Ayələrin Tərcüməs(n)i
Yüklə 6,43 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ı lı gün ler. Ar tık siz den kim has ta ya da yol cu luk ta olur sa, tu ta ma dı ğı gün ler sa yı sın ca baş ka gün ler de tu tar. Ç
- 185- Ra ma zan ay ı... İn san lar üçün hi da yet olan Quran, onda in di ril miş tir; in san la ra yol gös te ri ci, doğ ru nun v ə hak k
- ğ ru yo la ulaş tır ma sı na kar şı lık Al lahı bü yük ta nı ma nız için dir. Umu lur ki şük re der si niz.
- 183) Ey iman eden ler!
- Siz den ön ce ki le re ya z ıl dı ğı gi bi, oruc si ze d ə ya z ıl dı.
- Umu lur ki sa k ı nır sı nız.
- 184) Sa y ı lı gün ler.
|
Ayələrin Tərcüməs(n)i
183- Ey iman eden ler, siz den ön ce ki le re ya zıl dı ğı gi bi, oruc si ze də ya zıl dı. Umu lur ki sa kı nır sı nız. 184- Sa yı lı gün ler. Ar tık siz den kim has ta ya da yol cu luk ta olur sa, tu ta ma dı ğı gün ler sa yı sın ca baş ka gün ler de tu tar. Çətin da ya na bi len le rin üze rin de bir yok su lu do yu ra cak ka dar fid ye var dır. Kim gö nül den bir ha yır ya par sa bu da ken di si üçün hayır lı dır. Oruc tut ma nız -əgər bi lirse niz- si zin üçün da ha ha yır lı dır. 185- Ra ma zan ayı... İn san lar üçün hi da yet olan Quran, onda in di ril miş tir; in san la ra yol gös te ri ci, doğ ru nun və hak kı ba tıl dan ayır ma nın apa çık de lil le ri ni əhatə edən Quran. Öy ley se siz den kim bu aya şa hit olur sa onu tut sun. Kim has ta ya da yol cu luk ta olur sa, tu ta ma dı ğı gün ler sa yı sın ca di ğer gün ler de tut sun. Al lah, si ze ko lay lık di ler, zor luk di le mez. Bu, sa yı yı ta mam la ma nız için dir. Və si zi doğ ru yo la ulaş tır ma sı na kar şı lık Al lah'ı bü yük ta nı ma nız için dir. Umu lur ki şük re der si niz. Ayələrin Şərhi Bu üç aye tin ifa de tarz la rı ara sın da ki uyğunlaşma, ön ce lik le bun la rın bir lik te na zil ol duk la rı nı gös te rir. Çün kü ikin ci aye tin ba şın da ki "Ey ya-men ma'du dat (=sa yı lı gün ler)" ifa de si bi rin ci ayet te ye r a lan "es-si yam (=o ruç)" ifa de si ilə ilin ti li bir zarf tır; üçün cü ayet te ye r a lan "Şəhəri ra ma zan (=ra ma zan ayı)" ifa de si də mah zuf müp te da nın ha be ri dir. Bu müp -te da də "sa yı lı gün ler" ifa de si ne dö nük giz li bir za mir dir. Bu du rum da "sa yı lı gün ler"den ka sıt ra ma zan ayı olar. Ve ya "şeh ru ra ma zan" ifa de si, mah zuf bir ha be rin müp te da sı dır. İfa de yi böy le al gı la dı ğı mız za man gra ma tik açı lı mı şöy le olar: "Ra ma zan ayı, odur oruc tut mak üze ri ni ze fərz kı lı nan ay." Ya da "şeh ru ra ma zan" ifa de si bi rin ci ayet te yer/yeyər a lan "Siz le rin üze ri ni ze oruc fərz kı lın dı." cüm le sin de ki "es-si yam" ke li me si nin be de li dir. Han gi gra ma tik açı lı mı əsas alır sak ala lım, bu ra da "şeh- ru ra ma zan (=ra ma zan ayı)" ifa de si ilə, için de oruc tu tul ma sı fərz kı lı nan sa yı lı gün le rin açık lan ma sı, iza hı kas te dil di ği an la şı lır. Bu halda üç aye ti bir bü tün ola rak dü şün mek, ay nı ko nu yu iz le yen, ya ni ra ma zan ayın da oruc tut ma nın fərz ol du ğu nu vur gu la yan bir ayet ler gru bu ola rak al gı la mak ge re kir. İkin ci ola rak söz ko nu su üç aye tin akı şı, ayet le rin bi rin ci ya rı sı nın, ikin ci ya rı sı üçün bir ön ha zır lık ko nu mun da ol du ğu nu gös ter mek te dir. Şu nu de mek is ti yo rum: İlk iki ayet te, ifa de tar zı ki şi le rin hu zur suz lu ğu nu din dir mek, ka rar sız lı ğı nı ya tış tır mak, hu zur və is tik ra ra ka vuş ma la rı nı, bu na lım və be lir siz lik ten kur tul ma la rı nı sağla mak amaç lı bir gi riş ni te li ğin de dir. Çün kü ko nuş ma cı nın ama cı, da ha son ra tek lif edi le cek hük mün ya da su nu la cak ha be rin özü iti ba riy