Hacı Nərimanoğlu
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1
2
Türk, ya erməni soyqırımı? gerçək tarix rus, ingilis, fransız, amerikan, yəhudi, gürcü...erməni şahidlərin gözü, sözü ilə Şərhsiz Bakı-2015 3
Ön Söz:
Azay Quliyev Milli Məclisin üzvü, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının sədri, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru
Elmi redaktor: Fətəli Abdullayev siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru
Məsləhətçilər:
Vəli Əliyev “Zəngəzur” Cəmiyyətləri Birliyi Ağsaqqallar Şurasının sədri, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Ümumi tarix kafedrasının müdiri, AMEA-nın müxbir üzvü, professor
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının dosenti, Qarabağ Araşdırmalar Mərkəzinin müdiri, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru
Kitab Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə dəstəyi ilə “Zəngəzur” Cəmiyyətləri Birliyi tərəfindən "Saxta erməni soyqırımı iddiaları haqqında rus, ingilis, fransız, amerikan, gürcü, yəhudi, erməni şahidlərin ifadələrinin toplanaraq nəşr edilməsi” layihəsi çərçivəsində nəşr edilir.
©“Zəngəzur” Cəmiyyətləri Birliyi 4
Erməni yalanlarını ifşa edən kitab
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev son çıxışlarında dəfələrlə erməni təbliğatına qarşı hücum xarakterli xarici siyasət aparılmasını, müasir informasiya texnologiyalarının, internetin imkanlarından daha bacarıqla, səmərəli istifadə olunması yolu ilə Azərbaycan reallıqlarının dünyada tanıdılmasını, qısa müddətdə Dağlıq Qarabağ problemi ilə əlaqədar Ermənistanla qarşıdurmada strateji qüvvələr nisbətində əsaslı dəyişikliklər edilməsini həm dövlət qurumları, həm də qeyri-hökumət sektoru qarşısında mühüm vəzifə kimi qarşıya qoymuşdur. Müasir dünyanın qəbul etdiyi, inandığı metodların tətbiqi ilə ermənilərin mövqeyinin saxta olması barədə şübhə doğurmayan dəlillər, konkret tarixi sübutlar ortaya qoyulmalı və dünya güclərinin öz dillərində özlərinə təqdim edilməlidir. Dövlətimizin başçısı demişdir: "Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ
Dünya
siyasətinə təsir etmək imkanları olan bir sıra beyin mərkəzlərinin, siyasi, ictimai xadimlərin də etiraf etdikləri kimi, informasiya savaşında ermənipərəst mövqelərin zəiflədiyi, erməni tərəfdarlarının sayının və nüfuzunun ilbəil azaldığı, "hücum diplomatiyası"nın effektiv nəticələri göz önündədir. Tolerantlığı, sivil birgəyaşayış normalarını daxili və xarici siyasətin əsas istiqamətinə çevirən dövlətimiz həm də bədnam erməni lobbisinin məkr və iftira üzərində qurulmuş qərəzli informasiya-təbliğat siyasətini ifşa edir, ermənilərin öz tarixləri ilə bağlı uydurduqları miflərini, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı gerçəklikləri təhrif etmək, dünyanı çaşdırmaq cəhdlərini puça çıxır. Hazırda dünyada geniş müşahidə edilən "ikili standartlar"a, ədalətsizliklərə rəğmən, Ermənistanın Azərbaycana qarşı hərbi təcavüzü ən müxtəlif rəsmi səviyyələrdə etiraf edilir. Artıq bu istiqamətdə əldə olunan, real nəticələri aydın görünən uğurlarda ölkəmizin QHT sektorunun pay çəkisi də artmışdır. Razılıq hissi ilə deməliyəm ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyəsi ilə nəşr edilib oxuculara təqdim olunan bu kitab da ölkə başçımızın qarşımıza qoyduğu məqsədin reallaşmasına xidmət edir.
