Həkimlər üçün Vərəm üzrə Təkmilləşdirmə Kursu
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bəzi xəstələrin vəziyyəti çox ağır olar və təcili yardıma ehtiyac yaranar. Birinci bəlğəm
nümunəsi şəxsin Vərəmə şübhəli olduğu zaman toplanmalıdır. Diaqnozun qoyulması üçün laboratoriya nəticələrini gözləyərkən ağır xəstənin müalicəsi ləngidilməməlidir. 5.1. Bəlğəmin toplanma prosedurları Bəlğəm nümunələrinin toplanmasında MVP təlimatlarına riayət edin. Ümumi təlimatları və cədvəli aşağıda tapa bilərsiniz. Əgər xəstələrdən Vərəmin diaqnostikası üçün bəlğəm nümunəsinin toplanması istənilirsə, onlar həmişə bunu müvafiq ventilyasiyalı bir kabinada və ya açıq havada, başqa insanlardan uzaq yerlərdə bəlğəmi ifraz etməlidirlər, bu məqsədlə kiçik otaqlar (ayaq yolu) və ya digər bağlı ərazilər istifadə edilməməlidir. Bəlğəm toplanan zaman xəstələrə bəlğəmin necə toplanmasını dəqiq başa salmaq və birbaşa nəzarət etmək lazımdır. Nəzarət edilməyən şəxslər, xüsusilə ilk dəfə nadir hallarda lazımi nümunəni toplaya bilirlər. Xəstəyə yaxşı bəlğəm nümunəsini toplamağa dair nə edilməsini başa salmaq üçün 2-ci Əlavəyə bax. Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası Bəlğəmin toplanmasına dair cədvəl və ümumi təlimatlar: 1. Nümunə nömrə bir “yerində” toplanmalıdır. Bəlğəm nümunəsinə nədən ehtiyac yarandığını Vərəmə şübhəli şəxsə izah edin və bəlğəmin düzgün şəkildə necə ifraz edilməsini ona göstərin. Vərəmə şübhəli şəxs başqa insanların məruz qalma riskini azaltmaq məqsədi ilə ya bayıra çıxaraq ya da yaxşı ventilyasiyalı bir yerdə olmaq şərti ilə bəlğəm nümunəsini ifraz etməlidir. Əgər mümkündürsə, bəlğəmi toplayarkən Vərəmə şübhəli şəxsi müşahidə edərək onu təlimatlandırın. 2. Nümunə nömrə iki Vərəmə şübhəli şəxs tərəfindən növbəti səhər oyanarkən toplanmalıdır. Vərəmə şübhəli şəxs ikinci nümunəni özü ilə müalicə müəssisənin laboratoriyasına gətirməlidir. 3. Bəlğəm nümunələrinin mikroskopiyası üçün yaxşı keyfiyyətli (ağız suyu yox) nümunələrin olması vacibdir. Yaxşı keyfiyyətli nümunə: Müəyyən dərəcədə qalın və selikli olmalıdır Cansız toxumanın hissəcikləri olan sulu şəkildədə ola bilər Rəngi bulanıq ağ rəngdən yaşıla çalan ola bilər (qanlı nümunələrin rəngi qəhvəyi qırmızıya çalan olacaq) 6. Bəlğəmin Digər Toplanma Üsulları Bəlğəm ifrazının induksiyası öskürə bilməyən xəstələr üçün istifadə oluna bilər. Dərin öskürək isti, steril, hipertonik natrium duzunun məhlulunun (3%-15%) aerozolunu inhalyasiya etmək vasitəsilə yaradıla bilər. İnduksiya olunmuş bəlğəm çox sulu və ağız suyuna bənzədiyi üçün, laboratoriya işçi heyəti tərəfindən atılmamasına əmin olmağa dair nümunə qabının üzərinə “induksiya edilmiş” yazı qeyd olunmalıdır. Xəstə qusmanın və aspirasiyanın qarşısını almaq məqsədi ilə prosedurdan 3-4 saat qabaq heç nə yeməməlidir. İnduksiya yaxşı ventilyasiya edilən bir yerdə olunmalıdır və otaqda olan bütün işçilər 95 nömrəli qoruyucu üz maskasından istifadə etməlidirlər. Mədə mayesinin sorulub çıxarılması (aspirasiyası) xəstənin burnundan mədəyə borunun salınması ilə həyata keçirilir. Xəstə