le mu ha ta ba ağır ge le ce ğin den do la yı, uy gu la ma sın dan əmin ol ma dı ğı bir ko nu yu açık la mak tır. Bu yüz den ilk iki aye ti oluş tu ran hər cüm le de mu ha ta bın zih ni nin oru cu yad sı yı cı un sur la rı və hu zur suz lu ğu art tı rı cı en di şe le ri ber ta raf ede cek, gön lü hu zur və is tik ra ra ka vuş tu ra cak və in sa nın is tik bar və bü yük lük tas la ma sı fa tı nı kı ra cak ko nu la ra de ği ni le rek Ra ma zan ayı oru cu nun ko lay və ha fif bir şe kil de ya sa laş tı rıl ma sı na sev k e dil di ği gö rü lür; şöy le ki söz mövzusu ayet ler de oru cun sağ la dı ğı dünyəvi və uh re vi ya rar la rı nın ya nı sı ra bu hük mün yü rür lü ğe ko nul ma sı hu su sun da gö z ö nün de bu lun du ru lan ha fif le ti ci və ko lay laş tı rı cı öğe ler ha tır la tı lı yor. Bu yüz den "Ey iman eden ler, üze ri ni ze oruc fərz kı lın dı." ifa de si ilə, oruc fərz bir iba det ola rak yü rür lü ğe gir di ği be lir ti lir be lir til mez, he men ar dın dan bu cüm le ye yer/yeyər ve ri li yor: "Siz den ön ce ki le rin üze ri ne fərz kı lın dı ğı gi bi" ya ni oruc iba de ti ni ağır və al tın dan kal kıl maz gör me niz si ze ya kış maz. Si zin üze ri ni ze böy le bir iba de tin fərz kı lın mış ol ma sın dan ürk me yin. Çün kü bu hü küm ilk de fa si zin üçün yü rür lü ğe ko nul muş de ğil dir. Ak si ne, siz den ön ce ki top lum la ra də fərz kı lın mış bir iba det, siz den ön ce ki mil let ler hak kın da də yü rür lü ğe ko nul muş bir hü küm dür oruc. Siz oruc tut mak la yü küm lü tu tul muş ilk üm met de ğil si niz. Kal dı ki, bu hük mü yü rür lü ğe koy mak la, si zin ima nı nız ara cı lı ğı ilə ar zu la dı ğı nız bir so nu cun ger çek leş me si umu lu yor. O da Al lah'a və ahi ret gü nü ne ina nan bir kim se üçün azık la rın ən/en ha yır lı sı olan "tak va"dır. Siz ler də mümin ler ol du ğu nu za gö re, bu ha yır lı azık tan ka çı na maz sı nız. Bu an la mı, "umu lur ki, sa kı nır sı nız." ifa de sin den al gı lı yo ruz. Ay rı ca si zin və siz den ön ce ki top lu luk la rın "tak va" ni te li ği ne ka vuş ma nız ama cı na yö ne lik ola rak ko nul muş olan bu iba det, bütün vak ti ni zi və hat ta vak ti ni zin ço ğu nu bi le al mı yor. Ter si ne sa yı la rı bel li, az mik tar da ki gün le ri oruç la ge çir mek du ru mun da sı nız. "Sa yı lı gün ler" ifa de si bu me sa jı ver me ye dö nük tür. Çün kü ifa de nin ori ji na lin de ki "günlər" ma na sı na ge len "ey yam" ke li me si nin "nek re (=be lir siz)" kı lın ma sı kü çült me, önem siz leş tir me ama cı na yö ne lik bir ku ral dır. Bir şe yin "sa yı lı" ola rak ni te len di ril me si də o şe yin ba sit li ği ne yö ne lik bir işa ret tir. Ni te kim bir ayəs(n)i ke ri me'de şöy le bu yu ru lu yor: "Onu ucuz bir fi ya ta, sa yı sı bel li dir he me sat tı lar." (Yusuf, 20) Ay nı şe kil de "bu hu sus ta" ağır ge le bi le cek, ona güc ye ti re me ye cek kim se ler də gö ze til miş tir. Onun üçün də şöy le bir çı kar yol be lir len miş: Ken di si ni zo ra sok ma ya cak, ken di si ne ağır gel me ye cek bir fid ye ver sin. Bu fid ye isə, "yok sul la rı do yur ma sı"dır. Bu nu də "kim has ta ya da yol cu luk ta olur sa... bir yok su lu do yu ra bi le cek ka dar fid ye var dır..." şek lin de ilet miş tir. Bu əməl özün de si zin le hi ni ze ha yır ba rın dır dı ğı na gö re və si zin üçün el den gel di ğin ce ha fif le ti ci və ko lay laş tı rı cı çö züm ler üre til di ği ne gö re si zin üçün ən/en uy gu nu onu gö nül rı za sıy la ye ri ne ge tir me niz, on dan ka çın ma ma nız, ağır və me şak kat li gö rüp yük sün me me niz dir. Çün kü bir iyi li ği gö nül rı za sı ilə iş le mek onu is te me ye rek yap mak tan hər vəziyyətdə da ha iyi dir. Bu me sa jı "Kim gö