Page 329
schyotlari; alohida hisoblash va shartnoma bo’yicha tannarx kalkulatsiyasi.Korxonaning
ishlab chiqarish hayotida mahsulot tannarxini hisobga olish muhim ahamiyat kasb etadi,
chunki tannarx ishlab chiqarish samaradorligining asosiy ko'rsatkichlaridan biri va
sotishni rag'batlantiruvchi omil hisoblanadi, chunki tannarx qancha past bo'lsa, foyda
ham shuncha ko'p bo'ladi. Xarajat bo'yicha ishlab chiqarish xarajatlari hajmi hisobga
olinadi, bu birlik birligiga to'g'ri keladi, xarajatlarning o'zi, qoida tariqasida, xarajatlar
moddalari bilan umumlashtiriladi. O'zining ishlab chiqarishi bo'lgan korxonaning asosiy
vazifasi bo'lgan tannarxni pasaytirish uchun mahsulot tannarxini hisobga olishni
optimallashtirish, xarajatlar markazlari bo'yicha asosiy ishlab chiqarish xarajatlari
hisobini tizimlashtirish, buxgalteriya hisobi uchun eng mos usulni tanlash kerak. ishlab
chiqarishning o'zi va xarajatlarni hisoblash metodologiyasi. Rejalashtirish va
buxgalteriya hisobiga ishlab chiqarishning mumkin bo'lgan eng past narxiga mos
keladigan shart-sharoitlarni loyihalashtirish va ularni amalga oshirishga harakat qilish
yoki hech bo'lmaganda ularga asosiy ishlab chiqarish darajasi va boshqa sharoitlar
imkon beradigan darajada yaqinlashish mumkin. Bunday sharoitlarni rejalashtirish
uchun siz harakat qilishingiz kerak bo'lgan narx narxiga ideal darajada mos keladigan
rejalashtirilgan ko'rsatkichlarni hisoblash uchun mahsulot ishlab chiqarishdagi asosiy
xarajatlarni tahlil qilish amalga oshiriladi.Ta'kidlash joizki, Universal Accounting
System dasturiy ta'minoti asosiy mahsulot ishlab chiqarish tannarxi hisobini
muvaffaqiyatli avtomatlashtiradi va buxgalteriya hisobiga qo'shimcha ravishda
mahsulot tannarxining pasayishi bilan asosiy ishlab chiqarishning samarali
ko'rsatkichlarini rejalashtirish vositalarini taqdim etadi; real xarajatlarning hisoblangan
va rejalashtirilgan xarajatlardan chetlanishlarini tahlil qiladi, aniqlangan
kelishmovchiliklarning sabablarini namoyish etadi va ulardan xalos bo'lish yo'lini taklif
qiladi, ya'ni haqiqat va reja o'rtasida mukammal uyg'unlikka erishishga yordam beradi.
Asosiy ishlab chiqarish foydani shakllantirishning asosiy manbai hisoblanadi, shuning
uchun eng yuqori daromadga ishonish uchun uning mahsuloti eng past narxga ega
bo'lishi kerak. Alohida hisoblash - boshqaruv va moliyaviy hisobda hisobotlarni alohida
ochishni ko’zlovchi hisob tizimi bo’lib, bu holda xarajatlar schyotlariga moliyaviy
muomalalar haqida yozuvlar qilinmaydi. Bu variant yozuvlarni hisobning ikki turida
takrorlashni ko’zda tutadi.Shartnoma bo’yicha tannarx kalkulatsiyasi- ishlab chiqarilishi
uzoq siklli bo’lgan yirik buyumlarni hisobga olish va kalkulatsiya qilish tizimi
hisoblanadi. Ishlab chiqaruvchiga qilingan ishlar uchun bosqichlar bo’yicha oraliq
to’lovlar shartnomada ko’zda tutilgan to’lovlar summasi buyurtmachi dalolatnoma bilan
tasdiqlangan realizatsiya qilingan ishlar qiymati bilan aniqlanadi. Тo’lovlarning kelib
tushishiga qarab mazkur davr uchun foyda hisoblash uchun realizatsiya qilingan
mahsulot tannarxiga kiritilishi kerak bo’lgan xarajatlar aniqlanadi. Shu yerda vaqti
o’tmagan xarajatlarning miqdori, ya’ni tugallanmagan va buyurtmachiga topshirilmagan
ishlarning tannarxi aniqlanadi. Shartnoma bo’yicha kalkulatsiya tizimi qo’llanilganda