gecə ərzində bəlğəmi udmağa meylli olduğuna görə, prosedur adətən səhər tezdən keçirilir. Ümumiyyətlə, bu üsul yalnız xəstə hayxıra və ya induksiyanı edə bilmədiyi hallarda bəlğəmin əldə edilməsi üçün aparılır. Daha çox, bu üsul uşaqlarda istifadə olunur, lakin bəlğəm gətirə bilən uşaqlar da bəlğəmin induksiyasına göndərilməlidir. Uşaqların prosedurdan 2-3 saat qabaq yemək qəbul etməməkləri tövsiyə edilir. Məntiqli səbəblərə görə mədə mayesinin sorulub çıxarılması adətən xəstəxanada və ya ehtiyac olan bütün materialların mövcud olduğu prosedur otağında keçirilir. Bronxo-alveolyar lavaj ilə Optiklifli Bronxoskopiya optiklifli bronxoskop vasitəsilə bronxial ifrazları sorub çıxartmaqla toplamaq üçün olunur. Bu nümunələr adətən duru və ya sulu olur və laboratoriya tərəfindən atılmaması üçün “bronxoskopiya nümunələri” kimi qeyd olunmalıdır. Bronxoskopiya infeksiyaya müvafiq nəzarət tədbirləri olan prosedur otağında aparılmalıdır. Bu üsul adətən bəlğəmin toplanması çox çətin və mümkün olmadığı hallarda son tədbir kimi istifadə olunur. Bronxoskopiyadan sonra olan bəlğəm nümunəsinin toplanması növbəti üç gün ərzində çox produktiv olur. Vərəmə şübhəli şəxsdə bronxoskopiya bəlğəm toplanmasını əvəz etməməlidir. 7. Vərəm və İİV Xəstəlik hallarının Aşkar edilməsi İİV yayılan əhali arasında yalnız öskürək əlamətinin olması İİV-müsbət şəxslərdə Vərəmin aşkarlanması üçün kifayət deyil. İİV həm latent Vərəmin reaktivasiyası, həm də yeni qazanılmış infeksiyanın geri qayıtma (residivini) ehtimalını artırır. İİV-su yaxma-mənfi ACV və ACKV xəstələrin proporsiyasının böyük artımına səbəb olur. Bu xəstələr aşağı keyfiyyətli müalicə nəticələrinə malik olurlar, bura İİV-müsbət, yaxması-müsbət ACV xəstələrlə müqayisədə həddindən çox erkən ölüm halları Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası daxildir. Bu problemin aradan qaldırması üçün İİV yüksək yayılan ərazilərdə yaxma mənfi ACV və ACKV hallarının sürətli diaqnostikası tələb olunur. Bu səbəbə görə, İİV-müsbət şəxsdə Vərəmə oxşar hər hansı bir əlamətin olmasına yüksək dərəcədə şübhəli yanaşmanın olması zəruridir. İİV/QİÇS ilə yaşayan insanlarda Vərəmin diaqnostikası müalicə üçün olan diaqnostik kriteriyaların və göstərişlərin də tənzimlənməsini tələb edir. 7.1. Ağ ciyər vərəminə şübhəli olan xəstələr: İİV/QİÇS ilə yaşayan insanlarda və kliniki və epidemioloji cəhətdən İİV infeksiyasına yoluxma riski yüksək olması ehtimal edilən insanlarda Vərəm əlamətlərini gördükdə, Siz onlardan bəlğəm toplamalısınız. İİV statusu aydın olmayanlara İİV testdən keçmələrini təklif edin. Əgər yaxma müayinəsinin nəticəsi mənfidirsə, xəstə ikinci dəfə gələndə bütün mümkün olan müayinələrdən keçməlidir. Bura təkrar bəlğəm yaxması, əkmə, döş qəfəsinin rentgen şəkili və kliniki qiymətləndirmə aiddir. Müayinə nəticələri qısa bir müddət ərzində əldə olunmalıdır (əkmədən başqa) və xəstənin Vərəm əleyhinə müalicənin qəbulu və ya bakterial infeksiyaya və ya Pneumocystis carinii pnevmoniyaya (PCP) qarşı geniş spekterli antibiotiklərlə (yalnız florxinolonlarla