nül den bir ha yır ya par sa bu da ken di si üçün ha yır lı dır." ifa de si ver mek te dir. Gö rül dü ğü gi bi, bu üç lü ayet ler gru bu nun ilk üç aye tin de söz, üçün cü ayet te iştirak edən "Öy ley se siz den kim bu aya şa hit olur sa, onu tut sun." di rek ti fi ne ön ha zır lık oluş tur ma ama cı et ra fın da dö nüp do la şı yor. Bu na gö re, ayet ler gru bu nun bi rin ci aye tin de ki "Oruc si ze ya zıl dı." ifa de si, fərz kı lı nı şın ger çek leş ti ği nin bil di ri mi ni te li ğin de dir. "Ey iman eden ler, öl dü rü len ler hak kın da si ze kı sas fərz kı lın dı." (Ba ka ra 178) "Siz den bi ri ni ze ölüm ge lip çat tı ğı za man, əgər ge ri de bir ha yır bı rak mış sa, ana ya, ba ba ya və ya kın ak ra ba ya… va si yet te bu lun ma sı fərz kılın dı." (Ba ka ra, 180) ayələrindəki gi bi, bir hük mün ilk dəfə in şa sı söz mövzusu de ğil dir. Çün kü öl dü rü len ler hak kın da ön gö rü len kı sas ce za sı və an ne-ba ba ya və ak ra ba la ra va si yet te bu lun ma ilə oruc ara sın da fərq var dır. Şöy le ki öl dü rü len ler hak kın da kı sas hük mü nü uy gu la mak, son/qətilin ya kın la rı nın için de ga le ya na gel miş in ti kam duy gu su ilə ör tüş mek te dir. Ka ti lin eli ni ko lu nu sal la ya rak do laş tı ğı nı və iş le di ği su çun ce za sı nı gör me den sağ-sa lim ha yat sür dü ğü nü gör mek ten kay nak la nan iç gü dü sel ki nin ya tış tı rıl ma sı na uy gun, ya tış tı rı cı, do la yı sıy la ra hat lık la be nim se nen bir uy gu la ma dır. Ay nı şe kil de ya kın ak ra ba ya yö ne lik do ğal şef kat və acı ma duy gu la rı, in sa nı an ne-ba ba ya və ak ra ba la ra, özel lik le sü rek li bir ay rı lı ğın ərəfəsində bu lu nu lan ölüm anın da, va si yet te bu lun ma ya yö ne lik iti ci dir. Do la yı sıy la bu iki si, ya ni kı sas və va si ye te iliş kin hü küm ler do ğal ola rak in san lar ta ra fın dan ka bul gö rür ler, in san ta bi a tı nın ge rek si ni miy le ör tü şür ni te lik te dir ler, ara la rın da do ğal və vaz ge çil mez bir ilin ti var dır. Bu yüz den, on lar dan ön ha zır lık la, or ta mı uy gun hala ge tir mek le söz et mek ge rek siz dir. Oru ca iliş kin hü küm de isə, du rum fark lı dır. Bir ke re oruc, ne fis le ri ən çox ar zu la dık la rı, şid det le eği lim gös ter dik le ri ye me, iç me və cin sel bir leş me den yok sun bı rak mak ta dır. Bu yüz den bu yü küm lü lük in san do ğa sı na ağır ge lir. Ne fis, oru ca kar şı is tek siz dav ra nır. Do la yı sıy la böy le bir hük mün hal kın ge ne li nin teş kil et ti ği mu ha tap la ra açık lan ma sın da bir ta kım ön ha zır lık la ra ih ti yaç du yu lur. Bun la rın böy le si ne ağır və me şak kat li bir hük mü ka bul et me le ri üçün psi ko lo jik ön ha zır lı ğa uy gun or ta mı kol la ma ya, gö nül le ri ni xoş tut ma ya, bu hük mü do ğa la rı ilə uz la şır bir üs lup la sun ma ya ge rek var dır. Bu yüz den, "Si ze kı sas ya zıl dı..." və "bi ri ni ze ölüm gel di ği za man... va si yet te bu lun mak ya zıl dı." ayet le ri hük mün doğ ru dan in şai bi çim de su nu lu şu nu ifa de et miş ler dir. Bu nun üçün bir gi ri şe, psi ko lo jik bir ön ha zır lı ğa ge rek du yul ma mış tır. "Si ze oruc ya zıl dı." aye tin de isə, fark lı bir üs lup kul la nıl mış tır. Ya ni bir hük mün var lı ğın dan söz edil miş tir. Hük mün di rek ko nul ma sı na bir ön ha zır lık ola rak, var lı ğı nın bil di ri mi yö nü ne gi dil miş tir. So nun da isə, "Siz den kim bu aya şahid olur sa, onu tut sun." de ni le rek, iki ayet te ki ye di de ğer len dir me cüm le si nin ar dın dan di rek tif ve ril miş tir. 183) Ey iman eden ler! Bu şe kil de bir hi ta bın yö nel til miş ol ma sı, sa hip ol duk la rı iman ni te li ği nin ha tır la tıl ma sı ama cı na dö nük