Gazsimon muhitda shovqin tezligi quyidagicha aniqlanadi:
C gaz 'J Ц Р S t ! f ) 9
bunda, ц — gaz adiabati ko‘rsatgichi (havo uchun ц=1.4); Pst — gazning bosimi; p — gazning zichligi.
Normal atmosfera sharoitida (T = 293 °K va Pst = 1034 GPa) tovush tezligi С havoda 344 m /s ga teng.
Tovush toMqinlari ma’lum chegaragacha tarqalishi mumkin. Mana shu chegara oraliq tovush maydoni deb ataladi. Tovush maydonidagi har bir nuqtada havo zarralarining harakat tezligi vaqt birligida o'zgarib turadi. Bir lahzada kuzatilgan havo to'liq bosimining ta’sir kuchidan xoli bo'lgan havoning o'rtacha bosimiga nisbati tovush bosimi deb ataladi va R bilan belgilanada. Tovush bosimining o'lchov birligi Pa.
Odam qulog'iga tovush bosimining o'rta kvadrat miqdori ta’sir qiladi.
2 = \ I T 0 \ p \ t ) d t
0
Chiziq o'rtacha vaqt bo'yicha odam qulog'iga To 30 + 100 ms davomida paydo bo'ladigan bosimni bildiradi.
Tovush bosimining tebranish tezligiga nisbati tebranish amplitudasiga bog'liq emas. U P/V=pc (Pa s/m) ga teng. Bunda: p
— muhitning solishtirma akustik qarshiligi. Bu qarshilik havo uchun 410 Pa s/m , suv uchun 1,5-106 va po'lat uchun 4,8107 Pa s/m ga teng.
Shovqin to'lqinlari tarqalganda ma’lum miqdordagi energiya bir nuqtadan ikkinchi nuqtaga ko'chiriladi. To'lqin tarqalayotgan normal yo'nalishning keltirilgan yuza birligiga vaqt birligida muhitning qandaydir nuqtasidagi o'rtacha energiya oqimi tovushning shu nuqtadagi intensivligi deb ataladi va I bilan belgila-nib, Vt/m 2 bilan o'lchanadi.
I=P2/pc
Tovushga qarshi kurash chora-tadbirlarini belgilashda keng qo'llaniladigan tovush intensivligi va tovush bosimi birliklari juda katta chegaralarda o'zgarib turadi (masalan, intensivlik 1016 marta, bosim esa 10s marta). Odam qulog'i tovushning mutlaq o'zgarishini emas, nisbiy o'zgarishini farqlaydi.
Dostları ilə paylaş: |