yox) müalicə olunmasına dair qərar müayinə nəticələrinə əsaslanaraq verilməlidir. Florxinolonlar, xüsusilə yeni kəşv olunanlar, M. tuberculosis-ə qarşı yaxşı bakterisid fəaliyyətə malikdir, ACV-yə qarşı edilən müalicənin effektini daha güclü edir, lakin onların qəbulu dərmanlara qarşı rezistentliyin yaranması ilə də nəticələnə bilər. Bu səbəbdən, florxinolonlar rezistentlik yaranma riskinə görə, Vərəm olmayan mikroorqanizmlərə qarşı müalicədə istifadə olunmamalıdır. Xəstənin bu müalicəyə reaksiyası nəzarət altında saxlanmalıdır. PCP Vərəmli xəstələrədə rast gəlinə bilər və ona görə, xəstələr, xüsusilə müalicədən sonra respirator əlamətləri müşahidə olunan hallarda, Vərəmə dair təkrarən qiymətləndirilməlidirlər. İİV+ xəstələrdə ACV- nin diaqnostikasına dair təlimatları əldə etmək üçün Əlavə 3-ə baxın. 7.2. Ağ ciyərdən kənar vərəmə şübhəli olan xəstələr: Vərəm xəstəlik hallarının təxminən 20 %-i ağ ciyərdən kənar hal olduğu və Vərəmlə əlaqəli İİV-ə yoluxma zamanı çox sayda ölüm hallarına səbəb olduğu üçün, belə xəstələrə tez diaqnozun qoyulması və idarəedilməsi çox vacibdir. ACKV növlərin arasında ən çox rast gəlinənlərə limfa vəzi düyünlərinin Vərəmi (xüsusilə boyun və ya qoltuq altı nahiyədə), plevral (adətən bir tərəfli ekssudativ plevrit) və disseminasiyalı Vərəm (bədənin bir nahiyəsi ilə məhdudlaşmayan xəstəlik halı) halları aiddir. Adətən zədələnmiş limfa düyünlərindən aspirasiya nəticəsində təsdiqlənə bilən diaqnoza malik limfa vəzi düyünlərinin Vərəmi istisna olmaqla, ağ ciyərdən kənar Vərəmli xəstələrin əsksəriyyəti çox vaxt bakterioloji və ya histoloji təsdiqləmə olmadan idarə olunurlar. ACKV-ə şübhəli şəxslərin diaqnostikasına yardım edən kliniki xüsusiyyətlərin təsvirini Əlavə 4-də görəcəksiniz. Bu kliniki alqoritmlər böyüklər və gənclər arasında yaxma-mənfi ACV və ACKV hallarının müalicəsi və diaqnostikasını təkmilləşdirmək üçün Vərəm/ İİV-ə dair tövsiyyələrdə izah olunmalıdır. Bundan əlavə, İİV-li xəstələrdə yüksək ölüm halları ilə yanaşı anlaşılmayan MDR-Vərəmin olması səbəbindən, əgər mümkündürsə bütün Vərəm-İİV ko- infeksiyalı xəstələrdə ilk toplanan bəlğəm əkməsi və DHT qoyulmalı və müalicəyə olan reaksiya yaxından izlənilməlidir. 8. MDR-Vərəmə şübhəli olan xəstələr Dərmanlara qarşı rezistentlik yalnız yaxmanın mikroskopiyası ilə diaqnostika oluna bilməz. Çünki, dərmana – rezistent Vərəmin müsbət yaxması dərmana-həssas Vərəmin müsbət yaxması ilə eyni görünüşə malikdir, bu onların eyni mikroorqanizm olması səbəbindən irəli gəlir. Vərəm ştammının rezistent olub-olmamasını aşkar etmək üçün əkmə və DHT qoyulmalıdır. Bu laboratoriya üsulu M. tuberculosis ştammının xüsusi Vərəmə qarşı dərmanların mövcud olan qidalı mühitdə bitib- bitməməsini təyin edir. Əgər Vərəmə qarşı dərmanın mövcudluğundan asılı olmayaraq, ştammın bitməsi müşahidə olunursa, onda bu dərmana qarşı ştammın rezistentliyinin olması deməkdir. MDR-Vərəmə şübhəli olan bütün xəstələrdə MDR-Vərəm diaqnozuna ( və ya hər hansı bir dərmana qarşı rezistentliyin növünə) əmin olub, müvafiq müalicə rejiminə başlamaq üçün