tür. Bu yüz den iman ni te li ği ni ta şı dık la rı nı ha tır la yın ca can la rı nın çek ti ği ar zu, ih ti ras və a lış kan lık la rı ilə uyuş maz sa bi le Rab le rin den ge len hük mü ka bul et me le ri ge re kir. Kı sas aye ti də bu hi tap la baş lan mış tı. Çün kü bir çox top lu luk və mil let kı sas hük mü nü ge rek li gö rü yor ol sa lar bi le, Xristianların ka ti li af fet me yi, onu öl dür me ye ter cih et tik le ri du yul muş tu. Siz den ön ce ki le re ya zıl dı ğı gi bi, oruc si ze də ya zıl dı. Yaz ma de yi mi nin an la mı bel li dir. Ay rı ca ki na ye yo luy la "fərz kıl ma" "az met me" və "ke sin hü küm" an lam la rı nı də ifa de edər. Bu ayet le ri bu na ör nek gös te re bi li riz: "Al lah, 'An dol sun, mən ga lip ge le ce ğim və el çi le rim də!' di ye yaz mış tır." (Mü ca de le, 21) "On la rın ön den tak dim et tik le ri ni və eser le ri ni biz ya za rız." (Ya sin, 12) "Biz on da, on la rın üze ri ne yaz dık: Ca na can..." (Mai de, 45) "es-Si yam" və "əs-savm"; bir iş ten əl çek me, onu yap ma ma an la mı na ge len iki mas tar dır. "Ye mek ye mek ten, iç mek ten, cin sel bir leş me den, ko nuş mak tan və yü rü mek ten ka çın ma lı, bu cür iş le ri yap ma mak" gi bi... De ne bi lir ki: Bu mas tar (es-savm=oruç) sa de ce nef sin is te di ği, ca nın çek ti ği şey ler den ka çın mak və bun lar dan sa kın mak de mek tir. Da ha son ra şe r'i li te ra tür de, "bir ni ye te da ya na rak gü ne şin do ğu şun dan ba tı şı na ka dar bel li şey ler den ka çın ma" an la mı nı ifa de et me ye baş la mış tır. Ayet te ge çen "Siz den ön ce ki ler" de yi mi ilə, İslam di ni nin do ğu şun dan ön ce, Mu sa və İsa gi bi bir pey gam be rin öğ re ti si ne gö re bir inanc və ha yat sis te mi sür dü ren geç miş üm met ler kas te dil miş tir. Çün kü bu de yim, Quranı Ke rim'de, kul la nıl dı ğı bü tün yer ler de bu an la mı çağ rış tı rır. Yok sa, "Siz den ön ce ki le re ya zıl dı ğı gi bi" ifa de si; bütün şa hıs la rı kap sa ya cak ya da em sal oluş tu ra cak bir ge nel lik əsas alı na rak kul la nıl ma mış tır. Ya ni bu de mek de ğil dir ki; Oruc iba de ti is tis na sız bü tün pey gam ber le rin üm met le ri ne fərz kı lın mış tı. Və yi ne, on la rın üze ri ne fərz kı lı nan oru cun, za man, ni te lik və özel lik iti ba riy le bi zim üze ri mi ze fərz kı lı nan oru cun ay nı sı ol du ğu an la mı də çık maz. Ayəs(n)i Ke ri me'de em sal oluş tu ra cak hu sus, oru cun as lı və bir şey ler den ka çın ma dır. Bütün özel lik ler de tı pa tıp bir ben zer lik söz mövzusu de ğil dir. "Siz den ön ce ki ler" de yi mi ilə ge nel ola rak di ne ina nan üm met ler kas te dil miş tir. Quranı Ke rim bun la rın kim ler ol du ğu nu, isim le riy le be- lirt me miş tir. Bu ka da rı var ki, "Ya zıl dı" ifa de si, bun la rın səmavi din le-re men sup üm met ler ol duk la rı na və oru cun va hiy yo luy la ken di le ri ne fərz kı lın dı ğı na iliş kin bir ipu cu ni te li ğin de dir. Bu gün Ya hu di və Xristianların elin de bu lu nan Tev rat və İn cil'de, oru cun farz lı ğı na və va cip li ği ne iliş kin bir ka yıt yok tur. An cak hər iki ki tap oruc iba de ti ni tərifləyən, öne mi ni vur gu la yan ifa de ler içer mek te dir. Ge rek Ya hu di ler və ge rek se Xristianlar gü nü mü ze ka dar, se ne nin ba zı gün le rin de oruc tuta gəlmişlər; et/ət ye me me, süd iç me me, ye mek ten və iç mek ten kaçın ma... gi bi; Quranı Ke rim'de Hz. Ze ke ri ya'nın və Hz. Mer yem'in ko nuş ma oru cu tut tuk la rın dan sö z e di lir. Hat ta di ğer ki tap lar da oruc iba de ti nin səmavi din le re men sup ol ma yan top lu luk lar ara sın da də uy gu lan dı ğı nak le dil miş tir. Ör ne ğin es ki Mı sır lı la rın, es ki Yu nan lı la rın və Ro ma lı la rın oruc tut