ermənistan parlamentinin 4 iyul 2006-cı il tarixli qərarı ilə isə əvvəllər
azərbaycanlılara məxsus olmuş, 31 yaşayış
məntəqəsinin adları
dəyişdirilərək
erməniləşdirilmişdir. Ümumiyyətlə, son dövrədən 702 türk mənşəli inzibati-ərazi vahidinin adı
dəyişdirilmişdir.
Ermənistanla 130 kilometr bir sərhəddə yerləşən Qubadlı rayonunda doğulub 31 avqust 1993-cü
ilə kimi orda həyatımın qürurlu - mənalı hissəsini yaşamışam. Uşaq ikən böyüklərimizdən
eşitmişəm ki, ana tərəfimdən çox sayda qoca, körpə, qadın, uşaq əqrəbalarımız Laçının Aşağı
Cicimli kəndindən Andronikin cəlladlarından canını götürüb qaçarkən Yazı düzündə taxıl
zəmisinin içində gizləniblərmiş, ermənilər dən tutmuş qupquru zəmiyə od vurub hamısını diri-
diri yandırıblar. Dondarlı kənd orta məktəbində oxuyanda yaşlı adamlar əli ilə Dağbaşının
63
xarabalıqların göstərib danışırdılar ki, orda ermənilər əsir tutduqları adamları necə öldürürdülər,
kürəklərinə qaynar samovar bağlayıb yana-yana ölməklərinə baxıb qəh-qəhə çəkirdilər. 1988-in
24 noyabrında Gorusa bitişik Eyvazlı kəndini necə talan, qarət edib yandırdıqların, ardınca
Zəngəzur elimizin döyünən ürəyi Qarakilsə-Sisyanda silahsız dinc, əliyalın insanların başına
açdıqları müsibətləri görüb şahid olmuşdum. Qubadlıda əsir götürdükləri adamların Novruz
bayramı günlərində kəsik başsız bədənlərin sərhədə atdıqların görmüşəm. Cəbrayılda, Füzulidə
bığ yeri təzəcə tərləmiş cavanların kəsik başların, doğranmış bədənlərin görmüşəm. Hələ sülh
dövründə, 70-ci illərdə Zeyvədə, Qızıldaşda, Xinzirək, Qafan, Qacaran, Gorusda həmsöhbət
olduğum ermənilərin biz azərbaycanlılara, türk qövmünə hədsiz-hüdudsuz nifrətin görüb hiss
etmişəm, səbəblərin öyrənməyə çalışmışam. 24 apreldə təsadüfən Zeyvə kəndinin düz ortasında
qələbəlik bir mitinqdə məni köhnə tanışlardan biri aradan çıxardıb uzaqlaşdırıblar ki, sən belə bir
gündə nə ürəklə bura gəlib çıxmısan, görmürsənmi hamısının ağzından qan iyi gəlir, səni didib
parçalayarlar. Kəndin ortasında türk topundan atılan mərminin açdığı deşiyi dədə-babalarının
qəbri kimi qoruyub saxlamışdılar. Hər toy-yasda mütləq hamılıqla ayağa qalxıb sükutla genosid
qurbanlarının xatirəsin yad edirdilər. Maaş alan hər kəsdən daşnak partiyasının millət kassasına
üzvlük haqqı toplanırdı, kimin hünəri vardı imtina etməyə, silah-sursat alınırdı həmən pula,
periodik olaraq iri şəhərlərdə banklar “yarılırdı”-silib süpürüb aparırdılar gələcək gün üçün,
xaricdəki diaspor üçün həm də erməni təbliğatı aparmağa. XIX əsrin sonlarında yaranan erməni
terror təşkilatları sovet dönəmində də öz fəaliyyətlərin davam etdirirdilər və hər kənddə də
bilirdilər ki yerli özəklərin rəhbərləri kimdir.
