Həkimlər üçün Vərəm üzrə Təkmilləşdirmə Kursu
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
HƏKIMLƏR ÜÇÜN VƏRƏM ÜZRƏ TƏKMILLƏŞDIRMƏ KURSU Dünya Tibb Birliyi Lilly MDR-Vərəmə qarşı Birlik tərəfindən müdafiə və Nyu-Cersi Tibb Məktəbi Qlobal Vərəm İnstitutunun texniki köməyi ilə © Dünya Tibb Birliyi © Dünya Tibb Birliyi Dünya Tibb Birliyi (DTB) təxminən 7 milyon müxtəlif ixtisaslı həkimləri təmsil edən beynəlxalq təşkilatdır. Bu təşkilat, 18 Sentyabr 1947-ci ildə Parisdə DTB-nin Birinci Ümumi Şurasında 27 müxtəlif ölkədən olan həkimlərin görüşü zamanı yaranıb. Həmin təşkilat həkimlərin müstəqilliyini təmin etmək və bütün insanlara hər zaman tibbi köməyin mümkün olan ən yüksək standartlarına, etik normalarına, təhsil və sağlamlıqla bağlı insan hüquqlarına uyğun şəkildə işləmək üçün yaradılıb. Bütün dünya üzrə 95 Tibb Birliyi DTB-yə daimi üzv kimi daxil edilib. DTB fərdi həkimlər üçün də Asossasiya Üzvlüyünü təklif edir. DTB öz üzvlərinin sərbəst məlumat almaları və fəal əməkdaşlıqları üçün forum təşkil edir. Bu forumun məqsədi tibbi etikanın ən yüksək standartları və peşəkar qabiliyyətlə bağlı ümumi fikrə nail olmaq, bütün dünyada həkimlərin peşəkar azadlığını irəli sürmək və həkim sənətinin Qayğı, Etika və Elm kimi ənənələrinin saxlanmasını təmin etməkdir. Bu nadir əməkdaşlıq xəstələr üçün sağlam mühitdə yüksək dərəcəli humanitar yardıma nail olmağa kömək edir, bütün dünyada insanların həyat keyfiyyətini artırır. Daha ətraflı məlumat üçün www.WMA.net daxil ola bilərsiniz. İmtina Bu nəşrdə əksini tapan məlumatların təsdiqlənməsi üçün Dünya Tibb Birliyi və Nyu-Cersi Tibb Məktəbi (NCTM) Qlobal Vərəm İnstitutu bütün lazımi tədbirləri görüb. Lakin, bu kurs nə xüsusi, nə də hər hansı bir nəzərdə tutulan təminatla keçirilir. Materialların istifadəsi və interpritasiyası oxucunun məsuliyyəti altındadır. Heç bir halda Dünya Tibb Birliyi və Nyu-Cersi Tibb Məktəbi (NCTM) Qlobal Vərəm İnstitutu bu kursun istifadəsi nəticəsində yaranan ziyana görə məsuliyyət daşımayacaq. Vərəmin inkişafı ilə bağlı tədqiqatlar və təcrübələrə gəlincə isə, onu deyə bilərik ki, ÜST bununla bağlı təlimatlarını yeniləyəcək. Biz bütün bu dəyişiklikləri kursa daxil etməyə çalışacağıq, lakin bütün hallarda təlimatların son variantını əldə etmək üçün ÜST-nın saytına daxil olmanızı xahiş edirik. Təşəkkür: Dünya Tibb Birliyi aşağıda adları qeyd edilən şəxslərə əməkdaşlığa görə öz dərin minnətdarlığını bildirir: Eli Lilly – məhdudiyyətsiz təhsil qrantı və Vərəmə qarşı mübarizədə QHT-nın əməkdaşlığı üçün yorulmaq bilmədən göstərdiyi səylərə görə. Bu kursun hazırlanmasında və baxılmasında iştirak edən səhiyyə işçiləri və mütəxəssislər: Dr. Laura Brandt, HİV üzrə Beynəlxalq Təlim və Təhsil Mərkəzi, Namibiya Dr. Cassandra Butu, ÜST – Rumıniya Dennis Falzon, ÜST, İsveçrə Dr. Nzali Kancheya, Yoluxucu