tuk la rı nak le dil miş tir. Gü nü müz de Hin du put pe rest ler də oruc tu tar lar. İle ri de de ği ne ce ği miz gi bi, oruc əsas iti ba riy le, in sa nın öz ya ra tı lı şı nın yol gös te ri ci li ği ilə tes pit ede bi le ce ği bir iba det tir. Ba zı za yıf ri va yet le re da ya nı la rak "Siz den ön ce ki ler" de yi mi ilə Ya hu di le rin, Xristianların ya da ön ce ki pey gam ber le rin kas te dil di ği da ile ri sü rü le bi lir. Umu lur ki sa kı nır sı nız. Put pe rest top lu luk lar bir cinayət/günah iş le dik le rin de ya da bir gü na ha irtikap et tik le rin de ve ya bir ih ti yaç la rı nın kar şı lan ma sı nı ar zu la dık la rın da, tan rı la rı nı hoş nut et mek, on la rın ka ba ran öf ke le ri ni ya tış tır mak üçün oruc tu tar lar dı. Bu du rum oru cu bir an laş ma, bir de ğiş to kuş ko nu mu na ge tir miş tir. Tan rı nın ih ti ya cı gi de ri li yor du. Kar şı lı ğın da də ku lun ih ti ya cı nı gi der me si bek le nir di. Di ğer bir ifa dey le ku lun rı za sı nın ger çek leş me si üçün, tan rı nın rı za sı na baş vu ru lur du. Oy sa Al lah, ken di si hak kın da yok sul luk ve ya muh taç lık ya da et ki len me ya hut ezi yet gör me, in cin me gi bi du rum la rın ta sav vur edil me sin den da ha yü ce dir. Za ten O, hər tür lü nok san lık tan mü nez zeh tir. Do la yı sıy la, bir iba de tin se bep ol du ğu gü zel bir so nuç -han gi iba det və han gi so nuç olur sa ol sun- ku la dö ner, yü ce Al lah'a de ğil. Ay nı du rum gü nah lar üçün də ge çer li dir. Ni te kim yü ce Al lah bir ayəs(n)i Ke ri me'de şöy le bu yu ru yor: "Əgər iyi lik eder se niz ken di ni ze iyi lik et miş olur su nuz və əgər kö tü lük eder se niz o da ken di aley hi ni ze dir." (İs ra, 7) Quranı Ke rim, ev ren sel öğ re ti si ilə, is yan və ita a tin so nuç la rı nı, yok sul luk və muh taç lık tan baş ka bir fonk si yo nu bu lun ma yan in sa noğ lu na dön dü rür ken, iş te bu ger çe ğe işa ret edi yor. Bir ayet te şöy le bu yu ru lu yor: "Ey in san lar, siz Al lah'a muh taç lar sı nız; Al lah isə, heç bir şe ye ih ti ya cı ol ma yan dır." (Fatır, 15) Özel de, oruc iba de ti gün de me ge ti ri lir ken də, in sa nın bu ko nu mu na "Umu lur ki sa kı nır sı nız." ifa de siy le işa ret edi li yor. Tak va ol gu su nun, oruc iba de ti ara cı lı ğı ilə el de edi le bi lir li ğin den kuş ku yok tur. Çün kü hər in san öz ya ra tı lı şı nın (fıt rat) il ham et me si ilə bi lir ki; arın mış lık və yü ce lik aləmi ilə ile ti şim kur mak, ke mal və ru ha ni lik de re ce le ri ne ulaş mak is te yen bi ri, ön ce lik le be den sel ar zu la rı nı tat min alış kan lı ğı nı sür dür mek ten arın ma lı, be den sel ih ti ras la ra bo yun eğ mek ten ka çın ma lı və ye rin ca zi be le ri ne sap la nıp kal mak tan kur tul ma lı dır. Kı sa ca sı, ken di si ni Rab bi ilə il gi len mek ten alı ko ya cak uğ ra şı lar dan uzaq dur ma lı dır. Tak va ola rak ifa de ede bi le ce ği miz bu du rum an cak oruc və ih ti ras la ra, ar zu la ra gem vur ma ilə ger çek le şe bi lir. Bu na ən/en el ve riş li or tam, həm dün ya və həm də ahi ret eği lim li bü tün in san la rın du ru mu na ən/en uy gun və et ki li uy gu la ma isə, ge nel ola rak in san la rın ye me, iç me və cin sel bir leş me gi bi mübah ar zu la rın dan sa kın ma la rı dır ki, ha ram ni te lik li ar zu la rın dan sa kın ma alış kan lı ğı na ka vu şa bil sin ler. İra de le ri ni gü nah lar dan ka çın ma və yü ce Allaha yak laş ma yö nün de eğit sin ler. Çün kü, yü ce Al lah'ın, mübah ni te lik li alış kan lık la ra iliş kin çağ rı sı na olum lu kar şı lık ve ren, çağ rı yı du yan və uyğun gələn bi ri, ha ram ni te lik li alış kan lık la ra iliş kin çağ rı sı nı da ha bir iç ten lik le du yar və da ha bir