Hazaj bahri va uning musamman vaznlari

Hazaj bahri va uning musamman vaznlari
Hazaji musammani solim mafoiylun (v - - -) aslining aynan takroridan hosil bo`ladi. Hazaji musammani musabbag` vaznida esa ohirgi hijo o`ta cho`ziq ya`ni musabbag` (v - - ~) shaklida bo`ladi.
Hazaji musammani axrab vaznida axrab ya`ni maf`uvlu(- - v) 1-3-o`rinlarda keladi.
Hazaji musammani axrabi musabbag`
Hazaji musammani axrabai makfufi mahzuf vaznida makfuf (v - - v) rukni 2-3-o`rinlarda keladi.
Agar vazn tarkibida bir xil rukn ikki marta takrorlanib kelsa, vaznni nomlashda takror qo`llanilgan ruknlar bir marta aytiladi.
”Mustazod” so`zi “orttirilgan, ziyoda qilingan” degaan ma`noni anglatadi. Uning vazni Hazaji musammani axrabi makfufi mahzuf (maf`uvlu/mafoiylu/mafoiylu/fauvlun) vaznining so`nggi ruknida yana maf`uvlu va fauvlun orttirilishidan hosil bo`ladi.
G`azallar tahlili:
1)To tu-sh-ta yu-zin ko`r-dim, bo`l-mish ma-nga kom uy-qu,
Le-kin g`a-midin bo`l-mish` ko`-zum-ga ha-rom uy-qu
Hazaji musammani axrab
2)Bog`-ich-ra sa-nga soch-mish, gul o-qu qi-zil yaf-roq
Shah bo-shi-g`a an-doq-kim, el o-qu qi-zil yor-moq
Hazaji musammani axrabi musabbag`
3)Sad-qang bo`-la-yin men-ga a-jab noz qi-lur-san
Ko`p qil-manma de-sam noz ku-lib boz qi-lur-san
Hazaji musammani axrabi makfufi mahzuf
4)Gul f as-li sa-nam sayr i-la gul-shan-da bo`-lub-tur
G`un-cha ko`z o-chib gul yu-zi-da xan-da bo`-lub-tur
Hazaji musammani axrabi makfufi mahzuf
5)Maj-nun i-la kez-dim ne-cha yil dash-tu bi-yo-bon
Lay-li-ni so`-rog`-lab yu-ru-dim be-sa-ru so-mon
Hazaji musammani axrabi makfufi maqsur
6)Sen-dek me-nga bir yo-ri ja-fo-kor to-pil-mas
Men-dek se-nga bir zo-ri va-fo-dor to-pil-mas
Hazaji mmusammani axrabi makfufi mahzuf
7)Ey moh ne-tay, ish-qing o`ti ay-la-di ras-vo,
de-vo-na bo`-lub-man
Ish-qing o`ti siy-nam u-za-dur, sen-ga ne par-vo,
par-vo-na bo`-lub-man
Hazaji musammani axrabi makfufi mahzufi mustazod

8)Sen-san mu-lu-ki sal-ta-na-ting o-la-ma to`l-g`on
kim bar-cha-din a`-lo
Bu jo-nu ko`-ngul ish-qing a-rovo-la-yu hay-ron,
ey o-ra-zi ze-bo
Hazaji musammani axrabi makfufi maqsuri mustazod

9)Haj-ring tu-ni-da qol-mi-sham och, ey mo-hi to-bon,
xur-shid ki-bi yuz
Ko`ng-lum u-yi-ni se-li g`a-ming ay-ladi vay-ron
vas-ling-din o-ni tuz
Hazaji musammani axrabi makfufi mahzufi mustazod