xəstəliklər üzrə Elmi -Tədqiqat Mərkəzi, Zambiya Dr. Vaira Leimane, ÜST Koordinasiya Mərkəzi, Latviya Dr. Chih-Bin Lin, Buddist Tzu Chi Ümumi Xəstəxana, Tayvan Dr. Sundari Mase, Vərəmin aradan qaldırılması üzrə CDC-nin şöbəsi, ABŞ Dr. Nikoloz Nasidze, Tibbi Xidməti üzrə Beynəlxalq Təşkilat, Gürcüstan Alice Njorage, Şərqi Dekanlıq AIDS və Yardım Proqramı, Keniya Dr. Hernán Reyes, BQXK, İsveçrə Dr. Nelly Solomonia, Vərəm və Ağ ciyər xəstəlikləri üzrə Milli Mərkəz, Gürcüstan Prof. Anton Stoltz, Tibbi Sanitariya/ İqtisadi və Ticarət üzrə Fakültələr, Cənubi Afrika Bu kursun hazırlanması prosesinə aşağıdakı şəxslər və təşkilatlar da cəlb edilmişdir: Nisha Ahamed, NCTM Qlobal Vərəm üzrə İnstitut Dr. Patrizia Carlevaro, Lilly MDR-Vərəmə qarşı Birlik Jacob Creswell, HELP Dizayn Qrupu Alka Dev, Vərəm üzrə müstəqil Məsləhətçi Dr. Alfred Lardizabal, NCTM Qlobal Vərəm üzrə İnstitut Dr. Bonita T. Mangura, NCTM Qlobal Vərəm üzrə İnstitut Eileen Napolitano, NCTM Qlobal Vərəm üzrə İnstitut Tristan Piguet, Lilly MDR-Vərəmə qarşı Birlik Dr. Lee B. Reichman, NCTM Qlobal Vərəm üzrə İnstitut Dizayn: Miguel Bernal, HELP Dizayn Qrupu © 2007 Dünya Tibb Birliyi, Inc. Bütün hüquqlar Qorunur. Orijinal məlumat mənbəsindən icazə alınmasını nəzərə alaraq, qeyri-kommersiya məqsədli şəxsi istifadə üçün bu sənədin maksimum10 sayda surətini çıxarmaq olar. Hər hansı bir şəkildə və ya hər hansı bir məqsədlə istifadə olunması, bərpa sistemində saxlanması və ya hər hansı bir formada köçürülməsi üçün sizdə yazılı icazə olmalıdır. İcazə üçün müraciətlər Dünya Tibb Birliyinə göndərilməlidir: The World Medical Association, B.P. 63, 01212 Ferney-Voltaire Cedex, France, email: wma@wma.net Fax (+33) 450 40 5937. Dünya Tibb Birliyi Lilly MDR-Vərəm Birliyi tərəfindən dəstəyi Nyu-Cersi Tibb Məktəbi Qlobal Vərəm İnstitutunun Texniki köməyi ilə Mündəricat Giriş Vərəmin Qlobal Epidemiologiyası Multidərmanlara Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) Yüksək dərəcədə Dərmanlara Rezistent Vərəm (XDR-Vərəm) Vərəm və İnsan İmmun Çatışmamazlığı Virusu (İİV) Vərəmə dair qayğı üzrə Beynəlxalq Standartlar (VQBS) Stop Vərəm Strategiyası Vərəmə nəzarətdə həkimlərin rolu Bu kursu necə istifadə etmək olar Akronimlər-Qısaltmalar Vərəmin Etiologiyası və Patogenezi Vərəmin Etiologiyası və Yayılması Patogenez və Kliniki İlkin Əlamətlər Ağ ciyər Vərəmi (ACV) Ağ ciyərdən kənar Vərəm (ACKV) BCG Peyvəndi Yoluxma riski Vərəmə yoluxma və Vərəm xəstəliyinə doğru inkişaf Dərmanlara qarşı Rezistent Vərəm Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar Vərəmin diaqnostikası Müayinə üçün müraciyət edən xəstələr arasında Vərəmə sübhəli olanların identifikasiyası Vərəm əlamətləri olan xəstələr Vərəmə şübhəli əlamətləri olan xəstənin Birincili Qiymətləndirilməsinin təşkili Xəstənin Tibbi Anamnezi və Kliniki Müayinəsi Diaqnostik