iç ten lik le xəbərdar et. 184) Sa yı lı gün ler. Bu ifa de nin ori ji na li "fi" hərfi cer ri tak dir edi le rek, zərf üze re men sup ol du ğu və "es-si yam" ifa de siy le ilin ti li ol du ğu ka bul edi lir. Da ha ön ce "ey yam (=gün ler)" ke li me si nin "nek re (=be lir siz)" kı lın mış ol ma sı nın, yü küm lü lü ğün önem siz leş ti ril me si ne, yü küm lü yü ce sa ret len di rip iba de tin özün de ki me şak ka ti kü çüm se me si ni sağ la ma ya dö nük ol du ğu nu vur gu la mış tık. Yi ne "Ra ma zan ayı... Quran on da in di ril miş tir." ifa de si nin "gün ler" ifa de si nin açık la ma sı ko nu mun da ol du ğu na, ya ni "gün ler"le "Ra ma zan ayı"nın kas te di le ce ği ne de ğin miş tik. Ba zı mü fes sir ler, "Sa yı lı gün ler" ifa de si ilə, hər ayın üç gü nü və Aşu ra gü nü oru cu kas te dil miş tir." gö rü şü nü ile ri sür müş ler. Ba zı la rı də "üç gün den mak sat, hər ayın on üç, on dört və on be şin ci gün ler ilə A-şu ra gü nü oru cu dur. Ni te kim Re su lul lah efen di miz (s. a. a) və ilk Müsəlmanlar bu gün ler de oruc tu tu yor lar dı. Da ha son ra yü ce Al lah, "Ra ma zan ayı... Quran on da in di ril miş tir." aye ti ni in di re rek, sö zü nü et ti ği miz bu uy gu la ma yı yü rür lük ten kal dır mış (nes het miş) bu nun ye ri ne, Ra ma zan ayın da oruc tut ma yı ni hai bir fərz ola rak yü rür lü ğe koy muş tur." gö rü şü nü be nim se miş ler dir. Bu gö rü şü sa vu nan lar, ka nıt ola rak Ehlisün net ve'l-Ce ma at ka nal la rı ilə ri va yet edi len bir çox ha di si ile ri sür müş ler dir. An cak bu ri va yet ler də ken di iç le rin de bir ta kım çe liş ki ler və kar şıt lık lar ba rın dır mak ta dır. Yu ka rı da ki gö rü şün asıl sız lı ğı ön ce lik le şun dan bel li dir: De nil di ği gi bi oruc ge nel və kap sam lı, ya ni her ke si doğ ru dan il gi len di ren bir iba det tir. Əgər, du rum söy le dik le ri gi bi ol say dı, ta rih bu nu kay de der di, ay rı ca bu hük mün yü rür lü ğe ko nu lu şu və yü rür lük ten kal dı rı lı şı hak kın da din bil gin le ri ara sın da her han gi bir gö rüş ay rı lı ğı baş gös ter mez di. Hal bu ki du rum böy le de ğil dir və hər iki ko nu da çe liş ki ler mev cut tur. De mek ki du rum on la rın san dık la rı gi bi de ğil dir. Və yi ne Aşu ra gü nü nün, ge rek fərz və ge rek se müs te hap ni te lik li ola rak hər ayın üç gü nü nün so nu na bir İs la mi bay ram gi bi ek len me si, Eme vi le rin -Al lah'ın lənəti üzer le ri ne ol sun- bir uy dur ma sı dır. Bi lin di ği gi bi, Ümey-yeoğul la rı o gün Taff=Ker be la va kı a sın da Re su lul lah efen di mi zin (s. a. a) so yu nu və Ehlibey ti ni ka dın, er kek, ço cuk və yaş lı de me den kı lıç tan ge çir miş və o gün de mal la rı na el koy muş lar dı. Son ra də bu gü nü kut sal ad det ti ler. Bay ram ola rak elan et ti ler. Bu gü nün anı sı na bir də oruc hük mü nü yü rür lü ğe koy du lar. Onun la il gi li fa zi let ler, be re ket ler icad et ti ler. Aşu ra gü nü nün İs la mi bir bay ram ol du ğu na, da ha doğ ru su Mu sa və İsanın gön de ri li şin den iti ba ren Ya hu di ler və Hıris ti yan lar və hat ta ca hi li ye dö ne mi Arap la rı ta ra fın dan qeyd oluna gələn bir ev ren sel bay ram ol du ğu na iliş kin ha dis ler uy dur du lar. Oy sa bun la rın hiç bi ri si doğ ru de ğil dir. Sö zü edi len gü nün ulu sal bir özel li ği də yok tur, ki Fars la rın Nev ruz gü nü ne ben zer bir şen lik gü nü, bir ulu sal bay ram ola rak ka bul edil sin. O gün bü yük bir hadisə, bü yük bir fe tih ger çek leş me miş tir ki, Re su lul lah'ın bi'set (pey gam ber ola rak gö rev len di ril di ği gün) ya da do ğum gü nü gi bi, di ni bir kut sal gün ola rak kut lan sın. Di ni bir yö nü də yok tur. Do la yı sıy la Ra ma zan və Kur ban