həmin xəstələrdə yaxma ilə yanaşı əkmə və DHT qoyulmalıdır. Daha yaxşı olardı ki, bütün Vərəmə şübhəli şəxslərə yaxma, əkmə və DHT qoyulsun. Lakin ölkələrin əksəriyyətində məhdud resursların olmasını nəzərə alaraq, qeyd etmək lazımdır ki, bu həmişə mümkün olmur. MDR-Vərəmli xəstələrin daha Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası effektiv aşkarlanması üçün, proqram əsasında aparılan yoxlamalar, dərmana qarşı rezistentliyə dair tədqiqatlar və mütəxəssislərin qiymətləndirilməsi nəticəsində ÜST MDR-Vərəmə yoluxma riski yüksək ola bilən qrupların siyahısını tərtib edib. Bu sənədi dərmana qarşı rezistent vərəmin proqramlaşdırılmış idarəedilməsinə dair təlimatlarda tapa bilərsiniz. Siz öz ölkənizə məxsus olan xüsusi qruplara aid xəstələri təyin etməlisiniz. Rezistentlik hallarının erkən aşkarlanması üçün, Vərəmə oxşar əlamətləri olan şəxslərdə və ya bütün Vərəmli xəstələrdə MDR-Vərəmə yoluxma risk amillərini yoxlayın. MDR-Vərəmə yoluxma risk qrupuna aidiyyatı olan bütün xəstələri diaqnostika və müalicə üçün ixtisaslaşdırılmış MDR-Vərəm mərkəzinə göndərin. Əgər ixtisaslaşdırılmış MDR-Vərəm mərkəzinə müraciət etmək mümkün deyilsə, onda xəstənin göndərilməsi və xəstəlik halının nəzarəti haqqında Vərəmə nəzarət üzrə yerli rəsmi şəxslərlə məsləhətləşin. 8.1 MDR-Vərəmə yoluxma Riski yüksək olan Qruplar Bu kateqoriyalardan birinə və ya daha çoxuna aid olan xəstələr MDR- Vərəmə yoluxma riski olan şəxslər kimi qəbul edilməlidirlər və bu xəstələr üçün əkmə və DHT qoyulmalıdır. Onlar qiymətləndirmə və mümkün olan müalicə üçün ixtisasslaşdırılmış müəssisəyə müraciət etməlidirlər. MDR-Vərəmə şübhəli xəstələrə aşağıdakılar aid ola bilərlər: Təkrar müalicə rejimlərinin uğursuzluğu Yeni xəstə kimi müalicə rejiminin uğursuzluğu (Kateqoriya I) Özəl sektorda Vərəm müalicəsinin uğursuzluğu Təkrar müalicənin 3-cü ayında yaxma-müsbət qalan xəstələrin residiv və imtina halları Məlum MDR-Vərəm xəstəlik halının əlamətləri olan şəxs ilə təmasda olanlar Həmin şəxslərə aşağıda qeyd edilənlər də aid ola bilərlər (milli siyasətdən asılı olaraq): İİV-ə yoluxan xəstələr Yeni xəstə kimi müalicənin 3-cü ayında yaxması TDB müsbət qalan xəstələr MDR-Vərəm epidemiyası müşahidə olunan müəssisələrdə yoluxma riskinə məruz qalanlar və ya MDR-Vərəmin çox yayıldığı yerlərdə (məs, həbsxanalarda) olan xəstələr MDR-Vərəmin çox yayıldığı ərazilərdə yaşayan xəstələr Aşağı və ya naməlum keyfiyyətli Vərəm əleyhinə dərmanlardan istifadə tarixçəsi olan xəstələr Zəif idarəolunan proqramlarda müalicə qəbul edən xəstələr (xüsusilə bu yaxınlarda və/və ya tez-tez dərmanları qurtaran vərəm proqramlarında ) Malabsorbsiya və ya sürətli tranzitor ishal ilə yanaşı gedən patoloji hallar 9. Uşaqların diaqnostikası Uşaqlar Vərəmə istənilən yaşda yoluxa bilərlər, lakin ən çox rast gəlinən yaş həddi 0-dan 4 yaşa qədərdir. Əgər Vərəmə oxşar hər hansı bir əlamətləri müşahidə edirsinizsə, mümkün Vərəm halının olmasını ehtimal edərək, 4-ci Bölmədə verilən məsləhətlərə riayət edin və ya mütəxəssisə müraciət edin. Uşaqlar adətən aydın şəkildə