“Zəngəzur” Cəmiyyətləri Birliyinin sədri, yazıçı-publisist Hacı Nərimanoğlunun oxuculara təqdim olunan bu kiçik həcmli kitabının əsas üstünlüyü ordadır ki, həm Qafqazda, həm də Anadoluda Osmanlı dövləti zamanında ermənilərin türklərə qarşı əvvəlcədən planlaşdırıb həyata keçirdiyi soyqırımı siyasətinə, törətdikləri qanlı qırğınlara şahidlik edənlər məhz ermənilərə arxa, dayaq olan, hərbi-siyasi, maddi-mənəvi yardım edən dövlətlərin təmsilçiləridirlər-rus, ingilis, fransız, amerikan və ermənilərin özləridir. “Danışan”ların heç biri türk, müsəlman deyil, elə bu gün xristian təəssübkeşliyini özlərinə həyat, siyasət devizinə çevirmiş, dünyanı ikili standartlarla yönəldən, beynəlxalq siyasətə əsaslı təsir imkanları olan fövqəlgüc dövlətlərin, xalqların təmsilçiləridir. Kitabda toplanmış faktlar, müxtəlif mənbələrdən gətirilən dəlil-sübutlar, sitatlar böyük güclərin öz siyasi məqsədləri naminə erməni millətçiliyini hansı bədnam yollarla və hansı məqsəd, vasitələrlə təşviq etdiyini açıq göstərir. Erməni terrorçu dəstələrinin yaranmasına verilən hərtərəfli dəstək, onların kin, nifrətdən yoğrulmuş qeyri-insani hərəkətləri ilə nə qədər iyrənc olduğunu bütün çılpaqlığı ilə bir daha göz önündə canlanır. Kitabı vərəqlədikcə, hadisələrin canlı şahidi olmuş xristian diplomat, hərbçi, yazarların şahidliyi ilə ermənilərin törətdikləri insanlıq adına ləkə olan vəhşətlərlə nə qədər alçaldığının, miskinləşdiyinin əyani şahidi oluruq.
Təqdim edilən kitabda əsas məqsəd bir tərəfdən tarixdə mövcud olmamış “erməni soyqırımı” yalanlarının faktlarla ifşa edilməsidirsə, digər tərəfi türklərə qarşı həyata 5
keçirilən soyqırımın nə qədər təkzibedilməz sübutlarının olduğunu ortaya qoymaqdır. Ona görə də təkcə elə bu kitabda toplanmış dəlillər bəşəriyyətə qarşı ən böyük cinayət sayılan soyqırımının XIX əsrin sonlarından başlayaraq XX əsrin sonlarınadək məhz türklərə qarşı aparıldığını sübut edir. Burada
mən 2014-cü ilin ən yaddaqalan, Türkiyə və Azərbaycanda geniş əks-səda, xoş ovqat yaradan hadisələrdən birini yada salmaq istərdim. Aprelin 24-ü saxta erməni soyqırımı günü Praqada dövlət və hökumət başçılarının iştirakı ilə "Şərq tərəfdaşlığı" proqramının 5 illiyinə həsr olunan sammitdə Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyan Zirvə görüşünün plenar iclasında öz çıxışını bütünlükdə qondarma "erməni soyqırımı"na həsr edir, Türkiyənin Sammitdə təmsil olunmamasından sui-istifadə edən Ermənistan prezidenti mövzudan tamamilə kənara çıxaraq qondarma "soyqırımı" məsələsini qabardıb Türkiyəni əsas tənqid hədəfinə çevirir. Serj Sarkisyan bir tərəfdən Türkiyəni qondarma "soyqırımı" ilə bağlı konstruktiv mövqe tutmamaqda, digər tərəfdən isə Ermənistanla sərhədlərini açmamaqda əsassız olaraq ittiham edib və bu ölkənin Avropa İttifaqına üzvlüyünün yolverilməz olduğunu deyir. Ermənistan prezidenti çıxışında hər cəhdlə inandırmağa çalışır ki, Avropa ictimaiyyəti qondarma "soyqırımı" ilə bağlı daha təsirli mövqe tutmalıdır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Sammitdə söz alıb deyir:
Dövlətimizin başçısının nitqindən gətirilən bu sitat məsələnin bütün aspektlərini ifadə etməklə yanaşı, bir millətin iki dövləti olan Türkiyə ilə Azərbaycanın mövqelərinin bütün əsas istiqamətlərdə üst-üstə düşdüyünün də təsdiqidir. Gözlənildiyi kimi də, qondarma soyqırımın 100 illiyi ərəfəsində erməni dostlarının beynəlxalq aləmdə qaldırdığı hay-küylə birlikdə Türkiyə və Azərbaycana qarşı okeanın o tayından, Qərbin çeşidli ölkələrinin dövlət, qeyri-hökumət, media qurumlarından gələn əsassız ittihamlar, basqılar, insan hüquqları, demokratiya, söz azadlığı adı altında təzyiqlər də artmaqdadır. Ancaq iki qardaş dövlətin bu sınaqdan da möhkəmlənmiş formada çıxacağı şəksizdir. Bu kitabın da əsas məziyyəti ondadır ki, müəllif məsələyə geniş anlamda, tam yanaşır, qondarma “erməni soyqırımı” iddialarının əsas hədəfinin Türkiyə ilə yanaşı, həm də Azərbaycan olduğunu göstərir. Qafqazda, İranın türklər yaşayan Azərbaycan vilayətlərində, Anadoluda, Kıbrısda törədilən, eyni mərkəzlərdən yönəldilən qanlı qırğınlara dair şahid ifadələri paralel təqdim
6
olunur, türklərə qarşı soyqırım cinayəti bütün əhatəliliyi, genişliyi ilə tam şəkildə göz önündə canlandırılır. Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri, həqiqi dövlət müşaviri akademik Ramiz Mehdiyevin son iki ildə qələmə aldığı "Gorus 2010: absurd teatrı mövsümü", "Dağlıq Qarabağ: məxəzlərdən oxunmuş tarix", "Ermənilərin mif yaradıcılığı tarixdə ilk xristian dövləti kontekstində", “İkili standartların dünya nizamı və müasir Azərbaycan” və digər sanballı kitab və məqalələri tarix elminin son illərdəki ən böyük nailiyyətlərindən olmaqla yanaşı, erməni nəzəriyyəçilərinin fikirlərini məntiqlə alt- üst etmiş, saxta erməni təbliğatına həqiqi tarixlə sarsıdıcı zərbə vurmuş, "ikili standartlara" qarşı informasiya savaşında zəngin məlumat mənbəyi olmuş, istinad mənbələrinin mötəbərliyi ilə ölkəmizdə və onun hüdudlarından kənarda böyük rezonans doğurmuşdur. Akademik Ramiz Mehdiyevin əsərlərinin əsas üstünlüyü ondadır ki, bunlar xarici dillərdə, o cümlədən erməni dilində olan mənbələrə və elmi əsərlərə istinad edilir, iqtibaslar gətirilir, yəni xarici ölkələrin alimlərinə tarixi həqiqətin ünvanını elə onların öz dillərində olan mənbələrdə və elmi ədəbiyyatda olduğunu göstərir və həm də qarşıya mühüm vəzifələr qoyur: "Prezident İlham Əliyevin müəyyən etdiyi hücum xarakterli xarici siyasət,
Haqqında bəhs edilən hücum xarakterli xarici siyasətin ən bariz nümunəsini də elə dövlətimizin başçısı özü şəxsən göstərir. 2015-ci il fevralın 7-də bir çox dövlət və hökumət başçısının iştirak etdiyi 51-ci Münxen Təhlükəsizlik Konfransı çərçivəsində “Ukraynadan əlavə - Avropada həll olunmamış münaqişələr” mövzusunda panel müzakirəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin cəsarətli, kəskin çıxışı bütün Avropaya, dünyaya yayıldı: “İşğal olunmuş ərazilərimizdə hər şey məhv edilib və biz hər
Məlumdur ki, ermənilərin xalqımıza qarşı soyqırımına ilk siyasi qiyməti Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyev “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” 26 mart 1998-ci il tarixli 690 saylı Fərmanında verib: "Böyük Ermənistan" yaratmaq xülyasından ruhlanan erməni qəsbkarları 1905-1907-ci illərdə azərbaycanlılara qarşı açıq şəkildə geniş miqyaslı qanlı aksiyalar həyata keçirdilər. Ermənilərin Bakıdan başlanan vəhşilikləri Azərbaycanı və indiki Ermənistan ərazisindəki Azərbaycan kəndlərini əhatə etdi... Beləliklə, XX əsrdə müxtəlif dövrlərdə 2 milyona yaxın soydaşımız öz tarixi vətənlərindən köçürülmüş, etnik təmizləmə siyasətinin qurbanına çevrilərək öldürülmüş və didərgin salınmışdır.”