bay ram la rı gi bi kut lan ma sı nı ge rek ti ren bir hadisə söz ko nu su de ğil dir. Bu halda se bep siz ye re bir gü nü ulu la ma nın, kut sal bil me nin nə an la mı var dır? İkin ci si; "ra ma zan ayı..." di ye baş la yan, üçün cü ayə, akı şı iti ba riy le, ay rı ola rak in me di ği ni, ken di sin den ön ce ki ayet le rin içer dik le ri hü küm le ri nes he der ni te lik te ol ma dı ğı nı gös ter mek te dir. Çün kü ifa de nin za hi ri ne bak tı ğı mız za man "ra ma zan ayı" ifa de si nin mah zuf müpte da nın ha be ri ya da mah zuf ha be rin müp te da sı ol du ğu nu gö rü rüz. Ni te kim açık la ma mı zın ba şın da bu na de ğin dik. Böy le olun ca də, "Sa yı lı gün ler" ifa de si nin açık la ma sı ni te li ğin de ol du ğu do la yı sıy la, bu üç ayə bir lik te na zil ol muş və bir tək ama cı vur gu la ma ya, ya ni Ra ma zan ayın da oruc tut ma nın fərz ol du ğu nu ha ber ver me ye dö nük ol du ğu ra hat lık la an la şı lır. "Ra ma zan ayı..." ifa de si müp te da ola rak al gı la nır, "Quran on da in di ril miş tir." ifa de si də onun ha be ri ola rak de ğer len di ri lir se, bu aye tin ba ğım sız lı ğı nı və tək ba şı na in me ye el ve riş li olu şu nu ge rek ti ri ci ma hi yet te ol sa də, bu aye tin ön ce ki ayet le ri nes het me si ni ge rek tir mez. Çün kü bu ayet le, ön ce ki ayet ler ara sın da olum suz öğe ler söz mövzusu de ğil dir. Kal dı ki, nesih ola yı nın ger çek leş me si üçün hü küm ler ara sın da tam ma na sıy la zıt lık və çe liş ki ol ma sı ge re kir. Bun dan da ha za yıf olan bir gö rüş də -söz le rin den an la şıl dı ğı ka darıy la- şu dur: Üç lü ayet ler gru bu nun ikin ci aye ti, ya ni "Sa yı lı gün ler.." di ye baş la yan ayə, bi rin ci aye ti, ya ni "Siz den ön ce ki le re ya zıl dı ğı gi bi, oruc, si ze də ya zıl dı..." aye ti ni nes het miş tir. Şöy le ki: Oruc da ha ön ce Xristianlara fərz kı lın mış tı. On lar Hz. İsadan son ra, bu iba de te ba zı ek le me ler de və azalt ma lar da bu lun du lar. Ni ha yet el li gün de ka rar kıl dı lar. Son ra yü ce Al lah, söz mövzusu üç lü ayet ler gru bu nun ilk aye tin de bu iba de ti Müslüman lar hak kın da yü rür lü ğe koy du. Re su lul lah (s. a. a) və ilk Müslüman lar, baş lan gıç ta bu şe kil de oruc tu tu yor lar dı. Ta ki yü ce Al lah "Sa yı lı gün ler..." di ye baş la yan aye ti in di rin ce ye ka dar. Böy le ce ön ce ki hük mü yü rür lük ten kal dı rıp ye ri ne bir baş ka hük mü in dir di. Bu gö rüş ön ce ki gö rüş ten da ha tu tar sız və yan lış lı ğı da ha be lir gin dir. Ön ce ki gö rüş le il gi li ola rak mey da na çı kan bütün kuş ku lar bu gö rüş üçün də ge çer li dir. Ay rı ca ikin ci aye tin bi rin ci aye ti bü tün le yi ci olu şu (üçün cü aye tin, ikin ci aye ti bü tün le yi ci olu şun dan) da ha be lir gin və da ha açıq bir de ğer len dir me dir. Yu ka rı da ki gö rü şü sa vu nan za tın ile ri sür dü ğü ri va yet le rin se, Quran ayet le ri nin za hi ri ne və axış bü tün lü ğü ne tərs düş tük le ri açık tır. Ar tık siz den kim has ta ya da yol cu luk ta olur sa, tu ta ma dı ğı gün ler sa yı sın ca baş ka gün ler de tu tar. İfa de nin ori ji na li nin ba şın da ki "fa" har fi, ay rın tı lan dır ma ama cı na yö ne lik tir. Do la yı sıy la cüm le "si ze ya zıl dı" və "sa yı lı" ifa de le ri ni açık la yı cı bir ay rın tı ni te li ğin de dir. Ya ni, oruc ke sin ola rak üze ri ni ze ya zıl mış bir farz dır və oru cun fərz kı lı nı şın da sa yı lı gün ler gö z ö nün de bu lun du rul muş tur. Na sıl, oruc far zı nın as lın dan əl çe kil mi yor sa, sa yı lar dan də (oru cun sa yı lı gün ler de tu tu lur ol ma sın dan də) əl çe ki le mez. Di ye lim ki, oruc hük mü nü sa yı lı gün ler de, ya ni Ra ma zan ayın da yü rür lük ten kal dı