ağ ciyərlərin kavernoz prosesi olmadan, lakin intratorakal limfa düyünlərin zədələnməsi ilə oliqobasilyar (mikroorqanizmlərin az miqdarı) xəstəlik halına malik olurlar. Bunun nəticəsində, böyüklərlə müqaisədə, uşaqların bəlğəm yaxmaları daha çox mənfi və yoluxuculuq baxımından o qədər də təhlükəli olmur. Bu səbəbdən, bəlğəmin və ya digər nümunələrin əkməsi, döş qəfəsinin radioloji müayinəsi, uşaqların diaqnostikasında Vərəm infeksiyasını aşkar etmək üçün çox vacibdir. Beş yaşdan aşağı uşaqların əksəriyyəti öskürüb, bəlğəmi effektiv şəkildə hayxıra bilmirlər və ona görə də, spontan bəlğəmin toplanmasına nisbətən nazoqastral boru vasitəsilə lavaj nəticəsində toplanan mədə yuyulmasından alınan mayenin əkilməsi və ya induksiya olunmuş bəlğəm halları daha çox müşahidə olunur. Beləliklə, bü üsullar bəlğəmin öskürək və ya hayxırma vasitəsilə toplanması mümkün olmadığı hallarda həm yaxma, həm də əkmə müayinəsi üçün bəlğəmin toplanmasında istifadə olunmalıdır. Növbəti səhifədə ÜST-nın Uşaqlara aid Xəstəliklərin Birləşmiş İdarəolunması (UXBİ) adlı proqramı tərəfindən uşaqlarda Vərəmin diaqnostikasına dair yanaşmanın əks olunduğu cədvələ baxa bilərsiniz. Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası 10. Xəstəlik halları haqqında Hesabat Əksər ölkələrdə Vərəm qeydiyyata alınan xəstəlikdir və həkim Vərəmli xəstə barədə yerli Vərəmə nəzarət proqramına hesabat verməlidir. Xəstəlik halları haqqında hesabat cəmiyyətin böyük bir məsuliyyətinin və səhiyyənin funksiyanın bir hissəsidir. Xəstəlik halları haqqında hesabat düzgün yerinə yetirilən effektli Vərəmə nəzarət proqramının da hissəsidir və xəstəlik halları haqqında sistem proqrama resursların ehtiyacını təyin etmək, Vərəmə nəzarət strategiyasının effektivliyini ölçmək və yalnız milli Vərəm proqramının əhatə etdiyi əhali deyil, bütün əhali arasında xəstəliyin dəqiq izlənməsinə imkan yaradır. Həkim xəstəlik halları və müalicə nəticələri haqqında hesabat verməklə, Stop Vərəm Strategiyasının bir hissəsi olan bu sistemdə ayrılmaz rol oynayır. Müvafiq Uşaqlarda vərəmin diaqnostikası Eyni evdə aktiv xəstəlik halı olan şəxslə yaşayan və ya zəif qidalanan, İİV-ə yoluxan və ya da bir neçə ay əvvəl qızılca keçirən uşaqlarda Vərəmə yoluxma riski artır. Aşağıdakı hallarda uşaqlarda Vərəmin olması ehtimalını nəzərə alın: Tarixçəsində: Səbəbi aydın olmayan bədən çəkisinin azalması və ya normal inkişafın pozulması olarsa Səbəbi aydın olmayan hərarət, xüsusilə iki həftədən artıq davam edirsə Xroniki öskürək varsa Mümkün olan və ya təsdiqlənən ağ ciyər yoluxucu Vərəmli xəstənin təsirinə məruz qalıbsa Müayinə zamanı qeyri-normal fiziki tapıntılar olubsa: Döş qəfəsində mayenin yığılması (havanın daxil olmasını çətinləşdirən, perkussiya edərkən kütlük) Böyümüş, zədələnməmiş limfa vəzləri və ya limfa düyünlərinin absesi, xüsusilə boyun nahiyyəsində Meningit əlamətləri, xüsusilə bir neçə gündən sonra inkişaf edən və onurğa beyin mayesində çoxlu sayda limfositlər və artmış zülal səviyyəsi olanda Palpasiya olunan və ya olunmayan düyünlər ilə qarın şişi, Onurğa