Kommunist-bolşevik rəhbərliyinin hakim olduğu 70 ildə ermənilər hər zaman Sovetlər Birliyinin
xüsusi xidmət orqanlarında özlərinə məxfi şəbəkə qurublar, siyasi hakimiyyətin qərarlarına təsir
ediblər. Türkmənçay, Gülüstan müqavilələrindən başlamış tarixi yurd yerlərimiz Zəngəzurun
ermənilərə peşkəş edilməsinə, Qorbaçov yenidənqurmasına qədər. Məhz erməni mafiyasının
Stavropol vilayətinin başçısı olarkən başına ip keçirib özlərinə işlətdikləri Qorbaçovun SSRİ
rəhbərliyinə gələrkən ilk işi Kremldən idarə olunan “pambıq pripiskası” nın istintaqı ilə bağlı
oldu. Qdlyan-İvanov cütlüyünün rəhbərliyi altında türk yurdu-Türküstan eli Özbəkistanda
minlərlə günahsız insan istintaqa cəlb edildi, məhbəslərə dolduruldu, milyardlar Kreml
xəzinədarlarının cibinə, daşnak kassasına axıdıldı. Özbəkistanın rəhbəri, istedadlı yazıçı Şərəf
Rəşidov şübhəli şəkildə həyatla vidalaşdı. Dili, dini bir özbəklərlə ahısha türkünün arasında qanlı
ədavətlərin özülü qoyuldu. Ermənilərin fitvası ilə 2-ci dünya savaşından qalib çıxan SSRİ
Türkiyəyə hücum etmək üçün hərbi qüvvələrini Ermənistan sərhədi boyunca cəmləşdirmişdi.
1946--cı il avqustun 7-də SSRİ-nin verdiyi notada Türkiyənin müharibə dövründə Almaniyaya
göstərdiyi hərbi yardımlar xatırlanmış, gələcək hücum üçün zəmin bir növ hazırlanmışdı. Həmin
dövrdə Türkiyənin etdiyi diplomatik manevrlər onu müharibədən qalib çıxmış SSRİ-nin
cəngindən qurtardı. Türkiyəyə hücum etmək niyyətindən əl çəkən Sovet hökuməti SSRİ Ali
Sovetinin 19 oktyabr 1946-cı il tarixli fərmanı ilə xaricdən Ermənistana "qayıdan" ermənilərə
SSRİ ərazisinə daxil olduqları andan etibarən SSRİ vətəndaşı statusu vermək qərar qəbul
etmişdi. Keçmiş SSRİ ərazisində yalnız ermənilər üçün tətbiq edilən bu sadələşdirilmiş qayda
1936-cı il SSRİ Konstitusiyasına zidd idi. Çünki həmin Konstitusiyanın 123-cü maddəsində
göstərilirdi ki, SSRİ vətəndaşlarının hüquq bərabərliyi sarsılmaz qanundur. İrqi və milli
mənsubiyyətindən asılı olmayaraq vətəndaşların hüquqlarının hər hansı şəkildə pozulması, açıq-
açığına və dolayı yolla onlara üstünlük verilməsi, həmçinin irqi və ya milli müstəsnalığın, yaxud
nifrət və etinasızlığın hər cür təbliği qanunla cəzalandırılır. Deməli, hələ 1946-cı ildə ermənilərin
xatirinə milli ayrıseçkiliyə yol verilmiş, SSRİ Konstitusiyası pozulmuşdu. 1946-cı ildə Suriya,
Yunanıstan, Livan, İraq, Bolqarıstan və Rumıniyadan 50 min 900 nəfər erməni immiqrasiya
edilmişdi. 1947-ci ildə Fələstin, Suriya, Fransa, ABŞ, Yunanıstan, Misir, İraq və Livandan 35,4
min nəfər erməni qəbul edilib Ermənistanda yerləşdirilmişdi. Erməni hiyləgərliyinin ən mühüm
xüsusiyyətlərindən biri də onun əlverişli zamanı və məqamı duymalarıdır. Tarixə nəzər saldıqda
aydın olur ki, adətən bu xalqın xəyanətkar rəhbərləri dünya siyasi tərəddüdlər qarşısında
qaldıqda öz çirkin niyyətlərini reallaşdırmaq istiqamətində hərəkətə keçir. 1905-1908-ci illərdə
64
çar Rusiyasının çətin vəziyyətində, I dünya müharibəsi zamanı siyasi sabitlik pozulduqda, SSRİ-