Məhz Ulu Öndərimiz 31 mart gününü “Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü” elan etdikdən sonra 70 il imperiya buxovları ilə yaşamağa məhkum olmuş Azərbaycan öz tarixini obyektiv şəkildə araşdırmaq imkanı qazandı. Dövlət müstəqilliyimizin bərpasından sonra çox sayda kitablar yazılıb, elmi-tədqiqat işləri aparılıb, ancaq yenə də xalqımıza qarşı
7
ermənilərin törətdikləri vəhşiliyin yeni-yeni izləri, sübutları üstü açılmamış sənədlərdə hələ də qalmaqdadır. Bir çox Avropa ölkələrində və Rusiya arxivlərində Osmanlı İmperiyasının son illərində, Birinci dünya savaşının davam etdiyi illərdə erməni millətçi silahlı dəstələrinin Anadolu ilə birlikdə Xoy, Urmiya, Bakı, Quba, İrəvan, Naxçıvan, Qarabağ və Zəngəzurda günahsız müsəlman türklərə qarşı törətdikləri amansızlıqları əks etdirən sənədlər öz araşdırmaçılarını gözləyir.
“Zəngəzur” Cəmiyyətləri Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə 2012- ci ildə həyata keçirdiyi “Zəngəzurda doğuldular, Anadoluda əbədiyyətə qovuşdular”, 2014- cü ildə “Zəngəzur və Qarabağda ermənilərin törətdikləri qətliamlar Osmanlı-Türkiyə mənbələrində” layihələri çərçivəsində nəşr edilən eyni adda kitablarda belə yanaşma özünü göstərmiş, ilk dəfə olaraq Türkiyə mənbələrində çox sayda yeni sənədlər tapılıb ictimaiyyətə təqdim edilmiş, maraqla qarşılanmışdı. Yaxşı haldır ki, bu nəşrin artıq rus, ingilis, fransız, çex dillərinə tərcümə edilib yayılmasına da başlanmışdır.
QHT-nin bu nəşrinin 2015-ci ilin əvvəlində işıq üzünə çıxaraq yayılması xüsusilə təqdirəlayiq və əhəmiyyətli hadisədir, ona görə ki, türk düşmənçiliyini özlərinə həyat tərzinə çevirmiş erməni diasporu saxta “erməni soyqırımı”nın 100 illiyini əldə bayraq edərək bir sıra Avropa və dünya güclərinin, lobbilərinin aktiv siyasi, informasiya, maliyyə yardımı ilə beynəlxalq aləmdə Türkiyəyə qarşı hücum xarakterli total təbliğat kampaniyasına başlamışdır. Dünya erməniləri, onların diaspor və lobbiləri bu ili özləri üçün son fürsət, həlledici imkan hesab edirlər. Ona görə də belə tarixi faktlara, arxiv sənədlərinə əsaslanan elmi-tədqiqat xarakterli kitabların yazılıb yayılması çox gərəklidir, təqdirəlayiqdir. Heç şübhə yoxdur ki, 23 ildir torpaqlarının 20 faizdən çoxu erməni yağılarının tapdağında qalan Azərbaycan buna laqeyd qala bilməz, çünki Türkiyəyə dəyən zərbə həm də Azərbaycana dəyir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurası bu cür layihələrin maliyyələşdirilməsini əhəmiyyətli hesab edir və reallaşmasına dəstək verməkdə davam edəcəkdir.