Üsullar və Testlər Yaxmanın mikroskopiyası Əkmə Dərmana qarşı həssaslıq testləri (DHT) Nuklein turşularının amplifikasiya müayinəsi Xətti zond sınağı Döş qəfəsinin radioqrafiyası Tuberkulin əsaslı dəri testi Qamma interferon rilizinq analızı (IGRAs) Aktiv Vərəmi aşkar etmək üçün seroloji və digər diaqnostik testlər Yaxma Müayinəsi üçün Bəlğəmin Toplanması Bəlğəmin toplanma prosedurları Bəlğəmin Digər Toplanma Üsulları Vərəm və İİV Xəstəlik hallarının Aşkar edilməsi Ağ ciyər vərəminə şübhəli olan xəstələr Ağ ciyərdən kənar vərəmə şübhəli olan xəstələr MDR-Vərəmə şübhəli olan xəstələr MDR-Vərəmə yoluxma Riski yüksək olan Qruplar 8 10 11 14 16 17 18 19 20 25 26 26 27 27 29 30 32 34 41 41 42 42 43 43 43 44 45 45 46 46 47 48 48 48 50 50 51 52 52 53 6 23 39 M ün də ric at 2 1 Uşaqların diaqnostikası Xəstəlik halları haqqında hesabat Təmas hallarının araşdırılması İzoniazidlə Profilaktik Müalicə məqsədi ilə Hədəf Qrupları Ağ ciyər Vərəmli xəstə anaların uşaqları 5 yaşına çatmamış uşaqlar İİV-na yoluxmuş xəstələr Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi Vərəm Xəstəlik Hallarının və Təyinatının Təsnifatı Xəstəliyin lokallaşma nahiyəsi Bakteriologiya Əvvəlcədən müalicə olunmuş Vərəmin tarixçəsi İİV statusu Standartlaşdırılmış Müalicə Rejimləri Dərmanların müəyyən edilmiş dozalarının kombinasiyası (FDCs) Vərəm Müalicə Rejimləri üçün Dərman Kodları (Verilmə qaydası) Uyğun Müalicə Rejiminin Seçimi Yeni Vərəmli xəstənin rejimi Əvvəlcədən müalicə almış Vərəmli xəstələr Birbaşa Müşahidə altında aparılan Müalicə Vərəmin müalicəsinə Nəzarət edilməsində Həkimlərin Rolu Müalicəyə Nəzarət Nəzarətdə olan xəstələrin müayinə cədvəli Müalicə üzrə qərarlar Əlavə Təsirlər Hepatitlər Dəridə səpkilər MDR-Vərəmli xəstələr arasında dərmanların əlavə təsirlərinin olması Müalicə nəticələrinin müəyyən edilməsi Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar Xüsusi Situasiyalar Vərəm və İİV Antiretroviral terapiyanı (ART) nə vaxt başlamaq Rifampin və antiretroviral terapiya İmmunoloji yenidənqurma iltihab sindromu (IRIS) Ko-trimoksozol ilə profilaktik müalicənin (CPT) təminatı Antiretroviral terapiyada, eləcədə vərəmin müalicəsində DOT-a zəmanət vermək Uşaqlarda Vərəmin Müalicəsi Hamilə və Süd verən Qadınlarda Vərəm xəstəliyi Dərmanlara qarşı Rezistent Vərəm Uşaqlarda MDR-Vərəmin müalicəsi Müalicə müddəti MDR-Vərəm üçün DOT Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar 54 55 56 57 58 58 58 60 69 69 70 70 71 72 72 72 73 74 76 78 79 80 80 81 82 84 84 84 85 87 97 97 98 100 100 100 101 101 102 106 106 106 108 67 95 4 3 Xəstə-Həkim Ünsiyyəti Xəstə-Həkim Ünsiyyətinin yaxşı olmasının vacibliyi Xəstənin biliklərinin qiymətləndirilməsi (Suallar verib, qulaq asmaq) Sadə danışıq dilindən istifadə Qeyri-verbal əlaqə Ruhlandırıcı suallar Yoxlama suallarının