nin dağılması dövründə və s. Xəyanətkar xislətli ermənilər hər zaman məkrli nökərçilik
xarakterlərinə uyğun olaraq Qafqazda azərbaycandan sonra dindaşları gürcülərə qarşı da cəbhə
açmış durumdadırlar. Son vaxtlar ermənilərin yeni xülyalarının konturları cızılmaqdadır. Hazırda
ən böyük hədəf isə Gürcüstan torpaqlarıdır. Son siyahıya almalara görə Gürcüstanda 250 min
erməni yaşayır ki, bunlardan da 120 minə qədəri Samsxe-Cavaxetiya regionundadır. Bu
regionda ermənilər ümumi əhalinin 55 %-ni təşkil edir. Regionda ermənilərin demoqrafik
üstünlüyü isə müsəlmanların (məhsəti türklərinin və azərbaycanlıların) sıxışdırılması hesabına
baş vermişdir. Belə ki, 1897-ci ildə Çar Rusiyasının apardığı siyahıyaalmaya əsasən Tiflis
quberniyasının Axalçix uezdində ermənilər ümumi əhalinin 22%-ni təşkil edirdisə, 24317
nəfərlik məhsəti türkləri (35,1%) və 12370 nəfərlik azərbaycanlılar (18%) birlikdə ümumi
əhalinin 53%-ni təşkil etmişdir.1 2002-ci il siyahıyaalmasına əsasən isə Samsxe-Cavaxetiyanın
Axalçix rayonunda sayları 16 879 nəfər olan ermənilər artıq ümumi əhalinin 36,6%-ni təşkil
edirdi. Sovet imperiyasının məhsəti türklərini sürgün etməsi regionda erməni say üstünlüyünə
səbəb olmuşdur. Ermənilər buranı tarixi vətənləri hesab etsələr də, reallıq budur ki, regiona
köçürüldükləri cəmi 150-170 il ərzində azlıqdan çoxluğa çevrilə bilmişlər. Samsxe-
Cavaxetiyadakı ermənilərin separatçı çıxışları günü-gündən artmaqdadır. Onlar Samsxe-
Cavaxetiyaya muxtariyyat verilməsini, erməni dilinə rəsmi dil, gürcü kilsələrinin də onlara aid
olduğu iddiası ilə erməni apostol kilsəsinə statusu ilə birlikdə onlara verilməsini tələb edirlər. Bu
bölgə Ermənistan və Türkiyə ilə birbaşa sərhədə malikdir. Ermənistan üçün şimaldan bufer
rolunu oynayır. Burdakı ermənilər siyasi cəhətdən “Vahid Cavakx” ictimai-siyasi hərəkatı
ətrafında birləşiblər və həm Gürcüstan, həm də Ermənistan siyasi həyatına təsir edə biləcək
siyasi qüvvəyə çevriliblər. Onlar Gürcüstan siyasi xəttinə də təsir etməyə çalışırlar. Belə ki,
Gürcüstanın beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında götürdüyü öhdəliklərdən biri olan “Repatriasiya
barədə qanun”un tələblərini yerinə yetirərək məhsəti türklərinin öz ana vətənlərinə geri
dönmələrinə mane olmağa çalışırlar. Yerli ermənilərin fikrincə, məhsəti türklərinin regiona
köçürülməsi ilə Ermənistan dörd bir tərəfdən türklərlə əhatə olunacaqdır və bu Ermənistanın
geosiyasi mövqeyi üçün ən böyük təhlükədir. Gürcüstan-Rusiya, Gürcüstan-Türkiyə, Gürcüstan-
ABŞ münasibətlərində də erməni faktoru mühüm amildir. Axalkalakidə Rusiyanın hərbi
bazasının bağlanması zamanı ermənilərin qaldırdığı səs-küy, eləcə də Gürcüstanın NATO-ya
üzvlüyü məsələsinin gündəliyə gətirilməsinə ermənilərin münasibəti ölkənin siyasi həyatına təsir
edə bilmək iqtidarındadır. Cavaxetiya ermənilərinin Gürcüstan hökuməti qarşısında qondarma
“erməni soyqırımı”nı yanıması tələbi ilə çıxış etməsi də onların siyasi dikbaşlığından irəli gəlir.