sütunu daxil olarkən, sümük və ya oynağın artan şişi və ya deformasiyası qeydiyyat və hesabat daha sonra vəziyyətlərində planlaşdırıldığı kimi irəliləyiş olmayan xəstələrə yardım üçün məqsədli, fərdi nəzarətə imkan yaradır və eləcə də, həkim fəaliyyətinin qiymətləndirilməsinə yardım edir. Vərəmə nəzarət proqramının tam uğurunu və çalışdığınız və yaşadığınız cəmiyyətinin səhiyyə işinin təkmilləşdirməsi üçün Vərəm hallarının qeydiyyatına və hesabatına dair ölkənizdaxili standartlara və formalara əməl edin. 11. Təmas hallarının araşdırılması Xəstəyə Vərəm diaqnozu qoyulan kimi, yoluxa bilən digər şəxsləri və ya aktiv xəstəliyi olan və müalicəyə ehtiyac duyan xəstələri tapmaq üçün təmas hallarının araşdırılması təşkil olunmalıdır. Evdaxili təmas halına Vərəmli xəstə ilə bir evdə yaşayan və bu səbəbdən Vərəmə yoluxma və xəstəliyin inkişafı üçün yüksək risk altında olan şəxs aiddir. Evdaxili bütün təmas hallarının adlarının aydınlaşdırması məqsədi ilə hər SS+ ACV –li xəstə sorğulanmalıdır. (Bəzi ölkələr yaxma-mənfi ACV və ACKV halları üçün də evdaxili təmas hallarının siyahısının tərtib edilməsini istəyirlər) Əksər uşaqların infeksiya mənbəyi evlərindəki yoluxucu böyüklərdir. Aktiv Vərəm xəstəliyi müşahidə olunan uşaqların xəstəlik mənbəyini tapmaq və lazımi müalicəsi üçün, onların ailə üzvləri və digər yaxın əlaqələri Vərəm üzrə yoxlanmalıdırlar. Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası Vərəmli xəstədən bütün təmas hallarına aid öskürən 5 yaş və yuxarı yaşda olanlar və bir evdə yaşayan 5 yaşına çatmamış hər uşağı yoxlanmaq üçün həkimin yanına gətirmək xahiş olunmalıdır. Bəzi ərazilərdə səhiyyə işçilər tərəfindən evlərə getmələri, 5 yaşına çatmamış bütün uşaqları müayinədən keçirmələri nəzərdə tutulur. Əgər evdaxili təmasda olanlar (böyüklər və 5 yaş və daha yuxarı yaşda olan uşaqlar) müalicə müəssisəsinə gəliblərsə, onda Vərəmə şübhəli şəxslərin adi yoxlanma prosedurlarına riayət edin: Şəxsdən öskürəyin olub-olmamasını soruşun, əgər cavab müsbət olarsa, öskürəyin müddətini soruşun Əgər öskürək ən azı 2 həftə ərzində müşahidə olunursa, bəlğəm müayinəsi üçün 2 bəlğəm nümunəsi toplayın Vərəmə şübhəli şəxsdə ACV olmasını təyin etmək məqsədi ilə bəlğəm müayinəsinin nəticələrini yoxlayın, əlamətləri analiz edin və döş qəfəsinin rentgen şəklini (əgər tətbiq olunubsa) istifadə edin Evdaxili təmas halları kimi müəyyən edilən 5 yaşına çatmamış bütün uşaqları Vərəmə oxşar xroniki əlamətlər üzrə yoxlayın Uzun müddətli öskürək və ya digər respirator əlamətlər 14 gündən artıq olan hərarət (ümumi səbəblərin, malariya və ya pnevmoniya xəstəlikləri istisna olmaq şərti ilə) Döş qəfəsinin qeyri-normal rentgen şəkli (düyünlü genişlənmə) Bədən çəkisinin azalması və ya çəkinin artmaması (inkişafın dayanması) Vərəmin inkişaf riski yüksək olan, lakin xəstə olmayan yoluxmuş insanlar infeksiyaya qarşı müalicə qəbul edə bilərlər (həmçinin profilaktika, preventiv terapiya, LACV-in müalicəsi və ya İPT adı altında tanınan). Bu qrupa yoluxucu xəstəlik hallarına malik pan-həssas Vərəm və İİV-ə yoluxmuş şəxslərlə evdaxili təmasda olan uşaqlar daxildir. HO və BMT-nın İİV/QİÇS (UNAIDS) proqramı 5 yaşına çatmamış və aktiv Vərəm xəstəliyi olmayan bütün İİV-ə yoluxan şəxslər üçün İPT-nı tövsiyə edir. Nəzarə almaq lazımdır ki, izoniazidlə profilaktik terapiya yalnız aktiv vərəmi olmayan şəxslərə təyin olunmalıdır, və BCG peyvəndi Vərəmə tutulan və ya Vərəmlə xəstə olan şəxslər üçün faydalı deyil. 