verilməsi Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar Müalicəyə riayət edilməsi Müalicəyə riayət edilmənin vacibliyi Xəstə-Mərkəzləşdirilmiş yanaşma Birbaşa nəzarət altında müalicə Riayət etmək: Maneələr və Strategiyalar Stiqma Tibbi qulluq və xəstəxanaya yerləşdirmək üçün göndəriş Həvəsləndirici vasitələrin təmin olunması Dərman Qəbulunu Buraxan Xəstələr Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət Vərəm İnfeksiyasına Nəzarətin Strategiyaları Xəstənin Yoluxuculuğu İnzibati Nəzarət Strategiyaları Ətraf mühitə aid Nəzarət Strategiyalar Təbii ventilasiya Avadanlıqların və insanların yerləşməsi Filtrlər Ultrabənövşəyi bakterisid şüalar Fərdi Respirator Müdafiə Respiratorlar Uyğunluq və uyğunluq testi Üz maskaları Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar Xülasə Əlavələr İstinad edilən mənbələr 117 117 118 119 119 120 122 129 129 130 132 132 134 136 136 139 145 146 147 149 150 150 151 152 153 154 155 156 158 115 127 162 181 161 143 M ün də ric at 6 7 5 Bu kurs, Vərəmli xəstələrə qulluq və Vərəm xəstəliyinin idarə olunması prosesinə cəlb edə bilən həkimlər (həm ictimai, həm də özəl sektorda çalışan) üçün təkmilləşdirmə kursu kimi nəzərdə tutulub. Kursun dinləyicilərini terapevtlər, ailə həkimləri və ağ ciyər və yoluxucu xəstəliklər üzrə həm səhiyyədə, həm də özəl sektorda çalışan mütəxəssislər təşkil edir. Baxmayaraq ki, bu kursun əsas dinləyiciləri həkimlərdir, tibb bacıları və səhiyyə xidmətinin digər işçiləridə buradan faydalı məlumatlar əldə edə bilərlər. Kurs bütün həkimlərin (ictimai və özəl sektorda çalışan) əməl etməli geniş şəkildə tətbiq edilən və xəstəlik halın aşkarlıq prinsiplərə əsasən qurulan Vərəmə Qayğı üzrə Beynəlxalq Standartlara (VQBS) əsaslanır. VQBS Vərəmli xəstələrin olduğu bütün ölkələr və müalicə müəssisələrində xəstələrə qulluq və xəstəliyin müalicəsinə dair standartlar irəli sürür. Eləcədə, bu kurs Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) Təlimatlarına və Vərəmə nəzarət prosesinə dair tövsiyyətlərə əsaslanır və onlara uyğun gəlir. VQBS ilə uyğun gələn, bu kurs ümumi prinsipləri və standartları önə çəkərək, müxtəlif ölkələrdə və bölgələrdə istifadə üçün nəzərdə tutulub. Coğrafi baxımdan və peşəkarlıq nöqteyi nəzərindən bu kurs çox geniş və müxtəlif tərkibli kütləni əhatə edir, lakin bunu da nəzərə almaq lazımdır ki, bütün oxucular üçün bir ölkə səviyyəsində xüsusi təfsilatlar əks olunmuş və idarəetməyə dair məlumatlar təmin edən ətraflı məlumat mənbəyinin yaradılması çox çətindir. Bu səbəbdən də, bu kurs Vərəm üzrə tam məlumat mənbəyi kimi nəzərdə tutulmayıb. O daha çox Vərəmin idarəolunmasının əsas prinsiplərini təkrarən gözdən keçirmək və həkimlərə aid olan geniş mövzuları əhatə etmək və eləcədə, didaktik yanaşma və qəbul edilmiş xüsusi təlim məqsədlərindən istifadə etməklə hazırlanan təkmilləşdirmə kursudur. Vərəmə nəzarət proqramlarının effektivliyini təmin edən ən vacib amil Vərəmli xəstəyə lazımi qulluğun olmasıdır.