“Rusiyanın Cavakx diasporu” 2011-ci ilin dekabrında yaydıqları bəyanatda bildirmişdir ki,
“Gürcüstanın NATO-ya üzvlüyü Cavaxetiya ermənilərinin maraqlarına ziddir və Cavaxetiya
erməniləri Gürcüstanın tərkibindən çıxmaq məsələsini qaldıra bilərlər”. Digər tərəfdən ABŞ-da
ermənipərəst konqresmenlər Cavaxetiya ermənilərinə də ABŞ-ın vəsait ayırması məsələsini
gündəliyə gətirmişlər. Gürcüstanda erməni separatçılığına məruz qaldığı digər bir bölgə
Abxaziyadır. Öz müstəqilliyini elan etmiş bu qondarma “dövlətcikdə” ermənilər aparıcı mövqe
tuturlar. Aparılan rəsmi statistikaya görə 2003-cü ildə ermənilər ümumi əhalinin 21%-ni (44 900
nəfər) təşkil etmişlər. Təşkilatlnmağı yaxşı bacaran ermənilər Abxaziyada Rusiya yönlü
siyasətdə xüsusi çəkiyə malik mövqeyə yiyələniblər. Ermənilərin üzdəniraq xəstəliyi hara qədər
inkişaf edibsə, artıq rus ziyalıları da etiraz səslərini ucaltmağa başlayıblar.
Ermənistanın Rusiyanın vassalı olduğu bəlli olsa da, ermənilərin xəyanətkar xisləti elədir ki, öz
məqsədləri üçün hətta Rusiyanı da satmağa hazırdırlar. Bunu ermənilər üçün yox yerdən dövlət
var edənlər də yaxşı bilirlər. Ermənistan mətbuatına müsahibəsində Beynəlxalq Avrasiya
Hərəkatının lideri, Kremlin millətçi ideoloqu , politoloq Aleksandr Dugin deyib: “Postsovet
məkanındakı dövlətlər öz strateji məsələlərini həll etmək üçün ABŞ-a arxayın olursa, öz ərazi
bütövlüyünü itirirlər. Biz Gürcüstan, Ukrayna və Moldova nümunəsində bunu gördük.
Ermənistanın isə sadəcə olaraq seçimi yoxdur. Ermənistanın Avrasiya İqtisadi Birliyinə girişi
onun müstəqilliyini və təhlükəsizliyinin qorunması üçün lazımdır. Kollektiv Təhlükəsizlik
65
Müqaviləsi Təşkilatı və Avrasiya İqtisadi Birliyi Ermənistanın sağ qalması üçün lazımlıdır”.
Göründüyü kimi bu sıralamada Azərbaycanın adı yoxdur. Azərbaycan ötən əsrin 90-cı illərində
öz seçiminə görə 23 idir ki, Rusiyadan cəzasını almış durumdadır. Məmməd Əmin Rəsulzadə
AXC Parlamentinin son iclasında demişdi: “Nikolay Rusiyası ilə Lenin Rusiyasının fərqi bircə
onun rənglərindədi, birincinin zənciri qaraydı, ikinci qırmızı.”
