Havola bo‘lakli qo‘shma gaplar taraqqiyoti reja: bmi
Yüklə 495,99 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
so‘zlar
va ular so‘zlari orqali ifodalangan va tegishli gaplarning egasi sifatida kelgan. Demak, bosh gapdagi havola bo‘lakdan iborat aniqlovchiga ega bo‘lgan so‘z ergash gapda mazmunan u yoki bu tarzda takrorlanishi mumkin. Havola bo‘lakdan iborat aniqlovchi bosh gapning ot kesimini aniqlab kelishi ham mumkin. Bunda bosh gapdagi denotativ voqeaning subyekti bir narsadan iborat bo‘lishi mumkin. Masalan, Sevgi shunday navbahorki, u tikandan gul qilur (Erkin Vohidov) gapida bosh gapning kesimi (navbahor) shunday havola bo‘lagi bilan aniqlangan. Navbahor so‘zining ham, u olmoshining ham ayni matndagi denotati bitta narsa ikki denotativ voqea tarkibiga ikki xil uzv sifatida – predikat va subyekt sifatida kirgan. Bu umumiylik mazkur qo‘shma gapdagi mazmuniy munosabatni ta’min etgan. Ammo bu ya’ni bosh gapdagi predikatning ergash gapdagi subyekt bilan denotativ bir xillikka ega bo‘lishi mumkin. Ergash gapdagi bosh gap predikati bilan denotativ bir xil bo‘lgan bo‘lak tushib qolishi ham mumkin. Bunda mazmuniy munosabatda o‘zgarish bo‘lmaydi. Misollar: Uning xo‘jaligi bir maktabki, unda mana man degan xo‘jalik rahbarlari o‘qisa arziydi (Said Ahmad). U shunday ibliski, boylikka xirs qo‘ygan har qanday odamni yo‘ldan ozdiradi (O. Yusupov) Qisqasi, bir havola bo‘lakli aniqlovchi ergash gapli qo‘shma gaplarda mazmuniy – funksional va mazmuniy – sintaktik muvofiqlik mavjud bo‘ladi, ulardagi mazmun ikki (yoki undan ortiq) denotativ voqea o‘rtasidagi munosabatdan iborat. Bu munosabatning yuzaga kelishida voqealar uzvlari 41 o‘rtasidagi denotativ umumiylik muhim rol o‘ynaydi. Bosh gapda havola bo‘lak qaysi bo‘lakni aniqlasa, shu bo‘lakning denotati ergash gapda ham muayyan bo‘lakning denotati sifatida mavjud bo‘ladi. Bunday gaplardagi shakliy bog’lovchi vosita Yüklə 495,99 Kb. Dostları ilə paylaş:
|