12. İzoniazidlə Profilaktik Müalicə məqsədi ilə Hədəf Qrupları Ən azı altı aydan doqquz aya qədər izoniazidin (5-10 mq/kq, max 300 mq gədər) gündəlik qəbul dozası ilə aparılan profilaktik müalicə kursu LACV-nin aktiv xəstəliyə keçməsinin qarşısını almaqda effektiv bir üsuldur. Xüsusilə İİV-ə yoluxanlar azyaşlı uşaqlar daha yüksək risk altındadırlar. İİV infeksiyası həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə, latent infeksiyanın aktiv Vərəmə doğru inkişaf riskini bir il ərzində 50 dəfəyədək artırır. 12.1. Ağ ciyər Vərəmli xəstə anaların uşaqları Ana südü ilə bəslənən uşağın ACV-li anadan infeksiyaya yoluxma riski və xəstəliyin latent formasının aktiv Vərəmə doğru inkişaf riski yüksəkdir. Uşaq, BCG peyvəndinin vurulmasından sonra, 6 ay müddətində izoniazid müalicəsini qəbul etməlidir. 12.2. 5 yaşına çatmamış uşaqlar Bəlğəm yaxması-müsbət ACV-li böyüklərlə evdaxili təmas halları olan uşaqları yoxlamaq (skrininq) vacibdir. Skrininq yoluxan, lakin xəstəlik əlamətləri olmayan, 5 yaşa çatmamış uşaqları müəyyən edir. Bu uşaqlar 6-9 ay müddətində İPT qəbul etməlidirlər. Xəstəlik əlamətləri olan 5 yaşa çatmamış uşaqlar Vərəm üzrə tibbi müayinədən keçməlidirlər. Əgər müayinə zamanı Vərəm xəstəliyi aşkar olunubsa, uşağa Vərəmə qarşı müalicə təyin olunmalıdır. Əgər müayinə zamanı Vərəm xəstəliyi aşkar olunmayıbsa, lakin uşağın yoluxduğu üzə çıxarsa, onda uşağa İPT-sı təyin olunmalıdır. 12.3. İİV-na yoluxmuş xəstələr Nəzarət altında aparılan kliniki tədqiqatlar M. tuberculosis-lə yoluxan İİV- müsbət şəxslərdə İPT-nın Vərəm xəstəliyinin inkişaf etmə riskini azaltmasını göstərir. M. tuberculosis-ə yoluxmanı təsdiq edən müsbət TST-dir. İVV-müsbət şəxslərdə İPT-nın əlavə faydası Vərəmin inkişaf riskinin azaltma ilə yanaşı, İİV infeksiyanın inkişaf səviyyəsini azaltması ola bilər. İİV-lə yaşayan insanlarda Vərəmin müalicəsi və profilaktikası həm İİV/ QİÇS, həm də Vərəm proqramları üçün zəruridir. ÜST-nın Üç İ kimi tanınan yanaşması – İPT, xəstəlik hallarının intensiv aşkarlanması və Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət, İİV-lə yaşayan insanlara Vərəmin təsirindən qorunmaq üçün əsas səhiyyə strategiyalarını birləşdirir. İİV-lə yaşayan insanlar üçün Vərəmə qarşı izoniazidlə profilaktik terapiyası etibarlı və effektivdir, Vərəmin inkişaf riskini 33-62%-ə qədər azaldır İİV-lə yaşayan insanlarda Vərəmin skrininqi və diaqnostikası çətinləşə bilər, lakin bu cür insanlarda Vərəm müalicə oluna bilən xəstəlikdir Vərəm infeksiyasına nəzarət zəif insanları, səhiyyə işçiləri və onların cəmiyyətini Vərəmə yoluxmadan qorumaq üçün əsasdır Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|