Əgər xəstəyə edilən qulluq lazımi şəkildə deyilsə, o halda nəzarətdə lazımi qaydada ola bilməz. Bu səbəbdən və həmçinin fərdi xəstələrin sağlamlığına qayğı göstərərək bütün səhiyyə işçiləri yerli şəraitin məhdudiyyətini nəzarə alaraq onların tabeçiliyində olan Vərəmə dair xidmətlərin mümkün olan ən yüksək səviyyədə göstərilməsini təmin etməlidirlər. Bu kursda olan məlumat həkimlərin Vərəmli xəstələrin diaqnostika, müalicə və idarəolunmasında yüksək səviyyədə effektiv bir tibbi qayğını göstərmələri və bununla da, Vərəmin dünyada ümumi yükünün azalmasına yardım etmək məqsədini daşıyır. H ək iml ər ü çü n V ər əm ü zr ə T ək mil ləş di rm ə K ur su 0–24 25–49 50–99 100–299 300 No estimate Estimated new TB cases (all forms) per 100 000 population ÜST bir çox ölkələrdə vərəmin xəstəlik və ölüm hallarına səbəb olmasını və dünyada ictimai sağlamlığa təhlükə yaradan bir problem kimi geniş şəkildə artmasını nəzərə alaraq 1993-ci ildə Vərəm xəstəliyini qlobal fövqəladə vəziyyət kimi elan etmişdir. Dünya əhalisinin üçdə bir hissəsi Vərəm xəstəliyini törədən Mycobacterium tuberculosis bakteriyasına latent formada yoluxub. 2008-ci ildə bütün dünyada Vərəm xəstəliyinin 9.3 milyon yeni xəstəlik halı və Vərəmlə əlaqəli olan 1.8 milyon ölüm halı qeydə alınmışdır. ÜST tərəfindən hər ölkə üzrə ən son məlumatların əks olunduğu qlobal vərəmə nəzarətə dair illik hesabat çap olunur. Vərəmin Qlobal Epidemiologiyası 0–24 25–49 50–99 100–299 300 No estimate Estimated new TB cases (all forms) per 100 000 population G iri ş Mənbə: Qlobal vərəmə nəzarət: yoxlama, planlaşdırılma, maliyyələşdirmə: ÜST hesabat 2009. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, 2009 WHO/HTM/TB/2009.411. B ir sıra ölkələrdə vərəmin müalicəsində istifadə olunan dərmanlara qarşı əmələ gələn rezistentlik halları və xüsusilə də, MDR-Vərəm nəzərə çarpacaq dərəcədə önəmli olan ictimayi səhiyyə probleminə çevrilib və Vərəmə dair qlobal nəzarətin effektiv şəkildə aparılmasına maneəçilik törədir. 2002-2007-ci illərdə keçirilən tədqiqatlar nəticəsində 81 ölkədən 77-də Vərəmə qarşı iki ən effektiv dərmana (izoniazid və rifampisin) olan multi-dərmanlara rezistentlik kimi təyin olunan hal aşkarlanıb. Digər ölkələrdə isə dərmana qarşı rezistentliyin yayılma dərəcəsi bilinmir. ÜST tərəfindən aparılan hesablamalara əsasən hər il 500 000-nə qədər yeni MDR-Vərəm halları meydana çıxa bilər və onun qlobal yayılması bir milyona yaxın xəstəlik hallarına qədər yüksələ bilər. 