Azay QULİYEV, Milli Məclisin üzvü, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri- Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının sədri, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru
8
Rusların gördükləri və yazdıqları •
I Dünya Müharibəsinin başlandığı ilk günlərdə Osmanlı torpaqlarına hücum edən rus ordusunun komandanı general L.Odişidzenin Sankt-Peterburqa yazdığı məktubdan: “11-12 mart gecəsində erməni cəlladlar Ərzincan ətrafındakı ərazilərdə müsəlmanları süngülərlə və baltalarla qətlə yetirdilər. Bu vəhşilər öz qurbanlarını əksərən məlum planlarını icra etmək məqsədilə qazdırdıqları xəndəklərə atırdılar. Hər xəndəyə 80 müsəlmanın nəşi atılırdı. Mənim yavərim 200 belə xəndək saydı.” •
Rus ordusunun Osmanlı torpaqlarına girən hərbi hissəsinin komandiri, podpolkovnik Qryaznovun Sankt-Peterburqa göndərdiyi rəsmi raportdan: “Kəndlərə aparan yollara müsəlman kəndlilərinin süngüyə keçirilmiş meyidləri, kəsilmiş bədən hissələri, dağıdıb tökülmüş daxili orqanları səpələnmişdi. Dəhşətlidir! Öldürülənlər əsasən qadın və uşaqlardır. Dərin quyular qazılmış və köməksiz insanlar heyvan kimi kəsilərək bir-birinin ardınca quyulara atılmışlar. Sonradan öldürülmüş müsəlmanlar da quyulara doldurulmuşlar. Quyu meyidlərlə doldurulandan sonra ona nəzarət edən erməni deyirdi: 70 meyid var, 10-nuna da yer var.” Sonra daha 10 müsəlmanı parça-parça doğrayıb quyuya atırdılar, üstün torpaqla örtürdülər. Qətllərə məsul erməni bir dama doldurulmuş 80 müsəlmanın hamısının başın bir-bir kəsirdi. Rusicahanın ardınca ermənilər Ərzuruma tərəf hərəkət edirlər.” •
Çar Rusiyasının Ərzurum Rus İkinci Topçu Alayın Komandiri podpolkovnik Tverdo-Xlebov xatirəsində yazır: "Ermənilər mənə 27 fevral gecəsi 3000 türkü öldürdüklərini fəxrlə bəyan etdikləri zaman, müdafiəsiz, günahsız insanların öldürülməsinin bir vəhşilik olduğunu dedim, bizə:- siz russunuz, erməni millətinin idealını anlayamazsınız-cavabını verdilər. Ərzurumda qalan bütün rus zabitləri, öz ləyaqəti və formaları ilə ermənilərin türklərə qarşı soyqırımlarını örtmək üçün kifayətlənməyib ancaq əmirlərinə itaət, yalnız Rusiyaya xidmət üçün qaldıq. Ərzurumda olduğumuz müddətdə erməni dəstələrinin vəhşilik və qalmaqalına son verilməsini istədik, bir qrup zabit adından baş komandanımıza verdiyimiz hesabatda, "Ərzurumdan hamımızın ayrılmasına imkan verilməsini istədik, çünki burada heç bir şey etməyib ancaq erməni quldurların üzündən adımızın ləkələnməsini heç bir zaman istəmədiyimiz bildirdik...". •
Podpolkovnik Tverdo-Xlebov: “Ermənilər zavallı türklərə qarşı ağlasığmaz qəddarlıqla qətllər törədirdilər, silahsız türklərin özünümüdafiə üçün heç nəyi yox idi.” •