ran has ta lık və yol cu luk gi bi bir et ken baş gös ter di, bu, Ra ma zan ayı nın dı şın da, baş ka sa yı lı gün ler de oruc tut ma yı ön le yi ci ni te lik te de ğil dir. Mü kel le fin ra ma zan ayı nın dı şın da tut tu ğu oruç lar, sa yı lı ola rak Ra ma zan da ka çır dı ğı gün le re bərabər ol ma lı dır. Ni te kim ulu Al lah üçün cü ayet te, bu na bu şe kil de işa ret edi yor: "Sa yı yı ta mam la ma nız üçün..." Bu na gö re "sa yı lı gün ler" ifa de si, oruc iba de ti do la yı sıy la kar şı kar şı ya ka lı na cak zor luk la rı kü çüm se me ama cı na yö ne lik bir kul la nım ol du ğu gi bi, "sa yı" ol gu su nun oruc iba de ti nin fərz kı lı nı şı nın, və yü rür lü ğe ko nu lu şu nun bir esa sı nı oluş tur du ğu nu də ifa de et mek te dir. Ay rı ca has ta lık, sağ lı ğın kar şı tı dır. Yol cu luk an la mı na ge len "se fer" ke li me si isə, kö ken ola rak "açı ğa çık ma" an la mı nı ifa de edər. Sanki "yol cu" yol cu lu ğu üçün ba rı na ğı və sı ğı na ğı ko nu mun da ki evin den or ta ya və açı ğa çı kı yor. Ba na öy le ge li yor ki; "Ya da yol cu luk ta" ifa de si nin kul la nıl mış ol ma sı, bu na kar şın "ya da yol cu" şek lin de bir ifa de nin kul la nıl ma mış ol ma sı, ma zi de ya da ge le cek za man da de ğil da, ey le min şim di ki za man da ger çek leş ti ği ne yö ne lik bir işa ret tir. Ba zı kim se ler -Ehlisünnet ve'l-Ce ma at üləmasının bü yük ço ğun lu ğu- şöy le bir gö rüş ile ri sür müş ler dir: "Siz den kim has ta ya da yol cu luk ta olur sa (tu ta ma dı ğı gün ler sa yı sın ca) baş ka gün ler de tut sun." ifa de si ilə ruh sat kas te dil miş tir, azi met de ğil. Do la yı sıy la has ta və yol cu olan kim se, oruc tut ma yı ya da if tar aç ma yı ter cih et me hu su sun da ser best tir. Oy sa ki ön ce den də be lirt ti ği miz gi bi "baş ka gün ler de tut sun." ifa de si nin za hi rin den an la şı lan, azi met tir (ya ni has ta və yol cu olan bi ri si mut la ka if tar aç ma lı dır.) ruh sat de ğil (ya ni bu ko nu da ter cih hak kı na sa hip de ğil dir). Bu gö rüş Ehlibeyt İmamları'n dan və Ab dur rah man b. Avf, Ömər b. Hat tab, Ab dul lah b. Ömər, Əbu Huürey re və Ur ve b. Zü beyr gi bi ba zı sa ha beler den ri va yet edil miş tir. Ka nıt la rı isə, "Baş ka gün ler de tut sun." ifa de si dir. Bu nun üçün Ehlisünnet vəl-Camaat üləması ayet te bir yo ru ma baş vur muş lar dır. On la ra gö re aye tin tak di ri şöy le dir: Kim has ta ya da yol cu luk ta olur sa və if tar eder se, bu du rum da tut ma dı ğı gün ler sa yı sın ca baş ka gün ler de tut sun. Ön ce lik le: Yap tık la rı bu tak dir, aye tin za hi ri ne tərs dü şü yor. Böy le bir tak dir an cak ka ri ney le ge liş ti ri le bi lir. Hal bu ki ifa de de bu na iliş kin ən kiçik bir ka ri ne yok tur. İkin ci si: Bu tak di ri ka bul ede cek olur sak da hi, bu hük mün ruh sat ol du ğu nu gös ter mez. Çün kü ko num ya sa ma ya (teş ri) iliş kin dir. "Kim has ta ve ya yol cu luk ta olur sa və if tar eder se" şek lin de bir ifa de kul lan ma mız du ru mun da bu, ən/en faz la, if tar et me nin gü nah ol ma ya ca ğı bi la kis va ci bi, müs te hap və mübahı kap sa ya cak şe kil de ca iz ola ca ğı an la mı nı ifa de edər. Bu nun, ge rek li lik ifa de et me yen bir ca iz lik an la mın da kul la nıl mış ol ma sı na iliş kin bir ka nı tı ke sin ola rak aye tin za hi rin den al gı la ya mı yo ruz. Tam ter si ne ayet ten edin di ği miz ka nıt, bu de ğer len dir me nin ak si ni gös ter mek te dir. Çün kü ya sa ma ni te lik li bir ifa de de açık lan ma sı ge re ken bir hu su su açık la ma mak, hik met sa hi bi yü ce ka nun ko yu cu nun (şari) şah sı na ya kış maz. Bu açıq ger çe ği kim se inkar ede mez. Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|