2015-ci ilin əvvəlindən maraqlı proseslər baş verir. Artıq ruslar da ermənilərin əlindən zara
gəldiklərinin, itirdiklərinin fərqindədirlər. Bu sitata da diqqət yetirək-həm də velikorus
şovinizminin müasir dövrdə də var gücü ilə düşüncələrə hakim olduğunu görmək xatirinə:”
Rusiyanın “Exo Moskva” radiostansiyasının şərhçisi, nüfuzlu jurnalist Yuliya Latınina müəllifi
olduğu “Kod dostupa” verilişində (2015, 17 yanvar) efirə getmiş sözlərinin stenoqramından:
“- Xatırladıram ki, bizim, Rusiyanın satelliti olan Ermənistan adında ölkə var. Üümumiyyətlə,
bizim satellitlərimizi barmaqla saymaq olar, özü də çəkməni çıxarmadan və hətta sol əldən
əlcəyi çıxarmadan. Bu, Cənubi Osetiyadır, hansı ki, biz onu HƏMAS-a çevirmişik;
Abxaziyadır, hansı ki, situasiya tamamilə fəlakətlidir; Dnestryanı bölgədə də fəlakətli situasiya
hökm sürür, budur, bizim böyük HƏMAS-a çevirdiyimiz Donbasda isə kifayət qədər anlaqsız
lümpenlər ailələri güllələyir, mənzillərini və maşınlarını əllərindən alır. Bütün bunları
güllələnənlərin “lənətlənmiş ukraynalı faşistlərdən müdafiə olunması” adı altında edirlər.
Ancaq yeri gəlmişkən kimi güllələsələr dərhal onu Ukrayna faşisti elan edirlər. Beşincisi isə
Ermənistandır. Ermənistan bizdən heç cür yaxa qurtara bilməz: ölkə azərbaycanlılardan
fərqli olaraq Gömrük İttifaqına üzv olub, o cümlədən həmin Ukraynanın özündən fərqli
olaraq. Aydındır nəyə görə. Çünki balaca və yoxsul Ermənistanın yanında qüdrətli və varlı
Azərbaycan var. Görürük ki, rollar son 20 ildə necə dəyişib, çünki hələ 20 il əvvəl Ermənistan
qabaqcıl, daha inkişaf etmiş ölkə kimi görünürdü. Bütün bu 20 il ərzində Ermənistandan
məhsuldar yaradıcı əhalinin böyük hissəsi qaçıb getdi. Azərbaycan isə əksinə, neftin və kifayət
qədər ağıllı siyasətin sayəsində çox güclü inkişaf etdi və ayağa qalxdı. Və bu gün Ermənistan
küncə sıxılıbsa təbii ki, Azərbaycanı Dağlıq Qarabağı geri qaytarmaqdan saxlayan yeganə
səbəb var-Rusiyanın Ermənistana yardımı. Və budur, bütün dövrlərdə bizim sadiq nökərimiz
olan bu ölkə arxamızca itin quyruğu kimi sürünür...” İnsanlar kimi ölkələr, dövlətlər, xalqlar
da miskin, rəzil vəziyyətə düşə, salına bilir-Ermənistan adlanan Rusiya müstəmləkəsi kimi.
“Mənim erməniyə nifrətim insanlığa sevgidən doğub”- hansısa aqilin qənaətidir.
İllərdir saxta erməni soyqırımı, Sevr Müqaviləsi, dənizdən dənizə Ermənistan məsələləri
beynəlxalq qurumlarda, beyin mərkəzlərində sıx-sıx gündəmə gətirilir, soyqırım tanınır, qanunlar
qəbul edilir. Hazırda 20-yə qədər ölkə parlamentində ermənilərin soyqırıma uğradığı iddialarını
tanıyan yasaları qəbul etmişdir. Amerikanın 50 ştatından 36-da belə tanıma qanunu qəbul
olunmuşdur. Soyqırım anlayışını 1933-cü ildə İspaniyada beynəlxalq konfransda ilk dəfə Rafael
Lemkin yunanca "genos" (irq) və latınca "ceadere" (öldürmək) sözlərini bir araya gətirərək
yaratmışdır. O, həm də BMT-nin Soyqırımın qarşısını almaq və Cəzalandırma Konvensiyasının
ilk müdafiəçilərindən, erməni məsələsini 20-ci əsrə aid qəti bir soyqırım nümunəsi kimi
xarakterizə edirdi. "Soyqrımın qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında" 9 dekabr 1948-
ci il beynəlxalq Konvensiyasının əsas müddəalarında, eləcə də Azərbaycan Respublikası
Cinayət Məcəlləsinin 103-cü maddəsində göstərilir ki, soyqırım dedikdə, hər hansı milli, etnik,
irqi və ya dini qrupu, bir qrup kimi bütövlükdə və ya qismən məhv etmək məqsədi ilə qrup
üzvlərini öldürmə, onların sağlamlığına, əqli qabiliyyətinə ciddi zərər vurma, qrupun bütövlükdə
və ya qismən fiziki məhvinə yönəlmiş yaşayış şəraiti yaratma, qrup daxilində doğumların
qarşısını almağa yönəlmiş tədbirləri həyata keçirmə, bir qrupa mənsub olan uşaqları zorla başqa
qrupa keçirmə başa düşülür. Bütün parametrləri ilə ermənilərin Anadolu və Qafqazda müsəlman
türklər, həm də kürdlər əleyhinə planlı qətliamları əvvəlcədən planlaşdırılmış “soyqırım”
cinayətinin icra edildiyini göstərir.