1893-1896-cı illərdə Şərqi Anadoluda cərəyan edən erməni terroru günlərində, Van və Bitlis rus konsulu general Mayevski mərkəzə hazırlayıb göndərdiyi hesabatında yazırdı: "Osmanlıda ermənilərin guya zülm və soyqırıma məruz olduqlarını Avropaya göstərmək zərurət idi. Proqram bu şəkildəydi: ancaq qan tökmək lazımdır ki, ermənilər sərbəstilik əldə etsinlər. Qan tökün ki, Avropa sizi himayə etsin." •
Rus konsulu Mayevski "Bitlis və Van Vilayətləri Statistikada" adını daşıyan hesabatında, erməni daşnak və hnçak dəstələrinin regionda müsəlman türklərə etdikləri qırğınları belə ifadə edir: "Ermənilər tərəfindən türklərə qarşı keçirilən qətliamların səbəbkarı, əvvəl erməni inqilabçıları-daşnaklar, sonra bunları 9
olmadığı yerlərdə yaşayan ermənilərin türklərlə bir problemi yox idi. Türk zülmü bir gerçək olmayıb, istəyərək uydurulmuş siyasi bir əfsanədir. Həqiqəti olduğu kimi demək tələb edirsə, şərqdə qətliam törədənlər müsəlmanlar deyil, ermənilərdir. Sonra törətdikləri bu zülmü, hiylə ilə türklərin adına yazdılar.” •
Qarsda Rus Milli Şura üzvü olmuş A.Semyonovun yazır: “205 min müsəlmandan yalnız sərhəd zolağında qalanlardır ki, o da 50 mindən çox deyildir. Ermənilər qan və göz yaşları hesabına böyük Ermənistan yaradır”. •
Tiflisdə rus dilində çıxan “Kaspi” qəzetinin 8 aprel 1915-ci il tarixli sayında dərc edilmiş yazıda jurnalist Türkiyənin Ərdahan mahalında törədilən qırğınlar belə təsvir edilirdi: “...Əyalətin bütün müsəlman yaşayış məntəqələrində bəni insan görünmür. Yalnız iki məntəqəyə 500-600 qadın və uşaq yığılmışdır. Onların içərilərində cəmisi 6 nəfər əldən düşmüş qoca kişi vardır. Qars və Ərdahan tərəflərində başsız qalan və ona bitişik Şərqi Anadolunun rus-erməni işğalı altında olan ərazilərindən canını qurtarıb qaça bilən kimsəsiz uşaq və qadınların bir qismi Bakı və Gəncəyə pənah gətirmişdi. Təkcə Bakıdakı “İsmailiyyə” binasının zirzəmisində Bakı Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyətinin Şərqi Anadoludan toplayıb gətirdiyi 1000-ə qədər uşaq və qadın yerləşdirilmişdi. O dövrün mənbələri göstərir ki, 1914-1915-ci illərdə Qars vilayətinin Ərdahan dairəsində 110, Qağızman dairəsində 75, Qars dairəsində 130, Oltu dərəsində 90 kənd tamamilə dağıdılmış və əhalisi soyqırıma məruz qalmışdır. Ümumiyyətlə, Qars vilayətində təkcə 1914- 1915-ci illərdə 405 kənddə ermənilər türklərə qarşı soyırım törətmişlər.” •
Tiflisdə rus dilində dərc edilən illik “Qafqaz təqvim”indən: “Türklərin 1914-cü ilin sonu və 1915-ci il ərzində məskun olduqları yaşayış məntəqələrində əhali qalmadığından, Ərdahan dairəsində 1915-ci ildə, Oltu dairəsində isə 1915-ci və 1916-cı illərdə siyahıyaalma keçirmək mümkün olmamışdı. Ümumiyyətlə, 1914- 1915-ci illərdə Qars vilayətində 150 minə yaxın türk qətlə yetirilmişdir.” •
