Hafta yangiliklari

Pedagogik tadqiqotlarning manbalari sifatida tizimli, texnologik va madaniy-insonparvarlikka doir yondashuvlarga alohida to‘xtalib o‘tish lozim. Ilmiy adabiyotlarda “tizim” tushunchasiga ko‘plab ta’riflar berilgan bo‘lib, ular orasida T.I.SHamova, T.M.Davыdenko, R.Axliddinov, S.Turg‘unov, N.Muslimovlar tomonidan mazkur tushunchaga berilgan izohlar zamonaviy metodologik yondashuvlarni o‘zida aks ettirganligi bilan tavsiflanadi. Tizim – nafaqat o‘ziga xos xususiyatga ega tarkibiy qismlar, balki yangi integrativ sifatlari bilan shartlangan o‘zaro harakatdagi obyektlar yig‘indisi. Tizim o‘zida quyidagi belgilarni aks ettiradi: tuzilmaning, ya’ni elementlar orasida aniq aloqa va munosabatlarning mavjudligi; integrativ sifatning mavjudligi (tizimlilik); maqsadga yo‘nalganlik; kommunikativ xususiyatlarning mavjudligi.

• Pedagogik tadqiqotlarning manbalari sifatida tizimli, texnologik va madaniy-insonparvarlikka doir yondashuvlarga alohida to‘xtalib o‘tish lozim. Ilmiy adabiyotlarda “tizim” tushunchasiga ko‘plab ta’riflar berilgan bo‘lib, ular orasida T.I.SHamova, T.M.Davыdenko, R.Axliddinov, S.Turg‘unov, N.Muslimovlar tomonidan mazkur tushunchaga berilgan izohlar zamonaviy metodologik yondashuvlarni o‘zida aks ettirganligi bilan tavsiflanadi. Tizim – nafaqat o‘ziga xos xususiyatga ega tarkibiy qismlar, balki yangi integrativ sifatlari bilan shartlangan o‘zaro harakatdagi obyektlar yig‘indisi. Tizim o‘zida quyidagi belgilarni aks ettiradi: tuzilmaning, ya’ni elementlar orasida aniq aloqa va munosabatlarning mavjudligi; integrativ sifatning mavjudligi (tizimlilik); maqsadga yo‘nalganlik; kommunikativ xususiyatlarning mavjudligi.

T.I.Shamovaning ta’kidlashicha, tizim – bu har birining alohidaligini inkor etuvchi, yangi integrativ sifatga ega o‘zaro aloqador elementlarning maqsadga qaratilgan yaxlitligi; tashqi muhit bilan bog‘langan yaxlitlik. N.A.Muslimovning fikricha, tizim (yunoncha systema – yaxlit, qismlardan tarkib topgan, biriktirilgan) muayyan yaxlitlik, birlikni hosil qiluvchi, o‘zaro ta’sirlashuv va bog‘liqlikda bo‘lgan ko‘plab elementlarni anglatadi. Tizim – tartibli ravishda joylashgan va o‘zaro bog‘liqlikda bo‘lgan qismlar birligini ifodalovchi yaxlitlikdir. “Tizim” bu muayyan tahlitda tartibga keltirilgan elementlar to‘plami bo‘lib, ular o‘zaro bog‘liq holatda, muayyan yaxlit birlikni hosil qiladi. “Tizim” tushunchasiga berilgan ta’riflardan kelib chiqqan holda, “tizimlilik” tushunchasini jarayonlar va borliqdagi hodisalarning tizim hosil qila olishi, tizimning mavjudligi, moddiy dunyoning hamda uni bilish shakllarining tizimli qurilishga egaligi kabi holatlarni aks ettira olishi to‘g‘risidagi xulosaga kelish mumkin. Tizimli yondashuv – ilmiy bilish hamda ijtimoiy amaliyot metodologiyasining yo‘nalishi bo‘lib, uning asosida obyektlarni tizim sifatida qabul qilinishi yotadi.

• T.I.Shamovaning ta’kidlashicha, tizim – bu har birining alohidaligini inkor etuvchi, yangi integrativ sifatga ega o‘zaro aloqador elementlarning maqsadga qaratilgan yaxlitligi; tashqi muhit bilan bog‘langan yaxlitlik. N.A.Muslimovning fikricha, tizim (yunoncha systema – yaxlit, qismlardan tarkib topgan, biriktirilgan) muayyan yaxlitlik, birlikni hosil qiluvchi, o‘zaro ta’sirlashuv va bog‘liqlikda bo‘lgan ko‘plab elementlarni anglatadi. Tizim – tartibli ravishda joylashgan va o‘zaro bog‘liqlikda bo‘lgan qismlar birligini ifodalovchi yaxlitlikdir. “Tizim” bu muayyan tahlitda tartibga keltirilgan elementlar to‘plami bo‘lib, ular o‘zaro bog‘liq holatda, muayyan yaxlit birlikni hosil qiladi. “Tizim” tushunchasiga berilgan ta’riflardan kelib chiqqan holda, “tizimlilik” tushunchasini jarayonlar va borliqdagi hodisalarning tizim hosil qila olishi, tizimning mavjudligi, moddiy dunyoning hamda uni bilish shakllarining tizimli qurilishga egaligi kabi holatlarni aks ettira olishi to‘g‘risidagi xulosaga kelish mumkin. Tizimli yondashuv – ilmiy bilish hamda ijtimoiy amaliyot metodologiyasining yo‘nalishi bo‘lib, uning asosida obyektlarni tizim sifatida qabul qilinishi yotadi.