2007-ci ildə ÜST tərəfindən 30 000 MDR-Vərəm xəstəlik halları barədə xəbər verilib. MDR-Vərəm müalicəsində daha az effektli, çox vaxt bakteriostatik effektə malik olan, yüksək toksikli və uzun müddətli təyinata ehtiyac olan dərman preparatlarından istifadə olunduğu üçün dərmanlara həssas Vərəmin müalicəsinə nisbətən bu müalicə daha az uğurlu hesab olunur. Bu zaman müalicəyə çəkilən xərc də çox vaxt yüksək olur. MDR-Vərəmin müalicəsinin nəticələri xəstənin ümumi vəziyyətindən və fərdi xüsusiyətlərindən çox asılıdır. Bununla belə, bu beynəlxalq səviyyədə qəbul olunmuş Vərəm nəzarətinə dair Stop Vərəm Strategiyasının elementləri daxil edilən güclü, yaxşı idarəolunan Vərəmə nəzarət proqramlarının dərmanlara rezistent Vərəm hallarının əmələ gəlməsinin və çoxalmasının qarşısını ala bilmələrinə inanmaq üçün bir sübutdur. Dərmanlara rezistentlik epidemiologiyasına dair daha ətraflı məlumat əldə etmək üçün Dünyada Vərəmə qarşı Dərmanlara Rezistentlik barəsində hesabata müraciət edə bilərsiniz. Eləcə də, MDR-Vərəm üzrə daha ətraflı məlumat Xüsusi Situasiyalar adlı 4-cü Bölmədə təqdim olunub. Multidərmanlara-Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) B irinci sıra Vərəmə qarşı dərmanlardan ən azı rifampisin və izoniazidə qarşı rezistent (MDR-Vərəmin tərifi) və həmçinin hər hansı bir florxinolonlara və inyeksion olan dərmanların (amikasin, kapreomisin və kanamisin) üçdə birinə qarşı rezistent Vərəm yüksək dərəcədə rezistent vərəm (XDR Vərəm) kimi müəyyən edilir. İkinci sıra dərmanların düzgün qəbul və ya təyin olunmaması və bu səbəbdən qeyri-effektiv olması XDR-Vərəm növünün əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. XDR-Vərəmin birinci və ikinci sıra dərmanlara qarşı rezistent olmasına görə, müalicə imkanları əhəmiyyətli dərəcədə məhduddur. Buna görə XDR-Vərəmin lazımi qaydada idarəolunması zəruridir. İctimai səhiyyə və vərəmə nəzarət prosesi üçün qlobal təhlükəyə çevrilən XDR- Vərəmin əmələ gəlməsi gələcək virtual müalicə olunmayan Vərəm xəstəliyi epidemiyasının yayılmasının mümkünlüyü səbəbindən ciddi narahatlığa səbəb olur. MDR- və XDR-Vərəmin effektiv aşkarlanması və müalicəsi üçün Vərəmə qarşı yeni dərman rejimləri, daha yaxşı diaqnostik testlər və ikinci sıra dərmanlara həssaslıq testlərinin beynəlxalq standartlara uyğun aparılması təcili şəkildə tələb olunur. Yüksək dərəcədə Dərmanlara – Rezistent Vərəm (XDR-Vərəm) G iri ş Mənbə: Dünyada Vərəmə qarşı Dərmanlara Rezistentlik halları: Dördüncü Qlobal Hesabat. Cenevrə, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, 2008 WHO/HTM/TB/2008.394 <15% 15 - 30% > 60% 31 - 60% No data * Sub-national coverage in India, China, Russia, Indonesia. Dərmanlara qarşı Rezistent Vərəm <15% 15 - 30% > 60% 31 - 60% No data * Sub-national coverage in India, China, Russia, Indonesia. Əvvəlcədən müalicə olunmuş Vərəm xəstəlik hallları arasında hər hansı dərmanlara rezistentlik 1994-2007 * Hindistan, Çin, Rusiya, İndoneziya ölkələrinin sub-milli əhatəsi. 