66
NATO üzvü qardaş Türkiyə Cümhuriyyəti 70-80 il heç bu məsələyə baş qoşmamış, əhəmiyyət
verib lazım bilib vaxt sərf etməmiş kimi görünür. Heç olmazsa, öz hərbi-siyasi müttəfiqləri olan
dövlətlərin siyasi qərarlarını da önləyib neytrallaşdıra bilməmişdir. Bunlar bir erməni
məsələsidirmi? Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan 2015-ci ilin 14 yanvarında Ankarada
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə görüşdən sonra keçirilən mətbuat konfransında iki qardaş
ölkənin bir yerdə olduğunu, böyük güclərin Qarabağın işğalında tutduqları mövqeyi çox net
dəyərləndirib: “Görünən odur ki, ATƏT-in Minsk qrupu “üçlüyü” hələ də qərarlı addım
atmayıb və beynəlxalq qərarların verilməsinə baxmayaraq, münaqişənin həllinin hələ də
“yolavermə taktikası” ilə uzadılması üzücüdür. Dağlıq Qarabağ probleminin Azərbaycanın
ərazi bütövlüyü çərçivəsində sülh yolu ilə həll edilməsi məsələsində Azərbaycana dəstəyimiz
bundan sonra da eyni qərarlılıqla davam edəcək. Son dərəcə həssas olduğumuz, hər fürsətdə
də dilə gətirdiyimiz bu mövzu ilə bağlı Türkiyə olaraq mövqeyimiz qətidir. Geriyə addım
atmağımız da əsla mümkün deyil!" Hər iki liderin dəyərləndirməsinə görə, erməni məsələsi
beynəlxalq bir məsələ olaraq qarşımıza atılmaqdadır. Bu görüşdə cəsarətli, çox mənalı gedişi
olan bir məqam da oldu ki, ermənilər saxta soyqırımın 100 illiyini qeyd edəcəkləri 24 apreli
Türkiyə hökuməti Çanakkala Zəfərinin 100 illiyinin bayram edilməsi günü kimi 102 dövlət
təmsilçilərinin iştirakı ilə qeyd olunacağını elan etdi. Siz ermənilər ağlayın, sızlayın, dil açıb
yardım dilənin, uydurduğunuz yalançı keçmişinizin qaranlıqları içində çamura batın, biz isə
qürurla babaların açdığı Türkün zəfər yolu ilə gedirik. Bizə də nəsib olsun bu zəfər, qürur günü!
Ərdoğan Ermənistan prezidenti Sarkisyana da bu törənə dəvət məktubu göndərib. Onun
ermənisayağı cavabı isə ermənibaşının ağıl səviyyə(siz)sinin göstərici idi.
Saxta soyqırımın 100 illiyi ərəfəsində ermənilər üçün ən çox canfəşanlıq edən Fransa
prezidentidir, açıq-açığına Türkiyəyə “erməni soyqırımı”nə tanımağı da təklif etmək cəsarətində
bulunur. Onun sələfi isə Ermənistanı Fransanın kiçik bacısı adlandırmışdı.