Bakıda ermənilərin törətdiyi qırğınların bilavasitə şahidi olmuş, istintaqını aparmış A.Y.Kluqenin tərtib etdiyi protokoldan: "...1918-ci il mart Bakı hadisələri zamanı azı 11.000 müsəlman qətlə yetirilmişdir. Ermənilər müsəlman əhalisini işgəncələrlə öldürür, şəmşirlərlə parçalayır, süngü ilə dəlik-deşik edir, körpə uşaqları süngüyə keçirir, cəsədlərin burun, qulaq və başlarını kəsir, evlərə od vurub sakinlər qarışıq yandırır, qadınları soyundurur və saçlarını bir-birinə bağlayaraq tüfəngin qundağı ilə ölüncəyə qədər döyürdülər”. •
Gəncə dairə məhkəməsinin hakimi A.F.Novatski öz hesabatında yazırdı: "...Ermənilər 1918-ci ilin 18 (31) martında səhər erkən Şamaxı şəhərinə hücum çəkmişlər. Şamaxı cənubdan ermənilər, şimal-şərq tərəfdən malakanlar tərəfindən mühasirəyə alınmışdır. Bu dəstələr Şamaxının müsəlmanlar yaşayan aşağı hissəsini bombardman etmişlər. Bu zaman şəhərin yuxarı hissəsində yaşayan ermənilər odlu silahlardan müsəlmanları atəşə tutmuşlar. Şəhərə girməyə nail olmuş erməni və malakanlar müsəlmanları məhv etməyə başlamışlar. Onlar irəlilədikcə evləri yandırmış, qarət etmiş, dinc əhalini qırmışlar. Yanğın şəhərin bütün müsəlman hissəsinə yayılmış və ertəsi gün bunun yerində yalnız xarabazarlıq qalmışdır. Kişi, qadın, uşaq olmasına baxmayaraq, sakinlər küçələrdə gülləbaran edilmiş, onlara olmazın əzab-əziyyətlər və işgəncələr verilmişdir. Küçələr zorlanmış, döşləri kəsilmiş, qarınları yarılmış, təhqirlərə məruz qalmış qadın cəsədləri ilə dolu idi, hətta nizələrlə torpağa saplanmış uşaq meyitlərinə də rast gəlmək olurdu." Navahı kəndində "ermənilər kəndə soxularaq əhalini vəhşicəsinə döymüş, qaçanları 10
güllələmiş, əllərinə keçənləri süngüdən keçirmiş, xəncərlə doğramış, uşaqları valideynlərinin gözləri qarşısında süngülərə taxmış, qadınları zorlamış, döşlərini kəsmiş və nəticədə 555 kişini, 260 qadını, 140 uşağı məhv etmişlər." •
"Amazaspın dəstəsi Quba şəhərinə cəza məqsədilə, yalnız komissar Şaumyanın arzusu ilə - o biri komissarların xəbəri olmadan göndərilmişdi. Bu dəstəyə əsgərlərin seçilməsi o vaxtkı hərbi komissar Korqanov tərəfindən həyata keçirilmişdi. Dəstə "Daşnaksütyun" partiyasına mənsub olan təqribən 2 min nəfər ermənidən ibarət idi, dəstəyə rəhbərlik məşhur daşnak Amazaspa, komissarlıq isə Venunu adlı bir erməniyə tapşırılmışdı, buna "cəza dəstəsi" adı verilmişdi və onun qarşısında heç bir siyasi məqsəd qoyulmamışdı." •
1917-ci ildən bolşevik partiyasının üzvü olan Q.Blyumin xatırlayırdı: “1918-ci ilin hadisələri başladı və biz, öz silahlı qüvvələrimiz olmadığından, daşnak dəstələrindən istifadə etdik. Daşnak dəstələri öz murdar işlərini gördülər, 20000 yazıq müsəlman əhalisini doğramaqla, vətəndaş müharibəsi əvəzinə, milli zəmində müharibə yaratdılar”. Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|