0–4 5–19 20–49 50 No estimate HIV prevalence in new TB cases, all ages (%) B ütün dünyada İİV-na yoluxan insanların ölüm səbəblərindən ən çox rast gəlinən səbəb Vərəm xəstəliyidir və xəstəliyi müəyyən edən bu hal Qazanılmış İmmun Çatışmamazlığı Sindromu (QİÇS) kimi nəzərə alınır. Zəif immun sisteminin olması səbəbindən İİV infeksiyası Vərəm xəstəliyinin inkişafını on dəfə artırır. Əlavə olaraq, aktiv Vərəm xəstəliyi İİV-na yoluxan insanların immun sistemini daha da aşağı salır. Bu səbəbdən, Vərəm və İİV ko-infeksiyası olan xəstədə hər iki xəstəliyin gedişi sürətlə inkişaf edir. Vərəmin çox yayıldığı və İİV-in artdığı ölkələrdə xüsusi çətinliklər vardır. İİV epidemiyası nəticəsində dünyanın bir çox ölkələrində Vərəm hallarının sayının artması gözlənilir. Həqiqətən, dünyada İİV ilə yaşayan 33.2 milyon insanların üçdə birində Vərəm ko-infeksiyasının olması aşkarlanıb. Eləcə də, Vərəmli xəstələrin ölüm hallarının dörddə bir hissəsini İİV virusuna yoluxanlar təşkil edir ( yəni, əvvəlki haldan iki dəfə az olmayaraq). Dünyada bütün QİÇS xəstəliyindən dünyasını dəyişən xəstələrin yarısının ölüm hallarının səbəbi Vərəm olub. Vərəmə yoluxan İİV müsbət insanlarda İİV mənfi olanlara nisbətən verilən il ərzində aktiv Vərəm xəstəliyinin inkişafının 50 dəfə artıq olması ehtimalı var. Vərəm-İİV barədə daha ətraflı məlumat Xüsusi Situasiyalar adlı 4-cü Bölmədə təqdim olunub. Vərəm və İnsan İmmunitet Çatışmamazlıq Virusu (İİV) 0–4 5–19 20–49 50 No estimate HIV prevalence in new TB cases, all ages (%) Mənbə: Qlobal vərəmə nəzarət: nəzarət, planlaşdırılma, maliyyələşdirmə: ÜST hesabat 2009. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, 2009 WHO/HTM/TB/2009.411. G iri ş Yeni Vərəm hallarının arasında İİV-in yayılması, bütün yaşlar üçün (%) Vərəmə qayğı üzrə Beynəlxalq Standartlar, 2ci Nəşr (VQBS)* VQBS (Əlavə 1) 40 – dan artıq milli və beynəxalq Vərəmə qayğı və nəzarət təşkilatları (həm ictimai, həm də özəl sektorda çalışan) tərəfindən təsdiq olunub. VQBS-lar bütün növ Vərəm xəstələri üçün (bura yaxması müsbət, yaxması mənfi, ağ ciyərdən kənar Vərəm, dərmanlara rezistent və ya Vərəm/İİV və ya digər yanaşı gedən xəstəliklər və s. xəstəlik halları daxildir) yüksək keyfiyyətli qayğının göstərilməsi ilə əlaqəli bütün səhiyyə işçilərinin öz öhdəliklərini lazımi qaydada effektiv şəkildə yerinə yetirmələrini asanlaşdırmaq məqsədini daşıyır. İşlədiyiniz iş yerindən və ya ölkədən asılı olmayaraq, aktiv Vərəmli və ya Vərəmə şübhəli xəstələrə qayğı və idarəedilmənin əsas prinsipləri eynidir. Bu prinsiplərə daxildir: Dəqiq və düzgün diaqnoz Müvafiq müalicə dəstəyi və nəzarəti olan təsdiq olunmuş standartlaşdırılmış müalicə rejimləri Xəstənin aparılan müalicəyə göstərdiyi reaksiyanın olmasına nəzarət Əsas səhiyyə öhdəliklərin yerinə yetirilməsi Bu fəaliyyətlər sizin ölkənizin milli Vərəm təlimatlarına əsasən aparılmalı və Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|