Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev
Yüklə 3,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NOTA BENE ! Aybning shakli
- (JK 21-moddasi) , ehtiyotsizlik esa, o‘z-o‘ziga ishonish va beparvolikka bo‘linadi (JK 22-moddasi)
|
intellektual elementi
barcha yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan sodir qilinayotgan qilmishning obyektiv xususiyatini: tajovuz qilinayotgan obyekt yoki predmetning o‘ziga xos xususiyatlari, harakat yoki harakatsizlikning xarakterini, xavfli oqibatlarning va boshqalarning og‘irlik darajasi va xarakterini anglash yoki anglash imkoniyatini o‘z ichiga oladi. Aybning irodaviy elementi ijtimoiy xavfli qilmishni sodir etish natijasida real borliqdagi o‘zgarishlarga bo‘lgan jinoyat subyekti irodasining munosabatini ifodalaydi. Jinoyat subyekti ruhiyatida kechadigan intellektual va irodaviy jarayonlarning o‘zaro bog‘liqligi (birikma)dan kelib chiqqan holda, ko‘rinishidan bir xil bo‘lgan shakl doirasida ayb shakllarga bo‘linadi. NOTA BENE ! Aybning shakli – bu jinoyat sodir etuvchi shaxsning, o‘z qilmishiga nisbatan bo‘lgan munosabatini ifodalovchi ong va iroda elementlarining jinoyat qonuni bilan o‘rnatilgan o‘zaro bog‘liqligi (birikmasi)dir. Qonunchilik tuzilish shakliga muvofiq, aybning tuzilishi qasd va ehtiyotsizlik shaklida bo‘ladi. JK 20-moddasiga muvofiq, «Ushbu Kodeksda nazarda tutilgan ijtimoiy xavfli qilmishni qasddan yoki ehtiyotsizlik orqasida sodir etgan shaxs jinoyat sodir etilishida aybdor deb topilishi mumkin». Aybning har bir shakli bir necha turlarga bo‘linadi. Qasd to‘g‘ri va egri qasdga bo‘linadi (JK 21-moddasi) , ehtiyotsizlik esa, o‘z-o‘ziga ishonish va beparvolikka bo‘linadi (JK 22-moddasi) . Jinoiy tajovuzning xususiyati va shaxsning o‘zi sodir etgan qilmishiga bo‘lgan munosabatining ba’zi darajalarida namoyon bo‘lganidek, har qanday ijtimoiy xavfli qilmish qasddan yoki ehtiyotsizlik orqasida sodir etiladi. 181 To‘g‘ri yoki egri qasdda intellektual element harakat (harakatsizlik)ning ijtimoiy xavfini anglashni va ijtimoiy xavfli oqibatlarining kelib chiqishi mumkinligini yoki muqarrarligini yoki faqat ularning kelib chiqish imkoniyatini oldindan ko‘ra bilishni (egri qasdda) ifodalaydi, irodaviy element esa, xohish (to‘g‘ri qasdda) yoki ongli ravishda yo‘l qo‘yishda yoki unga beparvo munosabatda bo‘lishda (egri qasdda) ifodalanadi. Jinoiy o‘z-o‘ziga ishonishda, intellektual element o‘z-o‘ziga ishonishning ijtimoiy xavfli oqibatlarining kelib chiqishi ehtimolini oldindan ko‘ra bilishda va ularning oldini olishga yetarli asoslar bo‘lmaganida, irodaviy element esa, ularning kelib chiqishini istamaslikda, ularning oldini olishga intilishda ifodalanadi. Jinoiy beparvolik uchun intellektual va irodaviylikni inkor etuvchi elementlar xosdir, ijtimoiy xavfli oqibatlarga mumkin va zarur bo‘lgan muayyan intellektual munosabatning, ya’ni shaxsning bu oqibatlarni ko‘rishining va oldindan ko‘ra bilishligining mavjud emasligi xosdir. Irodaviy jarayonning mohiyati, aybning qasdli shaklida shaxsning o‘z xatti-harakatlarini ongli ravishda oldindan belgilangan yoki oldindan ko‘ra olishi mumkin bo‘lgan maqsadiga yo‘naltirishida, ehtiyotsizlikda esa, o‘z xatti-harakatlarining oqibatlarini o‘ylamasligida va e’tiborsizligi natijasida ijtimoiy xavfli oqibatlarning kelib chiqishida ko‘rinadi. Ehtiyotsizlikning irodaviy elementining o‘ziga xos xususiyati shundaki, unda shaxs kerakli ruhiy zo‘r berishni, ruhiy kuchni ishlatmaydi, ijtimoiy xavfli oqibatlarni keltirib chiqarish imkoniyatiga ega bo‘lsa ham, ijtimoiy xavfli oqibatlarni keltirib chiqarishdan qochadi. Sud tomonidan shaxsning xususiyatini va uning sodir etgan qilmishiga munosabatini hisobga olgan holda, unga jazo tayinlanayotgan vaqtda ruhiy ko‘rinishlari ham hisobga olinadi. Ayb faqat yuridik jihatdan qonunchilik tomonidan belgilangan forma va shakllarda mavjud. Shu bilan birga qonunchilik aybning boshqa shaklini, ya’ni jinoyat sodir etishda qasd va ehtiyotsizlikni ajratib ko‘rsatadi ( Yüklə 3,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|