Heç bir uşaq qanunsuz olaraq və ya özbaşınalıqla azadlıqdan məhrum edilməsin
Yüklə 1,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Vəkillə təmin olunma
Uşaqların vəkillə təmin olunması və ya vəkilə olan çıxışlarını öyrənmək məqsədilə iki üslubdan istifadə edilib: birincisi, məhkəmə dinləmələri zamanı; ikincisi, monitorinq zamanı istintaq təcridxanası və Tərbiyə Müəssisəsində saxlanılan və ya cəza çəkən uşaqlarla müsahibə aparmaqla.
Məhkəmə dinləmələri
Bakı şəhərində və rayonlarda fəaliyyət göstərən məhkəmələrdə, o cümlədən Ağır cinayətlərə dair işlər üzrə məhkəmədə aparılan müşahidə əksər uşaqların, öz vəkiləri olduğundan, dövlət tərəfindən vəkillə təmin edilməməsi müəyyən olundu. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, işlərinə Ağır cinayətlərə dair işlər üzrə məhkəmədə baxılan uşaqların hamısı valideynləri tərəfindən tutulmuş vəkillə təmin ediliblər. Bununla bağlı verilən suala belə cavab alındı ki, dövlət tərəfindən təmin edilən vəkillər buna görə az pul aldıqları üçün məhkəmə proseslərində maraqlı olmur və əksər hallarda prosesdə formal şəkildə iştirak edirlər. Məhz bu baxımdan insanların əksəriyyəti onlara inanmır.
Diqqəti çəkən başqa bir xüsusiyyət monitorinq aparılan rayonların bir neçəsində məhkəmə zallarına baxış keçirərkən məlum oldu. Bu, məhkəmə zallarının uzun müddət ərzində bilavasitə təyinatı üzrə istifadə edilməməsidir. Məhkəmə zalları təmizlənməyib, masalar və oturacaqlar isə toz ilə örtülüb. Bu zallarda həmçinin məhkəmədə iştirak edənlər və dinləyicilər üçün oturacaqların da olmadığı aşkar edilib. Məhkəmə binasında bununla bağlı rəyi soruşulan vətəndaşlar qeyd etdi ki, hakimlər şikayətlərə öz şəxsi otaqlarında baxdığı üçün məhkəmə zalından istifadə edilmir.
AR CM-in 92.3.5 və 432.2 maddələrinə görə, əgər uşaq cinayətdə şübhəli bilinirsə və ya ittiham edilirsə onun vəkillə təmin edilməsi və vəkilin bütün mərhələlərdə iştirak etməsi məcburidir. Vəkilin iştirakı uşağın tutulduğu andan təmin edilməlidir. Müsahibədə iştirak etmiş bütün yetkinlik yaşına çatmayanlar qeyd edib ki, qanunda göstərilən müddət ərzində vəkillə təmin edilməyə olan huquqları pozulub.
Tərbiyə Müəssisəsində cəza çəkən uşaqların hamısı müsahibələr zamanı vəkillə dövlət tərəfindən təmin edildiklərini qeyd edib. Onlar həmçinin dövlət tərəfindən təyin edilmiş vəkillərin prosesdə iştirakı və ümumi fəaliyyətinin formal xarakter daşıdığını bildiriblər.
3 saylı İstintaq Təcridxanasında rəyi soruşulan uşaqlardan 4 nəfəri ümumiyyətlə vəkili görmədiklərini, digərləri isə vəkili yalnız tutulduqları andan bir neçə gün keçdikdən sonra gördüklərini bildirib. Müsahibənin nəticələrinə əsasən, 3 nəfər tutulduqdan 1 gün, 1 nəfər – 15 gün, 2 nəfər – 7 gün, 1 nəfər – 1 ay (təxminən 30 gün), 1 nəfər – 2 həftə (təxminən14 gün) və 2 nəfər tutulduqdan 3-4 gün keçdikdən sonra vəkillə görüşə biliblər. Digər uşaqlar vəkillə ilk dəfə nə vaxt görüşdüklərini xatırlamayıb. Lakin uşaqların hamısı qeyd edib ki, dövlət tərəfindən təyin edilmiş vəkillərin fəaliyyəti və göstərdikləri hüquqi yardım sadəcə olaraq formal xarakter daşıyıb. Uşaqlar həmçinin qeyd ediblər ki, onlar Şüvəlan qəsəbəsində yerləşən 3 saylı İstintaq Təcridxanasına köçürüldükdən xeyli sonra onların valideynləri, vəkilləri və ya qanuni 38 nümayəndələri ilə görüşmələrinə icazə veriblər. Uşaqlar həmçinin ilk dəfə dindirildikdə və MST- də saxlanıldıqları müddətdə vəkillə təmin olunduqlarını xatırlamırlar.
4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsində çəza çəkən qadınlar (cinayət törədərkən uşaq olmuş) müsahibə zamanı bildiriblər ki, onlara qarşı tətbiq olunmuş təcridetmə müddəti qanunda göstərilmiş müddətlərə zidd olaraq kobud şəkildə pozulmuş və onların valideynləri, qanuni nümayəndələri və vəkilləri onların yanına yalnız xeyli müddət keçdikdən sonra buraxılıb. Aparılmış sorğuya əsasən, qadınlardan biri tutulduğu tarixdən 5-6 gün, ikincisi 3 gün, üçüncüsü isə tutulduğu tarixdən 3-4 gün keçdikdən sonra vəkillə ilk dəfə görüşüb. Digər qadın isə, tutulduğu andan sonra 8 ay ərzində ümumiyyətlə vəkillə görüşmədiyini söyləyib.
Ağır cinayətlərə dair işlər üzrə Məhkəmədə aparılan monitorinq ağır və xüsusilə ağır cinayətlərin törədilməsində ittiham edilən yetkinlik yaşına çatmayanların işləri üzrə məhkəmə proseslərini və beynəlxalq standartların tətbiqini izləməyə imkan yaratdı. Hələ ilkin müşahidələr məhkəmə prosesi zamanı ittiham edilən uşaqlara qarşı neqativ emosional atmosferin olduğunu göstərib. Məhkəmə zalında uşaqlar qəfəsdə saxlanılıb. Monitorinq zamanı məhkəmə iclaslarının tez-tez təxirə salındığı müşahidə edilib. Bu cür hallarda isə həm uşaqlar, həm də onların vəkilləri və valideynləri əvvəlcədən xəbərdar edilməyib. Əvvəlcədən məhkəməyə gətirilən uşaqlar adatən məhkəmənin zirzəmisində ac və susuz uzun müddət saxlanılıb, həmin müddət ərzində isti yeməklə təmin edilməyib. Uşaqların əziyyət çəkdiyi emosional, fiziki və əqli stressə əlavə olaraq, zərərçəkmişlər, onların valideynləri və/və ya qohumları məhkəmə zamanı uşaqlara hücum edib. Məhkəməni iclasına sədrlik edən və hakimlər isə iclas zalında sakitlik və nizam- intizam yarada bilməyib. Hakimlər həmçinin iclasın gedişatına mane olan şəxslərə qarşı heç bir tədbir görməyib.
|