2015-ci ilin 6 yanvarında Parisdə 2 əlcəzairlinin törətdiyi terror aktı nəticəsində 12 nəfərin həlak
olması və yaralanmasına dünya güclərinin reaksiyası yaddan çıxmayan, düşündürücü dərsdir;
əsasən xristian, Avropa ölkələri, dünya liderləri bu hadisəyə öz kəski etirazlarını və həmrəyliyini
bildirmək üçün Türkiyə, Fələstin, İsrailin hökumət başçıları da aralarında olmaqla şəxsən Parisə
gələrək etiraz yürüşünə qatılıb ön sırada əl-ələ tutuşaraq fransızlarla birlikdə yürüdülər. Əcəba,
Qarabağda, Çeçenistanda, Fələstində, Əfqanıstanda, İraqda, Suriyada... qırılan, qırdırılan on
minlərlə müsəlman insan deyilmi?! Bəs müsəlman ölkələrin liderləri niyə belə həmrəylik
nümayiş etdirə bilmirlər?! Qərbin ikiüzlülüyü də, ikili standartları da, xristian təəssübkeşliyi,
fövqəlgüclərin ədalət, beynəlxalq hüquq, azadlıq anlayışı da, Avropanı avro, dollar gölündə
yaşadan müsəlman dünyasının ətalət, sükunət, biganəliyi də göz qabağındadır.
Tarix boyu erməniləriə hər cəhətdən himayədarlıq etmiş, qoltuğunun altına alıb himayəsinə
götürmüş türk millətinə qarşı hüdudsuz nifrətinin, ümumilikdə erməninin insanlığa qarşı kin və
nifrətinin etno-psixoloji kökləri ayrıca bir tədqiqatın mövzusudur. Saxta soyqırım iddiaları ilə
aparılan erməni və ermənipərəst kampaniyanın heç şübhəsiz bir əsas hədəfi ermənilərin özlərinin
Anadolu və Qafqazda törətdikləri soyqırımı hay-küy, şaxsey-vaxsey, çığır-bağır sədaları altında
(“adımı sənə qoyum, səni yana-yana qoyum”) unutdurmaq, üstünə pərdə çəkmək, yalanlar içində
arxa plana keçirməkdir. Və erməni xisləti bu məsələlərin alt qatlarını, bicliklərini yaxşı
bildiklərindən çox şeyə nail ola biliblər (“yalanı nə qədər çox və ucadan desən, inananların sayı
da bir o qədər çox olacaq”). İkinci vacib məqam isə Qarabağın işğalını pərdələməkdir, ədalətli
həlli yoluna sipər çəkməkdir, “bizə Osmanlı türklərinin etdiyini biz də Azərbaycan türklərinə
etmişik” deyə həya etmədən özlərinə bəraət qazandırmaqdır. Bizdən fərqli olaraq ermənilər bu
məsələlərdə hər saat, hər gün, hər ay, il planlı şəkildə məqsədli şəkildə çalışmalar sürdürür. Son
3 ildə dünyanın ən çox işlənən BMT dillərində 30 000 adda kitab, buklet, albom və film
hazırlayıb nəşr edib pulsuz dünyaya yayıblar. Bəs biz?! 20 Yanvarı, 26 Fevralı, 31 Martı, 28
Apreli, 20 Noyabrı...həmin günlərdə epizodlar kimi xatırlayır və unuduruq.
67
Canlı aləmdə nümunəsi olmayan erməniçiliyin insanlıq adına ləkə olan yaşam, düşüncə
fəlsəfəsini anlayan, bu barədə gördükləri həqiqətləri yazan, kitabçada adı keçən çox sayda
əcnəbinin özlərini bir məqsəd ətrafına toplaya bilməsək də, yazdıqlarını toplayıb çoxdan BMT
dillərində nəşr edib yaya bilərdik. Aldadılanlar olsa da, aldanmamışlar, haqq, ədalət, həqiqət
tərəfdarları daha çoxdur axı... Biz bu kitabla həmin amacla yola çıxırıq, çalışacağıq ki,
əcnəbilərin səsini əcnəbilərə öz dillərində çatdıraq, əsl həqiqətləri anladaq. Nədir ermənilik?
