Hesablanmasi

Şəkil 4.2. Boru kəmərində yaranan gərginliklərin paylanması

Həlqəvi gərginlik əsasən daxili təzyiqdən yaranır və ifadəsi ilə təyin edilir.

 _h  P  D 2 

Burada P -daxili təzyiq; D -borunun daxili diametri;  -borunun

divarının qalınlığıdır.

Uzununa gərginliyin yaranmasına səbəb olan əsas amillər aşağıdakılardır:

• 
  daxili təzyiqin təsiri hesabına əmələ gələn uzununa gərginlik
  

 _u    _h    P  D /(2 ) , harada ki,  -Puasson əmsalı olub, polad üçün
  0,3 . Əgər boru kəməri oxu boyu sərbəst yerini dəyişə bilirsə, onda

 _h  P  D 2 ;

• 
  temperaturun dəyişməsi zamanı yaranan uzununa gərginlik
  

 _u  E   t , harada ki, E -elastiklik əmsalı;  -xətti genişlənmə əmsalı;
t  t  t_ç -temperaturlar fərqi; t və t_ç -uyğun olaraq baxılan halda və çəkiliş

vaxtı borunun divarının temperaturudur. Polad üçün

  12 10^6 1/ ⁰S ;

E  2,06 10⁵ MPa ;

• 
  əyilmədən yaranan uzununa gərginlik isə
  

 _u   ED_x

2 , harada ki,

D_x -boru kəmərinin xarici diametri;  -əyilmə radiusu;  işarəsi dartılma,  işarəsi isə sıxılma hallarını göstərir. Bir qayda olaraq əyilmədən gərginlik boru kəməri trasın döngələri, yüksək və alçaq nöqtələrdən keçərkən baş verir.

Beləliklə, müxtəlif mənşəli uzununa gərginlik aşağıdakı kimi müəyyən edilir:

   ^PD  Et  <sup>ED

u</sup> 2 2

Radial gərginliklər  ₂  az olduğu üçün hesablamalarda nəzərə alınmır. Boru kəmərlərinin möhkəmliyə hesablanması zamanı torpağın təzyiqi,

həmçinin kəmərə təsir edə biləcək hərəkətdə olan yüklər (traktorlar, kənd təsərrüfatı maşınları, avtomobillər və s.) də nəzər alınmır. Bu xarici yüklər az olmaqla yanaşı daxili təzyiqlə kompensasiya olunur.

Boru kəmərinin möhkəmliyə hesablanmasında məqsəd kəmərin tab gətirə biləcəyi yükü və ya əksinə, verilən yükə uyğun borunun divarının qalınlığının təyin edilməsindən ibarətdir:

Magistral boru kəmərlərinin möhkəmliyə hesablanması limit vəziyyəti üsulu ilə həyata keçirilir. Limit vəziyyəti dedikdə elə vəziyyət başa düşülür ki, həmin halda artıq hesablanan konstruksiyanın normal istismarı mümkün olmur.

Magistral boru kəməri üçün gərginliyin axıcılıq həddinə çatması, onun iş qabiliyyətinin itirilməsi demək deyildir. Boru kəməri, onda gərginlik möhkəmlik həddinə çatana kimi müvəffəqiyyətlə istismar edilə bilər. Boru kəmərini möhkəmliyə hesablayarkən onun en kəsiyinin ideal olaraq dairəvi olması qəbul edilir və ancaq əsas təsir hesab edilən daxili təzyiq nəzərə alınır.

Beləliklə, möhkəmlik şərti