Ermənilik paxıllıq, yalançılıq, talançılıq, qərəzçilik, satqınlıq və xəyanət, saxtakarlıq, məkrli
niyətlilikdir, soyğunçuluq, qan, nifrət, dəhşət, fəlakət, eqoizm, təkəbbürlülük, xəstə ideyalar
uğrunda çarpışmaq, qonşulara kin, yaxşı nə görürsə özününküləşdirmək, öz adına bağlamaq
hərisliyidir, terrorçuluqdur, bəşəri cinayət-soyqırım törətmək və həyasızcasına bundan fəxarət
duymaqdır.
İnanırıq ki, bu kitabı oxuyan hər kəs üçün Həqiqət bir daha gün kimi aydın görünəcəkdir; XX
əsrin əvvəlindən sonunadək Osmanlı Dövlətində, Cənubi Azərbaycanda, Qərbi Azərbaycanda,
Bakıda, Şamaxıda, Qubada, Zəngəzurda, Qarabağda soyqırımı törədənlər ermənilər, soyqırıma
məruz qalan isə türklər olmuşdur.
Həzrəti İsa: “Həqiqəti hər şeydən uca tutun, yalana, iftiraya uymayın, böhtan atmayın” deyib.
2 xristian yazarın fikirlərini burda xatırlatmamaq günah olardı.
İrland mənşəli ABŞ tarixçisi Semyuel A. Uimzin məşhur kitabı artıq dünyada əks-səda yaradıb.
Kitabda erməni xalqının terrorçu millət, Ermənistanın isə on böyük miqdarda maddi yardımı
idxal, terrorçunu isə ixrac edən ölkə olduğu sübut olunur. Kitabda qeyd olunur ki, “müasir
erməni terrorizmi iki əsas səbəbə görə inkişaf edir: birincisi, 1890-cı ildən etibarən erməni kilsəsi
terrorizmə yardım edir. İkinci səbəbi isə bu ölkədə mövcud olan siyasi quruluşla bağlıdır”.
ABŞ-ın Arkanzas şəhərində yaşayan və təqaüddə olan prokuror və yazıçı S. A.Uimzin “Aksion”
dərgisinin yazarı Cəlil Sağıra verdiyi müsahibədən: “Erməni lobbisinin qondarma soyqırımı ila
əlaqədar beynəlxalq aləmdə dəstəklənməsini iki amillə əlaqələndirmək olar. Bunlardan
birincisi pulla tanınmış şəxslərin ələ alınması, ikincisi isə xristianlıq kartıdır… Mən başqa cür
düşünə bilmirəm. Ona görə də mən məsələni araşdıraraq erməni soyqırımı barədə həqiqətləri
xristian aləminə çatdırmağı qərara aldım və nəticədə bu kitab meydana çıxdı”. ABŞ-da
söylənən “pul, var-dövlət siyasətdə ana südüdür” atalar sözünü yada salan S. Uimz deyir ki,
ermənilər soyqırımını tanıtmaq və ABŞ-lı siyasətçiləri ələ almaq üçün ötən il ABŞ-da 14 milyon
dollar xərclədilər. Klinton dönəmində az qala ermənilər soyqırımının rəsmən ABŞ hökuməti
tərəfindən tanınmasına nail olacaqdılar. Ötən il də erməni soyqırımının tanınması məsələsi son
anda baş tutmadı. O, əmin olduğunu bildirir ki, əgər fransız parlamentində erməni soyqırımının
qəbulu ilə bağlı məsələ araşdırılsa, hökmən burada erməni lobbisinin fransız siyasətçilərini və
parlament üzvlərini pulla ələ aldıqları üzə çıxacaq.
Alman tədqiqatçısı Albert Şneyder: “Mən baxdığım filmlərə, oxuduğum kitab və sənədlərə
həmişə hörmətlə yanaşmağa çalışmışam. Çünki bütün bunlarda bir insan ömrünün izi var. O
yerdəki bəziləri öz yazdıqları və yaxud çəkdikləri əsərlərlə aldatmağa çalışır, o yerdə mən
deyirəm:-məni aldatdın, bəs tarix necə olsun? Tarixi aldatmaq mümkündürmü?...Qarabağdan
həmişə azərbaycanlı ətri gəlib. Məni heç kəs aldatmasın”.
Dostları ilə paylaş: |